ortho-nieuwsbrief

voor te bereiden. Vervolgens geeft een medewerker van
de sociale dienst informatie over mogelijke vormen van
thuisondersteuning en revalidatie. Ten slotte sluit één
van de hoofdverpleegkundigen de middag af. Ook dit is
een heel belangrijk moment omdat de patiënten zien wie
hen zal verzorgen. Dit schept onmiddellijk een vertrouwensband en komt beide partijen ten goede.
We zorgen er ook voor dat het opnamedossier volledig is
en gecontroleerd. We overlopen voor elke deelnemer een
preoperatieve checklist.
Deze sessie vindt zijn oorsprong in het buitenland: internationaal onderzoek wijst namelijk op het belang van
patient information. Deze schijnbaar éénvoudige ingreep
verbetert alle belangrijke parameters van prothesechirurgie. Niet alleen hebben mensen voor de ingreep
minder angst, maar ook ervaren ze na de ingreep minder
pijn of weten ze die toch beter te plaatsen. Dat wordt
vastgesteld door het gebruik van medicatie te analyseren.
Bovendien start de revalidatie bij geïnformeerde mensen
sneller en loopt alles vlotter. Mensen hoeven minder
lang in een ziekenhuis te blijven, etc. Maar bovenal zal
de gemiddelde patiënt een beter resultaat bekomen,
uitsluitend door goed geïnformeerd te zijn.
Infosessie heup- en knieprothese /
Z.O.R.G Heup en knie
Een extra troef van deze sessie is het interactieve karakter.
Vragen staat vrij. Zo zien we als team elke week wat de afstand
is tussen wat wij als routine beschouwen en wat dit voor onze
patiënten betekent. Deze ontnuchterende ervaring zorgt
ervoor dat patiënt en protheseteam dichter bij elkaar komen.
De patiënten stellen hun vertrouwen in ons team, wat ons
drijft om telkens het maximum uit onszelf te halen en elke
patiënt opnieuw als een nieuwe uitdaging te beschouwen.
We geloven er als dienst enorm in dat dergelijke momenten
van interactie de zorg alleen kunnen verbeteren.
Sinds de opstart in 2014 neemt het aantal deelnemers
week na week toe, niet in het minst omdat we deze
infosessie openstellen voor iedereen. Niet enkel mensen
die een operatie zullen ondergaan komen langs, maar
ook mogelijke toekomstige patiënten die angstig zijn
en op zoek naar meer informatie. Daarnaast kunnen
ook huisartsen, kinesisten, thuisverpleegkundigen en
stagiairs kine, ergo, verpleegkunde, geneeskunde,… vrij
deelnemen aan de sessie.
ortho-nieuwsbrief
groeninge flash special - februari 2017
We blijven verder bouwen aan deze infomomenten.
Hierbij wordt telkens feedback gevraagd van de
deelnemers, maar ook van huisartsen en kinesisten.
Zo houden we de inhoud van deze sessie up-to-date.
Wat wij als gezondheidswerkers belangrijk vinden, is
zeker niet altijd wat de patiënt wakker houdt. Ook hier
leren artsen en patiënten van elkaar. We kunnen gerust
zeggen dat wij dankzij deze infosessies beter voor onze
mensen kunnen zorgen, een evolutie waar in grote mate
de patiënten zelf aan hebben bijgedragen.
Beste lezer
2016 was het laatste volledige jaar waarin het
centrum orthopedie/handgroep verspreid was
over de campussen vercruysselaan en loofstraat.
Heb je vragen, wens je informatie over deze sessies, of
wens je deel te nemen aan een informatiesessie ‘heup’ of
‘knie’? Dan kan je altijd contact opnemen met onze wetenschappelijk medewerkster Nathalie De Donder via
[email protected] of via het
secretariaat orthopedie op het nummer 056 63 35 40.
