CURSUS KUNSTGESCHIEDENIS THEMA SEIZOEN 2015/2016

CURSUS KUNSTGESCHIEDENIS THEMA SEIZOEN 2015/2016
Blok 1: 25-09 t/m 6-11 Pieter Schmits : Kunstbestuiving
Blok 2: 13-11 t/m 27-11 Frouwkje Zwanenburg: Vrouwen die gloedvol schreven
Blok 3: 4-12 t/m 18-12 Sanne Klaver: Vrouwen in de oudheid
Blok 4: 22-01 t/m 26-02 Tine Sijm: Kijken naar onszelf
Blok 5: 11-3 t/m 01-04 Frouwkje Zwanenburg
Blok 6: 08-04 t/m 22-04 Sanne Klaver
Blok 1: 25 sept – 6 nov 2015
Docent: Pieter Schmits
Kunstbestuiving
Tot zo’n vijftig jaar geleden werd een vrouw die zich opstandig gedroeg, ziekelijk abnormaal
gevonden. Vrouwelijke kunstenaars hielden zich koest. Dit zou kunnen verklaren waarom ze in hun
tijd niet beroemd werden. Maar waren ze echt zo schikkelijk? We bekijken een aantal gevallen van
beïnvloeding van het kunstbedrijf, artistiek, maatschappelijk en filosofisch.
Blok 2: 13 t/m 27 november + Blok 5 11–03 t/m 01-04:
Docent: Frouwkje Zwanenburg.
Wereldvrouwen die vol passie schreven
Zes lessen over de schrijvende vrouw als kunstenares in de wereldliteratuur.
Een aantal vrouwen heeft door de eeuwen heen hun stempel gedrukt op de wereldliteratuur. We
verdiepen ons per les in de cultuurgeschiedenis van telkens één land of continent en gaan daarna in
op het leven en werk van een belangwekkende schrijfster uit dat land. Ook staan we stil bij de manier
waarop er tijdens hun leven, en daarna, met hun werk is omgegaan.
In volgorde van lessen gaan we het in 2015 hebben over: Griekenland met de lyrische dichteres
Sappho, Rusland met de dichteres Anna Achmatova en als laatste Amerika met de Afro Amerikaanse schrijfster Alice Walker. In de drie lessen in 2016 komen de volgende landen en
vrouwen aan de orde: Engeland met Virgina Woolf, Zuid – Afrika met de dichteres Ingrid Jonker en als
afsluiting België en Nederland met de schrijfsters Christien d’Haen (België) en Vasalis (Nederland).
Elke les begint met een inleiding in de cultuurhistorie van dat land of continent en vervolgens gaan we
uitgebreid in op leven en werk van de desbetreffende schrijfster. Steeds maak ik gebruik van een
powerpoint presentatie en soms ook van geluidsfragmenten, bijvoorbeeld van Anna Achmatova die
gedichten leest, een zeer speciale luisterervaring.
Blok 3: 4 t/m 18 december
Docent: Sanne Klaver
Vrouwen in de oudheid
Wie denkt aan het oude Griekenland of aan het Romeinse rijk denkt al snel aan mannen. De meeste
verhalen gaan over mannen en werden geschreven door mannen en voor mannen. Vrouwen hadden,
zo op het oog, een marginale rol in de oudheid. Maar niets is minder waar! Vrouwen traden regelmatig
op als weldoensters: ze gaven geld aan de stad, financierden festivals en rituele maaltijden. Als dank
krijgen zij een standbeeld dat op een publieke plek werd neergezet. Naast beelden kennen we ook
afbeeldingen van vrouwen op mozaïeken en muurschilderingen.
In de lessen bestuderen we de beeltenissen van vrouwen in het
oosten van de Griekse en Romeinse wereld, en kijken we naar het
westen. We behandelen de Syrische steden Dura-Europos en
Palmyra en de hoofdstad van het Romeinse rijk: Rome.
Wanneer en hoe werden vrouwen afgebeeld? Vanuit de sociologie
en antropologie weten we dat vrouwen in diverse samenlevingen
worden ingezet als ‘informatiedragers’, vrouwen vertellen ons niet
alleen iets over zichzelf, maar ze geven ons ook informatie over hun
echtgenoot, familie en omgeving. Dus wat vertellen de beeltenissen
van vrouwen uit de oudheid ons over de samenlevingen in de
Griekse en Romeinse wereld? En was de oudheid echt zo’n
mannenwereld zoals altijd wordt gedacht?
Portret van Baribonnaea, muurschildering uit de tempel van Zeus
Theos, 2de eeuw na Christus, Dura-Europos
Blok 4: 22-01 t/m 26-02
Docent Tine Sijm
Kijken naar onszelf
Eeuwenlang was de westerse kunstwereld een mannenreservaat. De twee oudste zelfportretten
echter zijn van vrouwen. De nonnen die de twaalfde eeuwse handschriften illustreerden, kijken ons
over acht eeuwen heen aan. Pas in de zestiende eeuw begint het kunstenaarschap van vrouwen
geaccepteerd te worden bij de elite. Sofonisba Anguissola is zelfs een gewaardeerd hofschilder
geworden. Ook Lavinia Fontana weet zich een belangrijke positie te verwerven, evenals Mariëtta
Robusti, Barbara Longhi en de beeldhouwster Properzia de’ Rossi. In de zeventiende eeuw komen
ook buiten Italië vrouwen in het vizier en zijn de Hollandse Artemisia Gentileschi en Judith Leyster
belangrijke talenten. In Engeland Mary Beale en in Frankrijk Sophie Chéron.
Pas in de negentiende eeuw worden vrouwen toegelaten tot de academie en groeit het aantal
vrouwelijke kunstenaars. Hetzelfde verhaal geldt voor vrouwelijke architecten, schrijvers en filosofen.
Blok 5: 11-03 t/m 01-04
Docent: Frouwkje Zwanenburg
Vervolg van Blok 2: Wereldvrouwen die vol passie schreven
(voor informatie zie tekst bij blok 2)
Blok 6: 08-04 t/m 22-04
Docent: Sanne Klaver
Bijbelse vrouwen in beeld
Mijn studie kunstgeschiedenis ben ik ooit begonnen om de kunst uit de negentiende eeuw te
bestuderen, maar in mijn eerste jaar werd ik al snel gegrepen door de kunst uit de middeleeuwen. De
bevlogen docenten vertelden over de bijzondere objecten uit deze periode, die veelal Bijbelse
verhalen weergeven. Mijn liefde voor middeleeuwse kunst groeide naar mate ik er meer over leerde.
Verschillende Bijbelse verhalen zijn door de eeuwen heen afgebeeld, in deze tweede reeks gaan we
samen de Bijbelse vrouwen in beeld bestuderen. Welke vrouwen werden afgebeeld en hoe werden ze
afgebeeld? De Bijbelteksten vormden in de middeleeuwen een belangrijke bron voor de normen en
waarden van de maatschappij, de vrouwen die hierin beschreven zijn stonden symbool voor goed en
slecht gedrag. Zo was Maria als de maagdelijke moeder van Christus een goed voorbeeld en Eva als
wispelturige verleidster het symbool voor de slechte vrouw. Zij en anderen vrouwen komen in deze
reeks aan bod. In de eerste twee bijeenkomsten staat de kunst uit de middeleeuwen centraal en in de
laatste les maken we een uitstapje naar latere eeuwen.
Jan van Eyck, Madonna met kanunnik Joris van
der Paele, 1436, olieverf, 122,1 × 157,8 cm