In sommige samenlevingen waar de sociaaldemocraten

Jills Tijdlijn
Een lijstje met dingen die ik niet heb kunnen plaatsen onder een theorie of stroming of algemene
kennispunten (zoals begrippen en wat sociologie is etc.). Je moet hier nog zelf even kijken wat het
precies is en of je het begrijpt en als je wel (zeker) weet dat het ergens onder hoort, hoor ik het
graag! Succes










PTOschema: BTVVT en onterechte vragen
Sociologie is een wetenschap die zich richt op vragen over hoe wij met elkaar samenleven,
welke invloed we op elkaar hebben en hoe de omgeving waarin we wonen ons beïnvloedt.
Theoretisch en empirische wetenschap.
Colemanboot
Empirische evidentie (comte): dat wat waarneembaar is is de richtlijn
Scheefheid vs mobiliteit
Secularisering
Uni en multidimensionale stratificatie ???
Connubium – convivium
Mobiliteitstabel en oddsratio (berekenen)
o Inter en intragenerationeel
o Absolute / structurele / relatieve mobiliteit
o Positieve discriminatie
Meritocratiebeginsel en idee van afkomst
Contents (te gebruiken als tijdlijn)
Collectieve rationaliteit ....................................................................................................................... 4
Speltheorie (waaronder het gevangenendilemma oftewel het dilemma van collectieve actie) .... 4
Robin Hood hypothese van Downs ..................................................................................................... 4
Tullocks hypothese .............................................................................................................................. 4
Historisch materialisme
Ongelijkheidsprobleem MARX ................................................................... 4
Dwanghypothese (Andere naam voor kale kern Hist. Mat) ................................................................ 5
Klassiek hist.mat. door Engels en Marx ............................................................................................... 5
Dalingshypothese ............................................................................................................................ 5
Accumulaiehypothese/Centralisatiehypothese .............................................................................. 5
Geen-stijgingshypothese / mobiliteitshypothese ........................................................................... 5
Revisionistisch hist.mat. door Bernstein ............................................................................................. 6
Scholingshypothese ......................................................................................................................... 6
Mobiliteitshypothese van Sombart ................................................................................................. 6
Orthodox hist.mat. door Luxemburg................................................................................................... 6
Kolonialismehypothese ................................................................................................................... 6
Wereldsysteemtheorie van Wallerstein.......................................................................................... 6
Slavenhypothese van Wiley............................................................................................................. 6
Billy Holiday hypothese (Strange fruits) – Aanvulling op slavenhypothese .................................... 6
Structureel functionalisme
Cohesieprobleem DURKHEIM ................................................................ 6
Orde en geweldsprobleem volgens Hobbes ....................................................................................... 7
Integratietheorie van Ultee ................................................................................................................. 7
Zelfdodingshypothese van Durkheim .............................................................................................. 7
Anomietheorie van Merton................................................................................................................. 7
Conformisme ................................................................................................................................... 7
Innovatie .......................................................................................................................................... 7
Ritualisme ........................................................................................................................................ 7
Retraitisme ...................................................................................................................................... 7
Rebellie ............................................................................................................................................ 7
Interpretatief individualisme
Rationaliseringsprobleem WEBER ........................................................ 7
Centrale vraag van Weber ................................................................................................................... 8
Antwoord 1: Arbeidsethos .............................................................................................................. 8
Antwoord 2: Innerlijke drang .......................................................................................................... 8
Welvaartshypothese van Smith........................................................................................................... 8
Wereldbeeldhypothese van Weber .................................................................................................... 8
