Rol van de apotheker in de eerste lijn

De rol van de
apotheker in de
eerstelijn
Apotheker Marie Van de Putte
Roger, 74 jaar
Lijdt aan Chronische nierinsufficiëntie, diabetes
Neemt 11 geneesmiddelen per dag
2
Roger is niet alleen…
 Oudere kwetsbare patiënt
 complexe medicatieschema’s
 kennis medicatie?
 ↑ gevoelig voor therapieontrouw
 Medicatiegebonden problemen
 onder-, over- of verkeerd gebruik
intentioneel vs niet-intentioneel
 Interacties, contra-indicaties, dubbelmedicatie
4
Roger is niet alleen…
 vergrijzing van de bevolking
 Polymedicatie (>5 geneesmiddelen per dag)
 chronische medicatie: 50% neemt medicatie na 1
jaar niet meer correct
 WHO: verbeteren correct innemen van medicatie
>> effect op wereldgezondheid dan andere
verbeteringen in behandeling
5
Toenemende vergrijzing
Als gevolg van de toenemende vergrijzing neemt het aantal
chronische patiënten toe
 Het aantal patiënten met multi-morbiditeit stijgt
 Het aantal patiënten met polyfarmacie stijgt
 Het aantal geneesmiddelen gerelateerde klachten stijgt
Medicatiebewaking wordt belangrijker en belangrijker!
6
7
Rol van de
apotheker
8
Evolutie van de rol van de apotheker
1950
•Planten
•Kwaliteit
•Productie
Bereider
1980
•Specialiteiten
•Conformiteit
•Aflevering
+
« Universitair
geschoolde +
winkelier »
2000
2005
•Raadgever
•Goed gebruik
•Second
opinion
•Verstrekking
•Generieken
•VOS
•Overleg
•Zorg
Zorgverlener
+ Mede-beslisser +
2014
•Veiligheid
•Preventie
•Kwaliteit
•Namaak
•Farmacovigilantie
•Iatrogenie
•Opvolging
Patiëntveiligheid
KB 2009
Koninklijk besluit houdende
onderrichtingen voor de apothekers. Het
koninklijk besluit van 21 januari 2009
houdende onderrichtingen voor de
apothekers bepaalt de taken van
officina-apothekers
9
Apotheek:
laagdrempelig en toegankelijk
10
5000 apotheken in België
Per dag 100 patiëntcontacten per apotheek
= op maandbasis ongeveer 10 miljoen contacten
= quasi volledige bevolking
→ de apotheker heeft een rol in preventie,
chronische zorg en acute zorg
Apotheker vaak eerste aanspreekpunt
11
 Uitgebreid netwerk
 laagdrempelig
 Veel patiëntencontacten (gemidd. 100 per dag)
 Vertrouwenspersoon
 Gratis advies
12
Apotheker &
gezondheid
13
Primaire preventie
voorbeelden
diabetes of cardiovasculaire aandoeningen:
Arts, apotheker, verpleegkundige, diëtist, …. ook langs de media, via
welzijnsdiensten, … moeten éénzelfde boodschap overbrengen naar
de patiënt
 Sporten
 Gezond gewicht
 Stoppen met roken
 Gezonde en evenwichtige voeding
 Matig gebruik van alcohol
Preventie van diabetes, hart- en
vaatziekten en nierlijden
14
voorbeelden
 Griepvaccinaties: folders of briefjes die een risico-patiënt aanraden
om zich te laten vaccineren
 Diabetes en voeding
 Rookstop
Apothekers beschikken over een ruim
aanbod aan informatiemateriaal
vb. folders, affiches, briefjes met snelinformatie
15
voorbeelden
 zwangere vrouwen of vrouwen met kinderwens voorlichten
• Belang van foliumzuur-inname
• Stoppen met roken
• Invloed van geneesmiddelen bij kinderwens en zwangerschap
Preventie van diabetes, hart- en
vaatziekten en nierlijden
16
17
08-06-2010
Secundaire preventie
18
Vroegtijdige opsporing
Gemiddeld heeft een persoon 7 jaar diabetes type 2
alvorens diagnose. Teveel patiënten weten niet dat ze
eigenlijk suikerziek zijn en worden dus niet behandeld.
Vroegdetectie van dementie
Preventie van diabetes, hart- en
vaatziekten en nierlijden
19
Secundaire preventie
Vroegtijdige opsporing
In de apotheek materialen ter beschikking stellen:
 Weegschaal
 Glucosemeter
 de apotheker legt uit hoe de glucosemeter werkt
 de apotheker verwijst door indien nodig
 Bloeddrukmeter
 de apotheker mag de patiënt assisteren bij het meten van de bloeddruk
 De apotheker verwijst door naar de huisarts als de bloeddrukwaarden
buiten de normale grenzen liggen.
