kort alg 26 9 01.qxd - Nederlandse Meningitis Stichting

Inleiding
“Vorig jaar is ons kind overleden aan nekkramp
(zei de dokter). Meningitis dus. Hij is in korte tijd
erg ziek geworden, had allemaal vlekjes en
binnen een paar uur was hij er niet meer. Wij
dachten dat het wel meeviel toen hij ziek werd,
want hij had geen nekkramp”.
Zomaar een binnengekomen reactie bij de
Meningitis Stichting. Een reactie waaruit blijkt
dat, ook voor direct betrokkenen, onduidelijkheid kan blijven bestaan.
Was het wel meningitis? En hoe zit het nu met
die nekkramp? Wat is sepsis.
Deze informatie is ontwikkeld door de
Nederlandse Meningitis Stichting (NMS), met
het doel de bevolking te informeren over hersenvliesontsteking, bloedvergiftiging, de verschillen en met name de symptomen ervan.
Wat is meningitis?
Meningitis of hersenvliesontsteking is een
ontsteking van de vliezen, die de hersenen
omvatten. Deze ontsteking kan worden
veroorzaakt door virussen of bacteriën. Meestal
genezen patiënten zonder er iets aan over te
houden. Maar soms is meningitis fataal of is er
sprake van restverschijnselen.
Wat is sepsis?
Sepsis of bloedvergiftiging is éen van de snelst
verlopende infectieziekten die de mensheid
kent. Sepsis kan alleenstaand voorkomen of
samengaan met meningitis. Sepsis treedt op als
de bacterie zich ongecontroleerd gaat vermenigvuldigen in de bloedbaan. Er zijn verschillende virussen en bacteriën die sepsis kunnen
veroorzaken. Een belangrijke verwekker in
Nederland is de bacterie meningokok (dit geldt
ook voor hersenvliesontsteking).
Symptomen van meningitis
Kinderen en volwassenen
De meest voorkomende symptomen van
meningitis zijn de volgende, al dan niet in
combinatie met elkaar:
· hoge koorts
· hoofdpijn
· overgeven
· verwardheid en/of sufheid
· overgevoeligheid voor licht en/of geluid
· spierpijn
· luierpijn (bij het optillen van de beentjes als
het kind plat op de rug ligt)
· nekstijfheid: men krijgt de kin niet op de
borst.
Symptomen van sepsis
De onder meningitis genoemde symptomen
kunnen ook samengaan met sepsis. Daarnaast
zijn symptomen van sepsis:
· spierslapte (letterlijk door de benen zakken)
· vlekjes: kleine (paarse) puntbloedinkjes
(speldenknoppen) die niet wegdrukbaar zijn
met bv. een glas. Deze vlekjes worden snel
groter en vormen verse bloeduitstortingen.
Deze vlekjes gaan meestal samen met een
sepsis veroorzaakt door de meningokokken
bacterie. Sepsis veroorzaakt door andere
bacteriën of virussen gaat meestal niet samen
met vlekjes.
Nekstijfheid wordt ook wel “nekkramp”
genoemd. Nekkramp is dus een symptoom van
meningitis en geen andere benaming voor deze
ziekte.
Het meest opvallende van sepsis is het zeer
snel verlopende ziektebeeld: tussen + 6 en 24
uur. Een kind speelt bijvoorbeeld om 2 uur nog
buiten en om 6 uur is het zwaar ziek.
Het ziektebeeld ontwikkelt zich meestal over
een periode van 1 à 2 dagen.
Let op: bij sepsis is er vaak GEEN nekstijfheid
(nekkramp) als symtoom.
Symptomen van meningitis
Zuigelingen
Zuigelingen kunnen ook andere symptomen
vertonen:
· erg ziek en grauw eruit zien
· apathie/verlaagd bewustzijn
· gezwollen fontanel
· geen koorts of nekstijfheid
· abnormaal huilerig/kreunerig
· niet willen eten of drinken
· ondertemperatuur
· prikkelbaar
· niet aangeraakt of verschoond willen
worden (luierpijn)
· stuipen.
Vertrouw op het moedergevoel
(of vadergevoel natuurlijk)
Naast de zichtbare symptomen is er vaak het
gevoel ”het klopt niet”; het “niet-pluis-gevoel”.