Bureaucratiseringshypothese van Weber ........................................................................................... 8
Etiketteringstheorie van Sheff............................................................................................................. 8
SYNTHESEN Synthesen tussen ongelijkheid, cohesie en rationaliteit ..................................................... 8
Historisch materialisme (ongelijkheid) over cohesie .......................................................................... 8
Structureel functionalisme (cohesie) over ongelijkheid ..................................................................... 8
Interpretatief individualisme (rationalisme) gaat verder.................................................................... 9
Technologisch-Ideologisch Evolutionisme
Synthese van Lenski ........................................................ 9
Kale kern van het TIE ........................................................................................................................... 9
Terugkomende theorieën in de kale kern van het TIE ........................................................................ 9
Hulpbronnentheorie (meest algemene laag) .................................................................................... 10
Empirische generalisaties (concreetste laag) ................................................................................ 10
Techniektheorie (abstractere laag) ............................................................................................... 10
Ideologie / ideologieën hypothese .................................................................................................... 10
Sociaaldemocratiehypothese ........................................................................................................ 10
Communismehypothese ............................................................................................................... 10
Andere verklaringen ...................................................................................................................... 10
Man-vrouw verschil verklaard ....................................................................................................... 10
Compenserende strategieën tegen activistisch/nivellerend overheidsbeleid volgens Bourdieu ..... 11
Algemene machtsmiddelen / hulpbronnen hypothese .................................................................... 11
Machtsmiddelenhypothese........................................................................................................... 11
Afleiding alg. machtsmiddelenhypothese naar techniekhypothese ............................................. 11
Technologiehypothese ...................................................................................................................... 11
Wallersteins aanvulling op TIE .............................................................................................................. 11
Bedreigingshypothese en kansenhypothese................................................................................. 12
Wanneer er geen aparte naam achter een hypothese staat is deze gevormd door de “grondlegger”
van de “hoofdhypothese”
Het utilitaristisch individualisme: De hoofdstroming




Men streeft hun maximale nut na
Vragen over samenlevingen worden beantwoord met uitspraken over individuen
Doel: Doelen zo goed mogelijk bereiken met zo weinig mogelijk middelen en inzet
Collectieve goederen worden dus door de vrije markt niet optimaal voortgebracht
Onderscheid binnen het U I
1. Samenlevingen bestaan uit markten
2. Mensen zijn uit op geldelijk voordeel
Vragen over de samenleving: Zijn niets anders dan vragen over individuen die er in leven
Het HM, SF en II reageren hier op.
Het utilitaristisch individualisme heeft zich naast het historisch materialisme, structureel functionalisme en
interpretatief individualisme gewoon doorontwikkeld.
Collectieve rationaliteit
Individuele rationaliteit leidt tot collectieve rationaliteit bij het voortbrengen van collectieve goederen.
Speltheorie (waaronder het gevangenendilemma oftewel het dilemma van collectieve actie)
Mensen zijn rationeel in hun handelen en in het maken van keuzes, hierbij maken ze gebruik van afwegingen
en kansberekeningen. Onder de speltheorie valt het prisonersdilemma/het dilemma van collectieve actie:
Hierin wordt de keuze gemaakt tussen collectieve of individuele belangen/goederen. Ik gebruik zelf liever de
naam “dilemma van collectieve actie”.
Zij helpen mee
Zij helpen niet mee
Ik help mee
Iedereen helpt mee, life is good,
iedereen blij
Tevergeefs: “Gekke henkie” (zo
Ik help niet mee
Meeliften / zwartrijden
noemde mijn middelbare docent het
altijd groetjess)
ander begint)
Leidt tot collectieve irrationaliteit
Na-u effect (iedereen wacht tot de
Robin Hood hypothese van Downs
Stijgen Dalen
Herverdeling door (sociaal)democratie: Door de democratie en
sociaaldemocratie zie je dat de rijken achteruit gaan en de armen vooruit:
Democratie zou dus tot een herverdeling van rijk en arm zorgen
20
10
0
-10
Arm
-20
-30
Tullocks hypothese
20
10
0
-10
Stijgen
In dit schema is goed te zien dat een collectief goed vrijwel altijd democratische
dwang nodig heeft.
Dalen
Individuele rationaliteit kan leiden tot collectieve irrationaliteit: Wat voor het individu gunstig is, is dat niet
voor het collectief (voor iedereen). Vooral het meeliften/zwartrijden.
Arm
Rijk
Algemeen kiesrecht zorgt voor een machtsevenwicht bij de
middenklassen. Ook is sociaaldemocratische macht “beter” dan ‘gewone’
democratie (dus alleen algemeen kiesrecht etc).