Preventie van diabetes, hart- en
vaatziekten en nierlijden
Tertiaire preventie medicatiebewaking
20
 Advies, begeleiding bij medicatie
 Medicatiebewaking: opsporen van geneesmiddel-gerelateerde
problemen, zoals interacties, bijwerkingen
 Therapietrouw opvolgen en stimuleren
 Uitleg over het geneesmiddel: de werking en goed gebruik
Preventie van complicaties
Geneesmiddel gebonden
problemen
Studie Geneesmiddelgebonden problemen in de Belgische
apotheek
(Farmaceutisch Tijdschrift, maart 2014)
• 65 000 voorschriften
• 7 112 GGP met klinische oorzaak:
– Interactie
– Ongeschikt tijdstip van inname
– Te hoge dosis
– Ongeschikt geneesmiddel
– Te lage dosis
GGP: wat kan er fout gaan?
• doseerprobleem
– teveel - te weinig
– te lang - niet lang
genoeg
• gebruiksprobleem
– deels genomen
– niet genomen
– ‘kan’ niet nemen
• interacties
– potentieel
– manifest
• bijwerkingen
• keuze geneesmiddel
– (pseudo)dubbelmedicatie
– verkeerde medicatie
– niet eerste keuze
• andere
– indicatie - geen GM
– geen indicatie - wel GM
– onvoldoende kennis
Heeft de interventie van de
apotheker resultaat?
23
 Diabetes type 2: Wanneer therapiewijziging bij diabetes type 2
patiënten wordt uitgevoerd is de gezondheidswinst het grootst
wanneer deze gecombineerd wordt met farmaceutische zorg
Els Mehuys et al. Farm. Tijdschr. België 2007,4:3-11
 Astma: bewezen effect van farmaceutische zorg > BNM gesprekken
 Mogelijks bewezen resultaten bij
 Hypertensie
 Coronaire hartaandoeningen
 Lipiden management
Preventie van complicaties
Info nodig voor medicatiebewaking
•
•
•
•
•
•
actuele medicatie
posologie
indicaties
klinische parameters
Therapietrouwheid
…
ICT & medicatie overdracht
Gedeeld Farmaceutisch Dossier - GFD
• Voor 1 patiënt worden alle afleveringen van
medicatie gedeeld
• Door officina-apothekers in België
• Mits toestemming van de patiënt
• Dit betekent dat de apotheker álle recent
afgeleverde medicatie van de patiënt ziet (waar die
ook werd afgeleverd)
Gedeeld Farmaceutisch
Dossier
Medicatieschema campagne
Het medicatieschema
in de apotheek
Drie-stap model
• Patiënt krijgt leeg medicatieschema mee:
‘wat neem je zoal op een dag? Schrijf dat eens op, zoals je
het gewoonlijk doet’
• Patiënt brengt ingevuld schema terug mee naar de
apotheek. Apotheker kijkt na
– op basis van (gedeeld) farmaceutisch dossier,
voorschriften,
– opsporen DRP’s
• Opmaak en uitprinten van een nieuw schema.
‘toon het aan de huisarts, aan de verpleegkundige, …
neem het mee naar het ziekenuis’
Medicatieschema
Projecten in Vlaams-Brabant
IMV proeftuinproject
MemoPatch proeftuinproject
Projecten in Vlaams-Brabant
Meditimer project
Project transmurale zorg
We kunnen nog gezondheidswinst
boeken…
Waar kan de apotheker nog bijdragen?
 Intensieve geneesmiddelenbegeleiding bij risicopatiënten (vb: ouderen, psych patiënten)
 Therapietrouw stimuleren
 Hospitalisatie: opname-en ontslagmedicatie
 Preventie: vaccinatie, rookstop, valpreventie,
tijdig doorverwijzen e.a.
 Farmacovigilantie: geneesmiddelenbewaking
34
SAMEN THERAPIETROUW &
MEDICATIEVEILIGHEID
ONDERSTEUNEN
BIJ KWETSBARE PATIËNTEN THUIS
35
Samen met onze patiënt
Apotheker:
• Gedeeld farmaceutisch
dossier
• Geneesmiddelen op
voorschrift en zonder
voorschrift
• Medicatiebewaking
Thuiszorg:
• Hoort veel en ziet veel
• Zet soms medicatie
klaar
• Merkt bijwerkingen op
Huisarts:
• Stelt de diagnose
• Volgt klinische parameters op
• Stelt de behandeling in en volgt op
37
Nog vragen?