De sessie start met een beknopte uitleg over de operatie
zelf door één van de heupchirurgen. Nadien is er de
gelegenheid om vragen te stellen. Heel vaak gaan die
al over de grootste angst van de patiënt, namelijk de
narcose. Daarom laat de chirurg één van onze anesthesisten aan het woord. De uitleg over hun werkwijze
blijkt elke keer enorm belangrijk om de angst te doen
verdwijnen. Daarna verduidelijken de kinesist en de
ergotherapeut wat er zal gebeuren vanaf dag 1 tot het
ontslag uit het ziekenhuis. Zij gaan dieper in op de nood
aan hulpmiddelen, bv. krukken, en hoe je die het best
gebruikt. Patiënten krijgen tips and tricks om zich actief
Het orthopedisch centrum az groeninge Kortrijk
Orthopedie, campus vercruysselaan
Handgroep, campus loofstraat
Burg. Vercruysselaan 5 | 8500 Kortrijk
Loofstraat 43 | 8500 Kortrijk
t. 056 63 35 40
t. 056 63 35 80
dr. Joeri Barth: heup - trauma
dr. Marleen Dezillie: hand - pols - elleboog
dr. Stefan Clockaerts: voet - enkel
dr. Jeroen Vanhaecke: hand - pols
dr. Frederick Michels: knie - voet en enkel
prof. dr. Filip Stockmans: hand - pols
dr. Dirk Oosterlinck: heup - knie - wervelkolom
dr. Guy Putzeys: trauma - schouder - bekken
dr. Jan Van Cauwelaert de Wyels: schouder - knie
dr. Jaap van der Maas: knie
dr. Jan Van Der Bauwhede: knie - voet en enkel
dr. Luc Vercruysse: heup - knie
dr. Luk Verhelst: heup - schouder
dr. Pierre Moens - UZ Leuven: kinderorthopedie
www.ortho-kortrijk.be
vu: Inge Buyse, Pres. Kennedylaan 4, 8500 Kortrijk
Sinds 2014 wordt een tweewekelijkse informatiesessie
ingericht voor mensen die een nieuwe heup nodig
hebben: Z.O.R.G. heup (zorgpad Orthopedische Revalidatie Groeninge). Omdat dit een erg courante ingreep
is, kunnen we mensen in groep laten komen en op
gestructureerde wijze alle aspecten van de zorg belichten.
Deze infosessie is kort en krachtig en duurt een uur
tot anderhalf uur. Dit is belangrijk omdat bij een al te
langdradig exposé de belangrijkste informatie al snel
volledig verloren gaat.
dr. ass. Thibault Dewilde
Achtergrond
Patiënteninfo anno 2016
De patiënt en zijn familie/mantelzorgers op een goeie
manier informeren is cruciaal. Alleen zo kan je de patiënt
actief laten deelnemen aan het zorgproces. Patiënten
kunnen beter beslissen en nemen actief deel aan hun
behandeling. Een goed geïnformeerde patiënt heeft een
grote stap voor. De laatste jaren zet het orthopedisch
centrum Kortrijk maximaal in op dit aspect van de zorg.
We zijn er als dienst immers van overtuigd dat dit een
absolute win-winsituatie is voor alle partijen: patiënt, arts,
ziekenhuis en eerstelijnszorg. Patiënten alle informatie
geven die ze nodig hebben voor een operatie, lijkt erg
logisch. Toch toont de praktijk dat hier heel wat bij komt
kijken.
Hallux rigidus
Aangezien de infosessies Z. O. R. G. ‘heup’ steeds
succesvol zijn, startten we in september 2015 met de
infosessies Z.O.R.G ’knie’. Die werden op net dezelfde
basis uitgerold. Ook hier is de feedback uitermate positief,
zowel van de patiënten als van het Knieteam.
Het centrum is sinds zijn ontstaan 13 jaar geleden
alleen maar gegroeid, niet alleen in aantal
stafleden en assistenten maar ook in kwaliteit
en service aan de patiënt. Dit groeiverhaal zal
resoluut verdergezet worden na onze verhuizing
naar campus kennedylaan in april dit jaar. Het feit
dat we op campus kennedylaan in één locatie
worden ondergebracht moet dit proces extra
ondersteunen. Het vergemakkelijkt ook de samenwerking met andere diensten in multidisciplinaire
werkgroepen zoals onder andere diabetische
voetkliniek en spine unit.
2017 zal niet alleen het jaar van onze verhuizing
worden maar ook het jaar waarin het E17-ziekenhuisnetwerk en de transmurale zorg duidelijker
op de voorgrond zullen komen, gefaciliteerd door
het KWS-informaticaplatform. Vooruitlopend op
deze evoluties hebben we trouwens al initiatief
genomen tijdens ons orthopodium voor kinesisten
in oktober 2016. Daar hielden we een uitgebreide
bevraging over onze onderlinge samenwerking en
hoe we deze kunnen verbeteren.
De hallux rigidus betekent letterlijk ‘stijve grote teen’ en is het
gevolg van een artrose van het eerste teengewricht.
Dit gewricht bestaat uit de metatarsaalkop, de falanx en de
sesamoïden. De metatarsaalkop vormt een convex oppervlak
dat articuleert met de concave falanx. Het gewricht heeft een
grote bewegingsarcus maar is toch een zeer stabiel gewricht
dankzij het sterk ligamentair complex aan de kant van de
voetzool, de plantaire plaat.