-20
Historisch materialisme
Ongelijkheidsprobleem
MARX
Wie krijgt wat (van wat) en waarom?
Veranderingen in de materiële basis van ons bestaan zeggen iets over de loop van de geschiedenis. Marx en
Engels koppelen dit aan het ontstaan van het kapitalistisch systeem.
Vragen over de samenleving: Worden beantwoord met een veronderstelling in de samenleving
Over de staat: Centralisaties en monopolies
Reactie op Utilitaristisch individualisme: Er is meer dan alleen het individu en de markt, maar ook
centralisaties en monopolies
LET OP!
Bij het historisch materialisme is het handig in je hoofd te houden dat de komende theorieën (dus
niet alleen de klassieke, revisionistische en orthodoxe stromingen, maar ook hun “sub”theorieën)
allemaal zijn ontworpen om de bovengenoemde kale kern van het historisch materialisme als geheel,
Rijk
in te vullen en aan te kleden: Zo staat er de hele tijd in het boek “invullingen van …”. Wanneer er dus
bij een hypothese een stelling staat, die die hypothese uitlegt, moet de stelling toe kunnen worden
gepast op deze kale kern en daarmee dus een eigen ‘kern’ vormen. Bij de centralisatiehypothese
wordt hiervan nog een voorbeeld gegeven, daarna moet je het idee zelf (globaal) kunnen toepassen.
Wanneer er gevraagd wordt naar een theorie mag je overigens wel gewoon de uitleg geven die er
onder staat. Maar hou gewoon het doel van de hypothesen in gedachten. HET IS MOEILIJK UIT TE
LEGGEN NIET HATEN kijk anders even op blz 67 van je boek (heb je hem iig niet voor niks besteld)
Dwanghypothese (Andere naam voor kale kern Hist. Mat)
De kale kern van het historisch materialisme kan ook wel de dwanghypothese genoemd worden
1. WELKE productiewijze een samenleving ook kent
2. ELKE ongelijkheid in die samenleving
3. berust op EEN OF ANDERE vorm van dwang;
4. deze dwang leidt tot een BEPAALDE vorm van strijd
5. en SOMS resulteert deze strijd in de afschaffing van de oude dwangmiddelen en het verdwijnen van
de oude ongelijkheden
6. en onder BEPAALDE omstandigheden tot de komst van gelijkheid.
Klassiek hist.mat. door Engels en Marx
1.
2.
3.
4.
5.
In kapitalistische samenlevingen
Dalen de arbeidslonen (dalings H) en stijgen de winsten van de kapitaalbezitters (accumulatie)
En wel doordat kapitaalbezitters dreigen met vervanging van de arbeidskracht door machines
Tegen die dwang ontstaat gewelddadig verzet
En als arbeiders zich aaneensluiten winnen ze die strijd en wordt privé eigendom van de
productiemiddelen afgeschaft
6. En als productiemiddelen gemeenschappelijk bezit zijn ontvangt iedereen naar behoefte
Gaat over een absolutie daling en absolute stijging.
Dalingshypothese
1e bestanddeel
Armen worden armer
Daling = Daling van de arbeidslonen
Accumulaiehypothese/Centralisatiehypothese
2e bestanddeel
In kapitalistische samenlevingen raakt de alsmaar groeiende hoeveelheid kapitaal bij steeds minder
kapitaalbezitters geconcentreerd en wel doordat grote eigenaren de kleine eigenaren door prijsafbraak uit de
markt drijven.
Rijken worden rijker
Accumulatie = Opeenstapeling van dat wat men al heeft
A
B
C
Voorbeeld van invulling van de kern:
Kale kern (origineel)
Aanvulling centralisatiehypothese
Welke productiewijzen een
In kapitalistische samenlevingen
samenleving ook kent
Elke ongelijkheid in die samenleving Raakt de alsmaar groeiende
hoeveelheid kapitaal bij steeds
minder kapitaalbezitters
geconcentreerd
Berust op een of andere vorm van
En wel doordat grote eigenaren
dwang
kleine eigenaren door prijsafbraak
uit de markt drijven
(een productiewijze kan ook bv het
communisme zijn, of ruilen ofzo)
(De ongelijkheid is hier dus tussen
kapitaal)
(Dus kleine eigenaren worden
gedwongen iets aan hun prijs te
doen anders gaan ze failliet)
Geen-stijgingshypothese / mobiliteitshypothese
3e bestanddeel
De lonen hoeven niet per se te dalen (of te stijgen) maar er is geen enkele mogelijkheid om te klimmen op de
loonladder.
