Veelgestelde vragen over de bankenunie

1
Veelgestelde vragen over de bankenunie
Wat is de bankenunie?
De bankenunie kent drie pijlers:
1) Europees bankentoezicht onder leiding van de Europese Centrale bank (ECB) in Frankfurt, in
nauwe samenwerking met nationale toezichthouders, waaronder DNB;
2) Europese ‘resolutie’ (de afwikkeling) van banken die in de problemen, wat altijd kan gebeuren
ondanks goed toezicht; en
3) een Europees depositogarantiestelsel.
Waarom een bankenunie?
Met het tot stand komen van de bankenunie worden toezicht en crisisbeheersing op Europees
niveau belegd. Daarmee draagt de bankenunie bij aan de veiligheid en soliditeit van het Europese
bankenstelsel alsook de financiële integratie en stabiliteit in Europa. Dit is dan ook een
belangrijke stap naar herstel van vertrouwen in het Europees bankenstelsel.
Wanneer gaat het van start?
4 november 2014 begint de ECB met haar nieuwe toezichthoudende taken, precies een jaar nadat
de verordening waarmee de toezichthouder is opgericht, van kracht is geworden.
Hoe werkt het?
In het nieuwe toezichtstelsel houdt de ECB samen met de nationale toezichthouders toezicht. De
samenwerkingsvorm verschilt per bank, en wordt bepaald door de ‘significantie’ van een bank.
Voor de zogenaamde significante banken geldt dat de ECB de directe leiding heeft over het
toezicht. De ECB stelt jaarlijkse toezichtplannen op, in overleg met betrokken nationale
toezichthouder. Bij de uitvoering van die plannen vervullen de nationale toezichthouders een
cruciale rol, maar de leiding ligt bij de ECB.
Het toezicht op alle andere banken, de zogenaamde minder significante banken, blijft in principe
de eerste verantwoordelijkheid van de nationale toezichthouders; de ECB kijkt mee: zogenaamde
indirect toezicht. Maar mocht de ECB van mening zijn dat het toezicht beter door haar direct kan
worden uitgeoefend, dan kan de ECB ook het toezicht op minder significante banken naar
haarzelf toetrekken.
2
Wat maakt een bank significant?
Of een bank of bankengroep wel of niet als significant wordt aangemerkt, hangt af van:
■ de totale waarde van haar activa: een bank of bankengroep wordt als significant aangemerkt als
de totale activa ≥ EUR 30 miljard is;
■ het belang voor de economie van het land waarin zij gevestigd is of voor de gehele EU: een
bank of bankengroep wordt als significant aangemerkt als de totale activa ≥ EUR 5 miljard en >
20% van het BBP is van het land waarin zij gevestigd is;
■ het belang van de grensoverschrijdende activiteiten: de ECB beoordeelt of een bank of
bankengroep als significant wordt aangemerkt op basis van de grensoverschrijdende activiteiten;
■ of de instelling steun heeft aangevraagd of ontvangen van het Europees Stabiliteitsmechanisme
(ESM) of de Europese Faciliteit voor Financiële Stabiliteit (EFSF): een bank of bankengroep
wordt als significant aangemerkt als het steun heeft aangevraagd of ontvangen van het EFSF of
ESM.
Verder is bepaald dat voor deelnemende lidstaten in ieder geval de grootste drie banken(groepen)
significant zijn. De criteria voor significantie zijn in artikel 6(4) van de SSM Regulation
uiteengezet en zullen in de Framework Regulation nader worden uitgewerkt.
De lijst met significante banken wordt in 2014 definitief vastgesteld.
Welke landen nemen deel?
De eurolanden nemen automatisch deel aan de bankenunie. EU-landen die niet de euro gebruiken,
kunnen ook deelnemen door hun nationale bevoegde autoriteiten een "nauwe samenwerking" te
laten aangaan met de ECB. Als de ECB daarmee instemt, wordt het besluit in het Publicatieblad
van de EU bekendgemaakt.
Hieronder volgt een overzicht van de nationale toezichthouders van de eurolanden die dus in
ieder geval in SSM deelnemen.
LIDSTAAT
NATIONALE BEVOEGDE AUTORITEIT
Oostenrijk
Finanzmarktaufsicht (FMA)
België
Nationale Bank van België/Banque Nationale de Belgique
Cyprus
Central Bank of Cyprus
Estland
Finantsinspektsioon
Finland
Finanssivalvonta (Fiva)
Frankrijk
Autorité de contrôle prudentiel
Duitsland
Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht (BaFin)
Griekenland
Bank of Greece
Ierland
Central Bank of Ireland/Banc Ceannais na hÉireann
Italië
Banca d´Italia
Letland1
Finanšu un kapitāla tirgus komisija
3
LIDSTAAT
NATIONALE BEVOEGDE AUTORITEIT
Luxemburg
Commission de Surveillance du Secteur Financier (CSSF)
Malta
Malta Financial Services Authority (MFSA)
Nederland
De Nederlandsche Bank
Portugal
Banco de Portugal
Slowakije
Národná banka Slovenska
Slovenië
Banka Slovenije
Spanje
Banco de España
1 Letland
treedt op 1 januari 2014 toe tot de eurozone
Op hoeveel banken wordt toezicht gehouden?