Artrose is een slijtage van de kraakbeenlaag van het gewricht.
De meest frequente oorzaak hiervan is een breuk die tot in het
gewricht loopt en zo op termijn kraakbeenslijtage veroorzaakt.
Verder is het een erfelijke aandoening die dan vaak last geeft
aan de beide voeten.
De hallux rigidus is het tweede meest frequent probleem van
de grote teen na de hallux valgus. Boven de 50 jaar heeft 3%
van de populatie hier last vast, boven de 65 jaar tot de helft.
De aandoening komt meer voor bij vrouwen en is meestal aan
beide kanten aanwezig.
Diagnostiek
De klachten beginnen vooral met pijn bij extreme bewegingen
van de grote teen zoals bij teenstand of hardlopen. Later
komt de pijn ook voor bij dagelijkse activiteiten. Vaak is er ter
hoogte van de voetrug een knobbel voelbaar of zichtbaar die
soms last kan geven bij het dragen van gesloten schoenen.
Bij klinisch onderzoek is er een pijnlijk, gezwollen gewricht
aanwezig dat vaak kraakt bij beweging.
De knobbels zijn meestal goed voelbaar en de beweging is
verminderd in vergelijking met de andere voet.
Een radiografie is zinvol om de diagnose te bevestigen.
Hierbij vinden jullie traditiegetrouw een aantal
dienstgebonden artikels van zowel organisatorische als medisch-wetenschappelijke aard.
Alvast veel leesgenot in deze uitdagende tijden
Guy Putzeys
Afbeelding 1: RX-beeld voor en na
cheilectomie
De dikte van het resterend kraakbeen kan hiermee beoordeeld worden. Hierbij is het ook interessant een beeld met
zijaanzicht te krijgen om de botknobbels nog beter te zien.
Behandeling
Initieel wordt meestal gestart met het aanpassen van
het schoeisel. Stevige schoenen, type wandelschoen of
bergschoen met een stevige zool, beperken de beweeglijkheid van de grote teen en kunnen zo pijn voorkomen.
Een andere manier om deze beweging te beperken is een
steunzool met een carbonversteviging.
In ernstige gevallen wordt een artrodese verricht. Hierbij
wordt het kraakbeen operatief verwijderd en het middenvoetsbeen aan de teen vastgemaakt. Hierbij wordt het
gewricht dus vastgezet waardoor er geen pijn meer is,
maar ook geen beweeglijkheid. Een deel van de beweging
van de teen wordt overgenomen door omliggende
gewrichten. Na dergelijke ingreep is er een totale revali-
Pes planovalgus of platvoet
dr. Stefan Clockaerts, PhD
dr. Frederick Michels
dr. Jan Van Der Bauwhede
voet- en enkelunit – az groeninge
Wat is een platvoet?
Publicaties
Een platvoet kan beperkt zijn of uitgesproken. Wanneer
de voetboog wel goed gevormd is in teenstand en
wanneer de achtervoetgewrichten soepel zijn, spreken
we van een flexibele platvoet. Een platvoet kan ook
nog wel flexibel zijn, maar moeizaam te corrigeren in
teenstand op één voet. Teenstand is ook onmogelijk
door pijn aan de binnenzijde. In dit geval werkt de
tibialis posterior pees onvoldoende of niet, of is er
beschadiging van het spring- of deltoid ligament.
Een platvoet wordt omschreven als doorzakken van de
mediale voetboog, naar buiten draaien van de voorvoet
(=abductie) en uitzakken van de hiel naar buiten toe
(=valgus achtervoet; Figuur 1). Er zijn verschillende
benamingen voor een platvoet. In medische termen wordt
er gesproken over een pes planovalgus, een dorsolaterale
peritalaire luxatie of een tibialis posterior lijden.
Afbeelding 4: RX-beeld na
artrodese
Afbeelding 2: Cheilectomie: preoperatieve beweeglijkheid is
beperkt
Bij het falen van de niet-chirurgische aanpak moet soms
overgegaan worden naar een operatie. De meest uitgevoerde operatie bij milde tot ernstige hallux rigidus is de
cheilectomie1.
Hierbij wordt het gewricht opengemaakt via een
kleine incisie en worden de knobbels en een deel van
het gewricht aan de zijde van het middenvoetsbeen
verwijderd.