In kapitalistische samenlevingen zijn de jure alle inwoners voor de wet gelijk; maar de facto is het
voor arbeiders zo goed als onmogelijk een eigen bedrijf te beginnen en daarmee eigendom te verwerven, en
wel doordat gevestigde ondernemers nieuwelingen uit de markt drukken.
Naarmate er meer land bestaat dat nog niet in particuliere handen is, is de sociale stijging onder arbeiders
groter, waardoor strijd tussen arbeiders en kapitaalbezitters minder is.
Revisionistisch hist.mat. door Bernstein
Werd gevormd omdat Marx’ voorspelling een absolute daling aangaf, maar in de praktijk bleek er een relatieve
daling van de lonen plaats te vinden. Revisie betekent letterlijk “controleren of eventueel verbeteren”.
Scholingshypothese
Je kan minder dwang uitoefenen op mensen die geschoold zijn, want er is een investering in hen gedaan en dus
kan je ze niet zomaar vervangen
Mobiliteitshypothese van Sombart
Waar nog land is dat niemands eigendom is, is er een grote sociale stijging onder de arbeiders waardoor er
minder strijd is tussen arbeiders en kapitaalbezitters.
Orthodox hist.mat. door Luxemburg
De herzieningen van Bernstein zouden te ver gaan: Er werd teruggegrepen op het klassieke materialisme
Kolonialismehypothese
Kijkt naar hoe het zit met de lonen in koloniën, dus landen die voor een ander land produceren, in vergelijking
met het moederland. Werd afgeschaft toen koloniën zelfstandig werden.
Mondialiseringstheorie van Klein
Strijdt voor vrijhandel in eindproducten (Wallerstein en zijn wereldsysteemhypothese gaan alleen over vrijhandel in
grondstoffen). Niet alleen arbeiders zouden in opstand komen: Het uiteindelijke doel is een samenleving zonder merken,
logo’s en reclames.
Structurele veranderingen:
Internationalisering van markten en daarmee afnemend belang van grenzen voor economische transacties
Sterke belastingscompetitie tussen landen
Toenemende wereld wijde verbindtenissen door o.a. nieuwe informatie- en communicatietheorieën
Wereldsysteemtheorie van Wallerstein
Landen zijn niet alleen politiek afhankelijk maar ook economisch afhankelijk van elkaar. In landen waar
multinationals gevestigd zijn en die dus in het economische centrum liggen, zie je een opeenstapeling van
kapitaal, in tegenstelling tot landen in de economische periferie.
 Wallerstein gaf een aanvulling op het (later genoemde) Technologisch-Ideologisch Evolutionisme, namelijk
dat landen geen afgesloten eenheden (meer) zijn. Zijn aanvullende hypothese (die overigens ook wordt
aangeduid als de mondialiseringshypothese) luidt: Hoe meer een land in de periferie ligt van het wereldwijde
handelssysteen, des te groter de ongelijkheid en des te heviger de strijd.
 Het verschil tussen de mondialiseringshypothese en de wereldsysteemhypothese is dus dat de
wereldsysteemtheorie over handel van grondstoffen gaat, en de mondialiseringstheorie gaat over handel in
eindproducten.
Slavenhypothese van Wiley
In kapitalistische samenlevingen die slavernij kenden, verbetert de levensstandaard van voormalige slaven en
hun nakomelingen weinig. Dat komt omdat voormalig slavenhouders de voormalige slaaf van het genot van
goederen en diensten blijven uitsluiten. Daarom doen de nakomelingen van de slaven vaak mee aan boycots,
betogingen en marsen, en breken er vaak rassenrellen en rassenonlusten uit.
