Inleiding - KU Leuven

Het verschil tussen
weten en eten
Omer Van den Bergh
Onderzoeksgroep voor Stress, Gezondheid en Welzijn
Departement Psychologie
K.U.Leuven
Studie van Voeding
• Nutriënten
–
–
–
–
Vetten
Koolhydraten
Omega 3
…
• Calorische waarden
• Gastro-intestinale
processen
• Gewichtsregulatie
• …
Een verhaal dat begint achter de tanden….
Studie van Voeding
Hoe komt het achter
de tanden terecht ?
Studie van Voeding
Psychologie
Studie van??
Voeding
Psychologie
• Vetten ?
• Koolhydraten ?
• Omega 3 ??
Studie van Voeding
Psychologie
Studie Hmm,
van lekker
Voeding
!!!
Psychologie
Probleem
• Medisch relevante variabelen ≠
psychologisch relevante variabelen
• Mensen eten geen calorieën !!
• Mensen eten geen vetten, koolhydraten, etc.. !!
• Psychologische determinanten van
voedselkeuze?
• Psychologische determinanten van
beginnen en stoppen met eten ?
Psychologie en eetgedrag
• Theoretische
psychologie
–
–
–
–
–
–
• Toegepaste
psychologie
Perceptie (visueel, auditief)
Aandacht
Geheugen
Leren
Motivatie
Emotie
– Arbeidspsychologie
– Schoolpsychologie
– Psychopathologie –
klinische psychologie
Eetgedrag ???
Gevolg
• Algemene kennis over gedragsverandering
– Cognitief-motivationeel model
• Informatie verstrekken
• Motivatietechnieken om het vol te houden
• Specifieke kennis over eetgedrag
– Welke zijn de eigen determinanten?
– Op welke wijze verander je ze?
Enkele voorbeelden
• Aanleren van voedselvoorkeur/-afkeer ?
– Wat eet je wel/niet ?
• Leren honger krijgen ?
– Hoe vaak eet je ?
• Wanneer stop je met eten ?
– Wanneer ben je verzadigd ?
“Liking/disliking”
• Consistent de belangrijkste determinant
van voedselkeuze
• Perceptie = “Gestalt”
– Smaak + geur + textuur + temperatuur +
context + ? + interacties
• Bite frame
• Dish frame
• Meal frame
Liking/disliking
• “Liking” is (grotendeels) aangeleerd
– Herhaalde blootstelling
– Associatief leren
• Smaak-smaak leren
• Smaak-postprandiaal leren
• Smaak-context leren
– Omgeving
– Beloning/destructieve dwang
– Observationeel leren
Liking/disliking
• Positief-negatief asymmetrie
– Variabiliteit in “liking” > in “disliking” van items
• We zijn het meer eens over wat slecht smaakt dan over wat lekker
smaakt
– Maximale “liking” < maximale “disliking”
• Dingen kunnen veel sterker slecht smaken dan lekkere dingen
lekker kunnen smaken
 We kunnen makkelijker iets “disliked” maken
dan iets “liked”
• Magic bullet voor leren van smaakaversie = associatie met
misselijkheid/braken
“Liking/disliking”
Walging
• Dwingende reactie om dingen uit de
mond/maag te elimineren
• Functie = “disease avoidance” (Darwin)
• Bescherming van de fysieke integriteit
• Recuperatie van dit mechanisme in
culturele sfeer
• Bescherming van psychische integriteit
Walging
• Triggers :
– Geur/smaak (rottend, bedorven)
– Uitzicht (bv. slijmerig)
– Cultureel bepaalde conventies
• Varkenvlees
• Wormen, insecten
• Dieren (ifv afstand tot de mens, bv. hond, kat, paard (?))
• “Magisch” denken
• Associatief, niet logisch
– “Once in contact, always in contact”
– Similarity
… een schakelaar op de walging
Honger en verzadiging
• perifere (gastro-intestinale)
regelmechanismen
• centrale regelmechanismen
(neuropeptiden; neurotransmittoren)
Feedforward model of hunger and food
intake
• before a meal the body's
energy reserves are in balance
• eating disturbs this balance
• before a meal the body
prepares for the imminent
homeostatic imbalance by
releasing insulin which causes
a decline in blood glucose
• this decline in glucose is
responsible for feelings of
hunger
S. Woods (Psychological Review , 98, 488-505, 1991).
S. Woods (Psychological Review , 98, 488-505, 1991).
We feel hungry because we anticipate to eat!!
Gemiddeld verschil (kcal) tussen porties in de US tussen
1977 en 1996 (globale verschil voor deze voeding thuis, op
restaurant en in fastfoodrestaurants)
zoute snacks
desserten
frisdranken
fruitsappen
frieten
hamburgers
cheeseburgers
pizza's
mexicaan
1977
132
316
144
139
188
389
397
487
408
1996 toename
225
93
357
41
193
49
189
50
256
68
486
97
533
136
478
-9
541
133
• daling van 77% naar 66% voor aandeel van maaltijden thuis
• tussendoortjes van 11 % van energie naar 19%
• minder vetrijk vlees, maar even vetrijke cheeseburgers, pizza’s etc.
JAMA, 2003, 289, 450-3
Verzadiging
•
•
•
•
•
Smaak (flavor)
Variatie in smaken
Grootte van het bord/volume op het bord
Gezelschap tijdens eten
Wat geleerd werd over de
verzadigingseffecten van voedsel
• …..
Psychologie van het vermageren
• Associatief ipv logisch denken
– No cholesterol
– Low fat
– “Negatieve” calorieën
Mannen en vrouwen..
Mannen en vrouwen..
En voor straks…
eet smakelijk !!