Het is niet zomaar een griep, het is serieus. Een
gevoel dat soms moeilijk over te brengen is op
de eigen huisarts of waarnemend arts.
Maar u kent uw kind en uw gevoel het beste!
Dat betekent dus doordrammen tot u serieus
wordt genomen. Gebeurt dat niet, ga dan
zonder verwijzing naar de dichtstbijzijnde
spoedeisende hulp.
Meningitis en sepsis
Restverschijnselen
Zowel meningitis als sepsis lijken in het begin
op een zware griep.
Meningitis: een klein aantal patiënten (+5%) zal
overlijden. De meeste patiënten genezen restloos. Een aantal (+ 20%) zal, echter, te maken
krijgen met, al dan niet blijvende, restverschijnselen als: doofheid, hoofdpijn, vermoeidheid,
gedragsproblemen, concentratiestoornissen,
coördinatie- en/of motorische problemen.
Het is voor artsen dan ook niet altijd eenvoudig
te herkennen.
Sepsis kenmerkt zich echter door een zeer
plotseling optredend ziektebeeld. De omslag
van gezond naar heel erg ziek gebeurt van het
ene op het andere moment.
Snel medisch handelen is van belang, maar dit
geeft geen garantie dat de patiënt zal overleven
of zonder restverschijnselen zal genezen.
Soorten meningitis en sepsis
Bacteriële meningitis en sepsis
De grootste veroorzaker van bacteriële
meningitis en sepsis bij jonge kinderen was de
Hib bacterie. Sinds 1993 worden baby’s tegen
deze bacterie gevaccineerd en komt deze vorm
in Nederland vrijwel niet meer voor.
Binnen Nederland zijn de belangrijkste veroorzakers bij (jonge) kinderen en volwassenen: de
meningokok groep B, de meningokok groep
C en de pneumokok.
Bij babies tot ongeveer 2 maanden spreekt men
van neonatale meningitis of sepsis. De
bacteriën die deze met name veroorzaken zijn
groep B streptokokken (GBS), E. coli en,
incidenteel, Listeria.
Virale meningitis en sepsis
Virale meningitis en sepsis worden veroorzaakt
door diverse virussen zoals bijvoorbeeld het
herpesvirus.
Een virale meningitis verloopt meestal minder
ernstig dan een bacteriële meningitis, hoewel er
bij de NMS uitzonderingen bekend zijn.
Meningitis? Sepsis?
Nekkramp?
Sepsis is fataal voor ongeveer 10% van de patiënten. Ongeveer 20% houdt restverschijnselen over als amputaties (tenen, vingers, ledematen), littekenvorming, vaatwandontstekingen (vasculitis) of groeistoornissen. In enkele
gevallen is sprake van neurologische schade.
Wie krijgt meningitis en/of sepsis?
In Nederland worden jaarlijks ongeveer 1000
gevallen van bacteriële meningitis geregistreerd. Van virale meningitis zijn geen getallen
bekend.
De bacteriën die meningitis of sepsis veroorzaken leven van nature vaak achter in de neus- of
keelholte. Mensen van alle leeftijden kunnen
hiervan drager zijn zonder ziek te worden. De
bacteriën worden verspreid tussen mensen
door hoesten, niezen, zoenen, schreeuwen
(discotheek) of uit elkaars glas drinken.
Bij een aantal mensen weet de bacterie via de
neus- en keelslijmvliezen in de bloedbaan door
te dringen en kan hij meningitis en/of sepsis
ver-oorzaken. Waarom de éen wel ziek wordt
en de ander niet is (nog) niet bekend.
Risicogroepen zijn kinderen in de leeftijd van 0
tot 5 jaar, jongeren van 15 tot 21 jaar en
ouderen (55 plus).
Vaccins
Er zijn vaccins beschikbaar tegen Hib, de
pneumokok en de meningokok groep C. Tegen
de meningokok groep B is nog geen vaccin.
Nederlandse
Meningitis
Stichting
2001
Voor nadere informatie:
NMS, Postbus 265, 3760 AG SOEST
Telefoon: 035-5880072 (dag en nacht bereikbaar)
Fax: 035-5336415
E-mail: [email protected]
Website: www.meningitis-stichting.nl
ABN-AMRO 60.57.05.100 of Postbank 754.27.27
Martes 2001/NMS