In heel selectieve gevallen wordt soms een prothese in dit
gewricht geplaatst. De resultaten hiervan zijn wisselend en
bij problemen van de prothese is revisiechirurgie moeilijk.
Figuur 1: Achteraanzicht van
een platvoet
Besluit
De hallux rigidus is een vaak voorkomend probleem
gekenmerkt door pijn, verminderde beweeglijkheid en
knobbelvorming aan de grote teen. Cheilectomie met
verwijderen van de beenderige knobbels is de meest
succesvolle behandeling die voorhanden is als een conservatieve aanpak niet werkt.
Waarom ontstaat een platvoet?
Veel mensen hebben milde platvoeten. Deze ontstaan
meestal door een veralgemeende laxiteit of door een licht
afwijkende vorm van de gewrichten. Veel van deze mensen
zullen hier nooit symptomen van ondervinden. Een
platvoet kan ook ontstaan door aangeboren afwijkingen
zoals een congenitale verticale talus, een talaire coalitie
(=benige of fibreuze verbinding tussen 2 beenderen;
Figuur 2a en 2b) of een accessoir os naviculare (Figuur 3).
Bij deze afwijkingen is de kans groot dat er wel klachten
zullen ontstaan en is er verdere opvolging door een voeten enkelspecialist noodzakelijk.
Referenties
• Kunnasegaran R, Thevendran G. Hallux Rigidus Nonoperative Treatment and Orthotics. Foot Ankle Clin [Internet].
Elsevier Inc; 2015;20(3):401–12. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.fcl.2015.04.003
• Roukis TS. The need for surgical revision after isolated cheilectomy for hallux rigidus: A systematic review. J Foot Ankle
Surg [Internet]. Elsevier Ltd; 2010;49(5):465–70. Available from: http://dx.doi.org/10.1053/j.jfas.2010.06.013
Figuur 2a (links): 3D-reconstructie van een CT-scan toont een
subtalaire coalitie
Figuur 2b (rechts): 3D-reconstructie staande cone beam
CT-scan toont een calcaneonaviculaire coalitie
• Clockaerts S, Ghassemi S, Oddy MJ. Lateral Inverted Fracture of
Talus (LIFT) lesion in a 17y old.
ICRS Newletter 19 2015
• Clockaerts S. One-step surgery with minced cartilage to treat
osteochondral defects. How does it work?
ICRS Newletter Issue 20 2016
Andere mensen ontwikkelen gaandeweg een platvoet.
Dit kan verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende oorzaken zijn:
- Ruptuur of tendinopathie van de tibialis posterior pees.
Deze pees is verantwoordelijk voor het inverteren (naar
binnen draaien) van de voet en voor het behoud van de
mediale voetboog. Bij dysfunctie van de tibialis posterior
pees zal de voet geleidelijk aan doorzakken en in abductie
gaan (voorvoet draait naar buiten).
- Aantasting of ruptuur van het springligament en/of het
deltoid ligament
Dit zijn respectievelijk het ligament dat deel uitmaakt van
het kapsel van het talonaviculair gewricht en het ligament
aan de binnenzijde van de enkel. Een dysfunctie kan lijden
tot wegdraaien van de talus ten opzichte van het hielbeen.
- Te korte Achillespees. In combinatie met een uitzakking
van de achtervoet zorgt dit voor een bijkomende kracht
die de standafwijking doet toenemen.
- Laxiteit van gewrichtskapsel en ligamenten.
- Asafwijkingen van het onderste lidmaat (X-benen of genu
valgus) ten gevolge van bijvoorbeeld artrose in de knie.
Hoe manifesteert een platvoet zich en hoe
wordt dit onderzocht?
Afbeelding 3: Duidelijk toegenomen beweeglijkheid na
cheilectomiet
• Van de Vyver A, Clockaerts S, Somville J, Spaas F, Leenders T.
Mesenchymale stamceltransplantatie als behandeling van osteochondrale letsels in de enkel. Ortho/Reum April 2016
• Clockaerts S, Spaas F, Leenders T. A case of one-step bone marrow derived stem cell transplantation for a talar osteochondral
defect: a valuable alternative? ICRS Newletter 20 2016
Figuur 3: anteroposterieure RX
opname van een voet met een
accessoir os naviculare
datie van 4 tot 6 maanden te voorzien waarbij de patiënt
gedurende minstens 6 weken een speciale schoen moet
dragen.
• Clockaerts S, Van Haver A, Verhaegen J, Vuylsteke K, Leenders
T, Lagae KC, Verdonk P. Transportal femoral drilling creates more
horizontal ACL graft orientation compared to transtibial drilling: A 3D CT imaging study. Knee. 2016 Jun;23(3):412-9. doi:
10.1016/j.knee. 2016.02.014. Epub 2016 Mar 21.