(Politieke partijen die ongelijkheid wilden afschaffen kregen weinig stemmen omdat zwarten vaak werden
uitgesloten van verkiezingen)
Billy Holiday hypothese (Strange fruits) – Aanvulling op slavenhypothese
Zwarten en voormalige slaven doen niet mee aan verkiezingen omdat hun belemmerigen zoals een test op
geletterdheid wordt opgelegd of omdat hen angst wordt aangejaagd door openbare lynchingen die
plaatsvinden om de voormalige slaaf op hun plaats te houden. Dit leidt dus tot economische en politieke
passiviteit .
Structureel functionalisme
Cohesieprobleem
DURKHEIM
Ook wel het “orde en geweldsprobleem” genoemd (Hobbes). Verschil met cohesieprobleem: Bij cohesie gaat
het niet alleen over strijd maar ook over groepen, verbanden en relaties tussen die groepen. Dus strijd én
onthechting. Bij het orde en geweldsprobleem ging het echt over strijd alleen.
Structureel functionalisme: Samenleving heeft een structuur, zowel sociale (onderlinge) banden als culturele
structuur (waarden en normen) en welke functie deze hebben.
Durkheim deed de eerste bevindingen door vooral naar zelfmoord te kijken.
Vragen over de samenleving: Worden beantwoord met kenmerken van de samenleving
Over de staat: Intermediaire groeperingen
Reactie op Utilitaristisch individualisme: Er is meer dan alleen het individu en de markt, maar ook
Intermediaire organisaties die zorgen voor structuur in de samenleving
Orde en geweldsprobleem volgens Hobbes
AH:
BV:
Ex:
BV:
Ex:
Zolang er geen sancties zijn op hoe mensen hun doelen bereiken, jagen ze deze na met de beschikbare
geweldsmiddelen
Een staat straft het gebruik van geweldsmiddelen
In gebieden met een functionerende staat zijn mensen minder bereid geweld te gebruiken dan in gebieden
zonder staat
Een staat functioneert het beste wanneer er sprake is van scheiding van de machten (trias politica)
In gebieden waar de macht van de staat gescheiden is door de trias politica zijn mensen (nog) minder bereid
geweld te gebruiken dan in gebieden met (alleen) een functionerende staat.
Integratietheorie van Ultee
Ook wel intermediaire groeperingshypothese: Naarmate personen sterker zijn geïntegreerd in om het even welke
intermediaire groepen in de samenleving, is de kans groter dat zij de norm van deze groepering (over zelfdoding
– Durkheims zelfdodingshypothese) naleven.
Zelfdodingshypothese van Durkheim
Voorloper van Ultee’s integratietheorie.
Hoe sterker personen in een groepering zijn geïntegreerd des te kleiner is de kans op zelfdoding.
Anomietheorie van Merton
Naarmate de normen en waarden van een samenleving betreffende na te streven doelen daarbij te hanteren
middelen voor samenlevingsleden moeilijker met elkaar te verenigen zijn, is de kans groter dat deze
samenlevingsleden regels ter bescherming van andermans lijf en leven en van hun bezittingen overtreden.
Conformisme
Zowel de doelen stellen als de middelen hebben
Innovatie
Wel de doelen na willen streven maar dit niet via de legale weg doen bij gebrek aan middelen
Ritualisme
Mensen die doelen niet meer nastreven, maar de middelen wel hebben
Retraitisme
Mensen die doelen niet meer nastreven maar de middelen ook niet hebben
Rebellie
Mensen die andere waarden overnemen dan de rest van de maatschappij
Interpretatief individualisme
Rationaliseringsprobleem
WEBER
Rationaliseringsprobleem gaat over een zoekwijze naar doelmatigere productiewijzen met inpassing
van wetenschappelijk denken, betere verklaringen en middelen en een beter geheel van
doelstellingen.
Vragen over de samenleving: Bestaan niet. Er is geen samenleving, en er is geen tegenstelling
tussen het individu en de maatschappij. Het individu interpreteert slechts te samenleving.
