Wanneer kan een vroege lezer de zonaanpak

veilig leren
lezen
Wanneer kan een vroege lezer
de zonaanpak volgen?
Auteur: Wilma Stegeman
Twee typen vroege lezers
Uit het gebruikersonderzoek naar de 2e maanver-
Met de 2e maanversie van Veilig leren lezen is het
sie van Veilig leren lezen blijkt dat 47% van de hui-
door diverse differentiatiematerialen en een uitge-
dige gebruikers gebruikmaakt van het differentia-
kiend lesmodel mogelijk om in te spelen op verschillen in leesvaardigheid. Dit artikel gaat in op de ‘vroe-
tiemodel met de zonlijn. Tegelijkertijd geeft 18%
ge lezers’. Binnen de ‘vroege lezers’ worden twee
van de leerkrachten aan de werkboekjes zon te
groepen kinderen onderscheiden:
1 de leerlingen die al goed kunnen lezen en zelfstan-
moeilijk te vinden. Nader onderzoek heeft uitge-
dig kunnen werken met het zonmateriaal op lees-
wezen dat deze boekjes in veel van deze gevallen
niveau AVI M3 en hoger;
2 de snelle lezers binnen de maangroep, deze kinde-
worden ingezet bij kinderen die weliswaar snel le-
ren kunnen al wel iets lezen, maar zijn nog niet in
ren lezen, maar niet aan alle criteria voor de zon-
staat om op niveau AVI M3 te lezen. Zij volgen de
basisinstructie van de maanlijn en gebruiken de
aanpak voldoen. Wilma Stegeman laat haar licht
maanmaterialen van de methode. Daarnaast wer-
schijnen over de zonaanpak.
ken ze met verrijkingsmateriaal, het raketmateriaal. Op deze manier worden hiaten in hun lees- en
spellingsontwikkeling voorkomen. En wie weet
‘Juf, ik kan al lezen,’ zeggen Linda en Joep trots wan-
gaat hun leesontwikkeling zo snel dat ze na enkele
neer ze de eerste dag in hun nieuwe klas binnenko-
kernen kunnen gaan werken met het zonmateriaal.
men. En dat is heel goed mogelijk. Steeds meer kinderen kunnen al lezen wanneer ze binnenkomen in
Observatie van vroege lezers
groep 3. Maar wat houdt dat ‘lezen’ in? In de prak-
Om de vroege lezers goed in te kunnen delen bij de
tijk zien we grote verschillen in leesvaardigheid bij
differentiatie is observatie van hun leesvaardigheid
de Linda’s en Joeps. Hun leesvaardigheid kan uit-
en hun leeshouding noodzakelijk. Het uitgangspunt
eenlopen van het moeizaam ontcijferen van de eer-
bij deze observatie moet zijn: ‘Wat fijn dat je al zo veel
ste zelfgelezen woordjes tot vlot lezen op het niveau
kunt! Het geeft niet als het nog niet helemaal lukt,
van AVI M3 en soms nog hoger.
want we hebben nog een heel jaar om het te leren.’
Minimaal is observatie vereist van twee vaardighe-
Kinderen die op een wankele basis zelfstandig gaan
den en twee attitudes:
lezen, lopen het gevaar hiaten op te lopen in hun
• Kan het kind onbekende twee- en drieletterwoor-
lees- en spellingsvaardigheid: zij kunnen bijvoor-
den lezen?
beeld een te radende leeshouding ontwikkelen of
• Kan het kind ‘kale’ letters (zonder de context van
maken veel spellingsfouten door hiaten in hun letter-
woorden) vlot herkennen? (Vroege lezers, ook de
kennis. Het is daarom belangrijk dat u een duidelijk
‘vlotte’ lezers, beheersen niet altijd alle letters
beeld krijgt van wat de vroege lezer wel en niet be-
zonder een context; dit is straks wel noodzakelijk
heerst.
voor het vlot en zuiver spellen!)
1
Veilig leren lezen Artikelen - Wanneer kan een vroege lezer de zonaanpak volgen?
© Uitgeverij Zwijsen B.V. - www.veiliglerenlezen.nl
• De leeshouding van het kind: heeft het kind plezier
Het is mogelijk dat deze kinderen na enkele kernen
in lezen, begrijpt het kind wat het leest? En: leest
toegroeien naar werken met de zonmaterialen, maar
het kind uit zichzelf of onder druk van buitenaf?
vaak blijkt ook dat het blijven volgen van de basisin-
Voor de observatie van de leeshouding gebruikt u
structie voor deze kinderen een goede keuze is ge-
een leesboekje dat u afstemt op het leesniveau
weest.
van het kind.