In totaal gaat het om ca. 4000 banken. Hoewel de lijst met significante banken nog niet definitief
is, zal deze lijst ca. 130 banken bevatten, die collectief bijna 85% van het totale vermogen van de
banken in het eurogebied vertegenwoordigen.
Het toezicht op alle andere banken in de deelnemende landen, en dat zijn er alleen al in het
eurogebied dus ongeveer 4000, blijft in handen van de nationale bevoegde autoriteiten.
Hoe wordt het toezicht georganiseerd?
Er wordt een Raad van Toezicht (Supervisory Board) ingesteld die de toezichthoudende taken
van de ECB plant en uitvoert, voorbereidende werkzaamheden verricht en volledige
conceptbesluiten opstelt ter goedkeuring door de Raad van Bestuur van de ECB, de Governing
Council. De Raad van Toezicht bestaat uit:
■ een Voorzitter (benoemd voor een eenmalige termijn van vijf jaar);
■ een Vice-voorzitter (gekozen uit de leden van de Directie van de ECB, de Executive Board);
■ vier vertegenwoordigers van de ECB; en
■ vertegenwoordigers van de nationale bevoegde autoriteiten, één per deelnemende EU-lidstaat.
Wat gebeurt er tussen nu en de invoering in november 2014?
In de aanloop naar de bankenunie – en dan in het bijzonder tot het gezamenlijk toezicht op de
Europese banken onder leiding van de Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt – is een
grondig balansonderzoek van de significante Europese banken noodzakelijk. In 2014 wordt dan
ook de zogenoemde Comprehensive Assessment gehouden, waarin de kwaliteit van de balansen
van de significante banken wordt doorgelicht aan de hand van een risicoanalyse, een Asset
Quality Review en een stresstest; de stresstest wordt in samenwerking met de Europese
Bankenautoriteit EBA uitgevoerd.
Het balansonderzoek is in november 2013 gestart en zal twaalf maanden duren. Zij wordt
uitgevoerd in samenwerking met de nationale bevoegde autoriteiten van de lidstaten die
deelnemen aan de bankenunie, en zal worden ondersteund door onafhankelijke derden op alle
niveaus bij zowel de ECB als de nationale bevoegde autoriteiten.
4
Waarom een uitgebreid balansonderzoek?
Het is van belang dat de Comprehensive Assessment streng en geloofwaardig zal zijn omdat
alleen daarmee het vertrouwen van de markten in het Europese bankwezen kan verbeteren.
De drie hoofddoelstellingen van het balansonderzoek zijn:
■ transparantie: het verbeteren van de beschikbare informatie over hoe een bank ervoor staat;
■ herstel: het vaststellen en doorvoeren van noodzakelijke corrigerende maatregelen, indien en
waar nodig;
■ het bevorderen van vertrouwen: alle belanghebbenden ervan verzekeren dat de banken
fundamenteel gezond en betrouwbaar zijn.
Uit welke pijlers bestaat balansonderzoek?
Het balansonderzoek, de Comprehensive Assessment, zal bestaan uit drie elementen:
(1) een beoordeling van kernrisico’s, waaronder liquiditeits-, schuld- en financieringsrisico’s;
(2) een beoordeling van de kwaliteit van de activa van banken (zogenaamde Asset Quality
Review), waaronder de adequaatheid van de waarderingen van activa en onderpand, en de
daarmee verband houdende voorzieningen;
(3) een stresstest ter controle van de schokbestendigheid van de balansen van banken in
stressscenario’s.
Deze drie elementen zijn onderling nauw verbonden. Bij de AQR (onderdeel 2) wordt uitgegaan
van een kapitaalratio van 8% tier 1 kapitaal, gebruik makend van de definitie van CRDIV/CRR,
inclusief overgangsregelingen. De kapitaalgrenswaarde voor de stress test moet nog worden
vastgesteld. Nadere gegevens over de stresstest worden in een later stadium bekendgemaakt, in
coördinatie met de Europese Bankenautoriteit EBA.
Wanneer zijn de resultaten van het balansonderzoek bekend?
De Comprehensive Assessment wordt afgesloten met de geaggregeerde openbaarmaking van de
uitkomsten op land- en bankniveau, vergezeld van eventuele aanbevelingen voor toezicht
maatregelen. Deze uitgebreide uitkomsten zullen worden gepubliceerd voordat de ECB in
november 2014 haar toezichtstaak op haar neemt, en omvatten de bevindingen uit de drie pijlers
van de Comprehensive Assessment.