Over de staat: Wereldbeelden
Reactie op Utilitaristisch individualisme: Er is meer dan alleen het individu dat zijn nut naleeft en
de markt, maar er zijn ook wereldbeelden, die het individu na wil leven.
Centrale vraag van Weber
Waarom kwam het bedrijfskapitalisme op in sommige Europese landen, maar niet in landen die in techniek
voorop lopen zoals bijvoorbeeld China?
Antwoord 1: Arbeidsethos
De arbeidsethos is onderdeel van het christelijke geloof, en komt vooral terug in het calvinisme (protestants
geloof)
Strenge plicht om hard te werken
Toevertrouwde talenten moet je vol benutten
Afzien van uiterlijk vertoon en aardse verlokkingen
Winst moet je investeren in een bedrijf, niet in jezelf
Antwoord 2: Innerlijke drang
Het gaat niet om de factoren die mogelijkheden verschaffen (zoals populatiegrootte en mate van vrije markt)
maar om de drang die mensen ervaren om van de mogelijkheden gebruik te maken. (Door de arbeidsethos is
die in Europese landen dus groter)
Welvaartshypothese van Smith
Vrije markt lijdt tot efficiëntere productie en dus tot meer welvaart. Grotere groepen zorgen voor een grotere
arbeidsdeling. Als mensen uit zijn op eigenbelang verhoogt vrije markt de welvaart voor iedereen, mits het
eigenbelang op vreedzame wijze wordt nagestreefd.
Wereldbeeldhypothese van Weber





Hoe activistischer het wereldbeeld is
o D.w.z. de toegekende daadkracht van de inwoners van de samenleving
Des te sterker de aandrang tot rationele vormen voor economisch handelen
Des te meer benutten ze de mogelijkheden om goederen efficiënter voort te brengen
Des te groter de kans op het behoren tot bedrijfsondernemers
Des te hoger de economische groei
Bureaucratiseringshypothese van Weber
Webers ultieme idee van een formele effectieve staat: Als ambtenaren op basis van vak kwalificaties zijn
aangesteld, een vast salaris hebben en hun werk als hoofdberoep hebben wordt een bureau doeltreffender en
doelmatiger
Etiketteringstheorie van Sheff
Wanneer mensen door anderen als afwijkend worden beschouwd en deze anderen daarnaar handelen, kan de
voorstelling die mensen hebben van deze identiteit van anderen op een gegeven ogenblik onderdeel worden
van het beeld dat mensen van zichzelf hebben. Wanneer mensen het zelfbeeld hebben dat ze afwijkend zijn,
gaan ze zich daar in bepaalde mate naar gedragen.
SYNTHESEN
Synthesen tussen ongelijkheid, cohesie en rationaliteit
Historisch materialisme (ongelijkheid) over cohesie
Gaat over dwang en strijd, maar wel alleen strijd waarbij ongelijkheid de inzet is:
Is een unidimensionale stratificatie:
Gaat alleen over kapitaal en productiemiddelen, terwijl scholing en kennis ook een vorm van
stratificatie zijn, maar daar gaat het hier dus niet over.
Structureel functionalisme (cohesie) over ongelijkheid
Geeft aan wat mensen wel en niet mogen verdienen, doordat wij normen hebben zoals bijvoorbeeld de
balkenendenorm of de norm dat het raar is als een putjesschepper meer zou verdienen als een bedrijfsleider.
We hebben ook normen over maximale verschillen tussen lonen van beroepen of mensen.
De normen die wij hebben kunnen dus zorgen voor kleinere of grotere ongelijkheid
-
Unidimensionaal stratificatiebeginsel:
Kijkt alleen naar het verschil in aanzien en status
Interpretatief individualisme (rationalisme) gaat verder
Gaat over zowel ongelijkheid als cohesie en is multidimensionaal want gaat uit van
Economische machtsverschillen
Standsverschillen (aanzien
Politieke machtsverschillen
I.I. gaat over de vraag in welke mate een groep nieuwkomers toelaat en in welke mate het wereldbeeld invloed
heeft op de openheid:
Openheid = Ongelijkheidsvraagstuk
Banden in de samenleving = Cohesievraagstuk
Technologisch-Ideologisch Evolutionisme
Synthese van Lenski
Veranderingen in de techniek zijn de belangrijkste drijfveer achter veranderingen in de samenleving; Als het
technologisch peil hoger is, heeft ideologie (op politiek en/of religieus gebied) meer invloed.