Bij kinderen die voldoende scoren op de woordentoets neemt u de lettertoets af.
•Een goede werkhouding is natuurlijk belangrijk;
de snelle lezers gaan straks immers zelfstandig
Lettertoets
aan de slag.
Als leerkracht observeert u de taakspanning, maar u
De score ‘correct’ van 30 of meer in een tijd van 40
kijkt ook naar de zelfstandigheid: is het kind zeker
seconden of minder behoeft geen verdere toelich-
van zichzelf, durft het een fout te maken of is het
ting. Wanneer een kind minder dan 26 letters cor-
faalangstig? De werkhouding observeert u tijdens
rect herkent en/of meer dan 46 seconden nodig
het toetsen, maar vooral in de eerste schoolweken.
heeft, kan het kind beter mee gaan doen met de ba-
Vraag ook eens aan de ouders hoe het kind thuis rea-
sislijn. Bij kinderen die twijfelachtig scoren, is het
geert.
van belang te achterhalen wélke letters zij nog niet
beheersen. Kinderen in de zonlijn moeten de ‘gewone’ klinkers en medeklinkers vlot kunnen benoemen, maar misschien worden de tweeklanken (oe,
ui, eu, ie, ei) nog niet vlot benoemd. In dat geval
kunt u een kind met de zonmaterialen laten werken
en daarnaast extra aandacht geven aan de nog niet
beheerste letters.
Hiervoor kunt u uit Letterzetter de betreffende bladen gebruiken, dat wil zeggen de bladen die gericht
zijn op de nog niet correct of vlot beheerste letters.
Zonmaterialen, geen zonkinderen
Met ‘maan’, ‘ster’, ‘raket’ en ‘zon’ worden in de me-
Toetsen
thode Veilig leren lezen de verschillende aanpakken
Om te bepalen of een kind al dan niet met het zonma-
en materialen aangeduid. Het zijn echter geen aan-
teriaal kan gaan werken, wordt u in de handleiding
duidingen voor de leerlingen zelf. Het is niet verstan-
van kern 1 verwezen naar een lettertoets en een
dig om tegen een vlotte lezer te zeggen: ‘Jij bent een
woordentoets. Beide zijn opgenomen in de Kopieer-
zonnetje.’ Ook in een oudergesprek kunt u deze term
map Veilig leren lezen (Kern 1, kopieerblad 21 en 22).
beter vermijden. Spreek over ‘een vlotte lezer’ en
Bij de lettertoets moet de score ‘correct’ minstens 30
vertel dat het kind mag werken met materialen waar
zijn en de tijdscore mag niet hoger zijn dan 40 secon-
een zonnetje op staat.
den. Bij een score ‘correct’ tussen 26 en 30 en/of een
tijdscore tussen 40 en 46 seconden is er sprake van
En als het toch niet lukt?
een twijfelgeval. De score bij de woordentoets moet
Wanneer een kind, ondanks uw zorgvuldige observa-
meer dan 20 zijn.
tie, niet op zijn plaats blijkt te zijn in de zonlijn merkt
u dat snel genoeg. Het kind wordt bijvoorbeeld onze-
Conclusies
ker en is minder gemotiveerd. In dat geval kunt u het
Woordentoets
kind eenvoudig weer laten instromen in de maanlijn.
Kinderen die onvoldoende scoren op de woorden-
De zonmaterialen sluiten zo nauw aan op de materia-
toets gaan (nog) niet werken met het zonmateriaal.
len van de maanlijn dat het kind hierop probleemloos
Zij volgen (voorlopig) de instructie van de maan-
kan overschakelen, met de raketmaterialen voor ver-
groep. Waarschijnlijk zijn zij snel met de opdrachten
rijking. Zelfvertrouwen en plezier in leren zijn dan in
uit het maanwerkboekje klaar, zodat ze tijd over heb-
een mum van tijd weer terug. Leren lezen is weer een
ben voor het vervolgwerk met het raketmateriaal.
uitdagende ontdekkingsreis geworden!
2
Veilig leren lezen Artikelen - Wanneer kan een vroege lezer de zonaanpak volgen?
© Uitgeverij Zwijsen B.V. - www.veiliglerenlezen.nl