Patiënten merken zelf op dat de voet doorzakt. Typisch
is een asymmetrische slijtage van schoenen t.h.v. de hiel.
Patiënten komen met klachten van pijn ter hoogte van de
binnenzijde van de enkel, maar soms ook aan de buitenzijde. De voetboog zelf kan ook pijn geven. Wanneer de
platvoet al lange tijd aanwezig is en er artrose van de
gewrichten ontstaat, zullen de gewrichten van de achteren/of middenvoet pijn doen. Er treedt zwelling en stijfheid
op.
Figuur 4. Zelfde voet als in figuur 1, ditmaal
met goede correctie in teenstand
• Michels F, Cordier G, Guillo S, Stockmans F. ESKKA-AFAS Ankle
Instability Group. Endoscopic Ankle Lateral Ligament Graft Anatomic Reconstruction. Foot Ankle Clin. 2016 Sep;21(3):665-80.
Presentaties
Wanneer de afwijkingen uitgesproken en progressief
zijn, kunnen de gewrichten aangetast geraken en
kan er artrose ontstaan in de achter- en middenvoet.
Dan ontstaat een rigide platvoet die niet corrigeert in
teenstand.
Voor iedere patient is het belangrijk om tot een goede
diagnose te komen. Daarbij mag niet elke platvoet per
definitie worden beschouwd als oorzaak van pijn in de
voet. Zowel anamnese, klinisch onderzoek als medische
beeldvorming onder vorm van staande RX-opnames,
staande CT-scan en MRI-scan, zijn van belang bij voor
een correcte differentiaaldiagnose en bij het bepalen
van de verdere behandeling.
Wat is de behandeling?
Een asymptomatische platvoet moet geen behandeling
krijgen, tenzij de afwijking erg uitgesproken is. In dat
geval kunnen steunzolen zinvol zijn.
Bij een symptomatische platvoet zullen we meestal
in eerste instantie opteren voor een niet-chirurgische
of conservatieve behandeling. Deze kan bestaan uit
het dragen van steunzolen, orthopedische schoenen,
eventueel na een tijdelijke volledige ontlasting met gips
of walking boot. Andere opties zijn lokale cortisone
infiltraties of kinesitherapie met tonificatieoefeningen en
stretching van de kuitmusculatuur.
Soms is een chirurgische behandeling noodzakelijk als
de conservatieve behandeling faalt. Deze bespreken we
meer in detail in een volgende Ortho-Nieuwsbrief.
• Clockaerts S. Moderator at Free paper session. ICRS meeting
Sorrento Italy, September 2016
• Verhelst L. Infomoment schouderprothese. DC De Vllinder,
Harelbeke, november 2016
• Barth J. Infomoment heupprothese. DH De Rijstpekket, Hulst,
oktober 2016
• Putzeys G. AO Trauma: minimal invasive osteosynthese. Biomechanics of bridge plating, LCP. Brussel, 15 tot 17 juni
• Putzeys G. AO Trauma: minimal invasive osteosynthese. Anatomical considerations of MIPO Humerus.Brussel, 15 tot 17 juni
2016.
• Putzeys G. AO Trauma. The epidemiology of geriatric pelvic
fracture localization. Luxemburg, 19 november 2016
• Putzeys G. AO Trauma. Biomechanics of periprosthetic fractures
and fixation. Liège, 4 tot 5 oktober 2016
• Putzeys G. AO Trauma. Internal fixation of periprothetic fractures
around the knee. Liège, 4 tot 5 oktober 2016
• Putzeys G. EORS Hydrogel impregnation of bone chips allows
prolonged cefazolin release. Bologna, 15 tot 16 september
2016.
• Putzeys G. EBJIS Hydrogel impregnation of bone chips allows
prolonged cefazolin release. Oxford, 1 tot 3 september 2016
• Michels F. Arthroscopic Endoscopic anatomy of the lateral ligaments of the ankle. Sports Medicine Arthroscopic Stabilisation
of the Lateral Ankle Advanced Course. Rotterdam, september
2016.
• Michels F. Percutaneous surgery. Know your instrument. 9th International GRECMIP Cadaver Labs at CEU San Pablo University.
Madrid juni 2016.
• Michels F. Percutaneous surgery. Percutaneous HV techniques:
dressings & orthoplasty 9th International GRECMIP Cadaver
Labs at CEU San Pablo University. Madrid, juni 2016.