DOEL: veranderingen in de samenleving niet alleen in het verleden maar ook op lange termijn verklaren
 Bevat / gaat uit van
o Rationalisering van de techniek
 Rationalisering
o Staatsbeeld in ideologie
 Wereldbeeldhypothese van weber
o Veranderingen in ongelijkheid en strijd in de samenleving
 Ongelijkheid = ongelijkheidsvraagstuk
 Strijd = cohesievraagstuk
Kale kern van het TIE
(is breder dan andere tradities) en (deels) aankleding (schuin)
a.
Iedere samenleving
b.
Kent een natuurlijke omgeving (een bepaald klimaat, een specifieke bodemgesteldheid en dergelijke) als een
sociale omgeving (bevindt zich te midden van andere samenlevingen)
c.
Ze bestaat uit een aantal individuen (tezamen Een bevolking vormend) die hun eigenbelang nastreven (over
zoveel mogelijk consumptiegoederen willen beschikken) en daartoe hun hulpbronnen (waaronder productiemiddelen en
praktische kennis) aanwenden.
d.
Een cultuur
e.
Een hoeveelheid materiële producten van deze cultuur
f.
Evenals een structuur
g.
En het is vooral de cultuur van een samenleving die van invloed is op de mate waarin een samenleving afhankelijk
is van haar omgeving
h.
Evenals op de omvang van haar bevolking
i.
Op de hoeveelheid materiële producten per hoofd van de bevolking
j.
En op de segmentering van haar structuur
Terugkomende theorieën in de kale kern van het TIE
b) “Met sociale omgeving wordt bedoeld dat een samenleving zich te midden van andere samenlevingen
bevindt”
Wallersteins wereldsysteemhypothese
c) “Een bevolking bestaat uit individuen, die hun eigenbelang nastreven (over zoveel mogelijk
consumptiegoederen willen beschikken) en daarvoor hun hulpbronnen (zoals productiemiddelen) aanwenden.”
Individuen uit de kernuitspraak van het utilitaristisch individualisme.
d) “Een cultuur bestaat uit een ideologie (een wereldbeeld en andere voorstellingen, en waarden en normen)
en een technologie (kennis omtrend middelen van bestaan)
Normen en waarden uit het structureel functionalisme
Wereldbeelden uit het interpretatief individualisme
Productiewijzen uit het historisch materialisme
e) “productiemiddelen en consumtptiegoederen zijn materiële producten van de cultuur van een samenleving”
Dwangmiddelen uit het historisch materialisme
(f) “Een structuur bestaat uit intermediaire groepen en klassen
De intermediaire groeperingen uit het structureel functionalisme
De klassen uit het historisch materialisme
Hulpbronnentheorie (meest algemene laag)
Geeft een omvattende verklaring voor de empirische generalisaties en de daaruit volgende techniektheorie.
Naarmate in een samenleving de hulpbronnen ongelijker zijn verdeeld, zijn ook de consumptiegoederen in die
samenleving schever verdeeld, waarbij de meeste consumptiegoederen naar de mensen met de meeste
hulpbronnen gaan.
Empirische generalisaties (concreetste laag)
Dingen die in de werkelijkheid zijn opgevallen en altijd worden herhaald en dus echt zo zijn
Techniektheorie (abstractere laag)
Geeft een verklaring voor de empirische generalisaties. Lijkt heel erg op technologiehypothese maar ik weet niet of het
hetzelfde is..
Naarmate de voedselvoorzieningstechnieken in de samenleving verder zijn ontwikkeld zal de verdeling van
consumptiegoederen in die samenleving schever zijn.
Ideologie / ideologieën hypothese
Hoe activistischer de ideologieën van een staat (het staatsbeeld) zijn, hoe kleiner de ongelijkheden. Een activistische
ideologie is een ideologie die veel wil ingrijpen om de samenleving te veranderen.
Sociaaldemocratiehypothese
In sommige samenlevingen waar de sociaaldemocraten de macht hebben, zou de ongelijkheid kleiner moeten zijn dan in
een land waar de liberalen aan de macht zijn.
Communismehypothese
Hetzelfde als de sociaaldemocratiehypothese maar dan voor het communisme; als het communisme heerst zou de
ongelijkheid moeten afnemen.
Andere verklaringen
Er waren communistische landen waarin de inkomensongelijkheid toch groter is dan deze is in
sociaaldemocratische landen. Hoe zou dat dan komen?
1.
2.
3.
4.
Orthodox Historisch Materialisme:
o Het communisme schaft een aantal factoren af die de ontwikkeling naar minder
inkomensongelijkheid zouden belemmeren, maar er komen door het communisme ook
nieuwe (andere) factoren bij
Conflict theoretische hypothesen
o (Late uitloper van het revisionistisch historisch materialisme)
o Tegengestelde belangen geven conflict
o Cumulatie bij partijfunctionarissen en vriendjespolitiek
Lenski’s technologisch evolutionisme
o Het communisme doet sociaaldemocratische machtsmiddelen te niet maar vormt nieuwe
(eigen) machtsmiddelen die net zo zwaar wegen (lijkt beetje op orthodox historisch
materialisme)
Neomarxistische hypothese
o Meent dat het te maken heeft met scholing en prestige
o Ongelijkheid in scholing en prestige wordt bij het communisme wel kleiner
o Maar over-all ongelijkheid niet.
Man-vrouw verschil verklaard
AH:
BV:
Naarmate de staatsideologie van een samenleving activistischer is zullen de ongelijkheden tussen man
en vrouw kleiner worden
Sociaaldemocratische partijen zijn activistischer dan liberale en conservatieve partijen
Ex:
In landen waar de sociaaldemocraten langer aan demacht zijn geweest, zijn de verschillen tussen man
en vrouw kleiner.
Compenserende strategieën tegen activistisch/nivellerend overheidsbeleid volgens Bourdieu
Geld krijgt minder waarde in de samenleving door de nivellerende overheid (bijv rijken moeten meer belasting
betalen) en dus zoekt de hogere laag van de samenleving andere manieren om te laten zien dat ze rijk zijn, wat
een onbedoeld gevolg van overheidsingrijpen is:
Cultuurdeelname en investering in cultuur (waaronder onderwijs)
o Om eigen positie te handhaven wordt er meer geïnvesteerd in het onderwijs van kinderen
Cultuuroverdracht
o Er bestaan minder ongelijke onderwijskansen door studiebeurzen, dus wordt de strategie van
de cultuuroverdracht ingezet
o Meer tijd en meer geld naar activiteiten die leiden tot betere schoolprestaties.
 Musea, (voor)lezen, spelletjes als rummikub en sudoku)
Onderwijsendogamie
o Hoger opgeleiden trouwen met hoger opgeleiden
 Erven en vermogen zijn door belastingheffing minder belangrijk geworden (dus hoef
je niet meer per see met een rijke man te trouwen) maar daarom is selectie op
nieuw kapitaal belangrijker geworden namelijk kennis (onderwijs)
o Als sociale mobiliteit in een industrieland groeit, neemt de onderwijsendogamie toe
Algemene machtsmiddelen / hulpbronnen hypothese
Hoe eenzijdiger de machtsverhoudingen in de samenleving hoe groter de ongelijkheid: “Power determines privilege” of
beter “Opeenstapeling van hulpbronnen leidt tot privileges” (komt in de buurt van het hist.mat.)
Macht in de samenleving zal accumuleren bij één specifieke groep.
Machtsmiddelenhypothese
Niet de algemene, werd gebruikt om de technologiehypothese te weerleggen.
Mensen met weinig economische hulpbronnen of machtsmiddelen hebben bij de industrialisatie (en het opkomen van
partijen) wel ineens politieke hulpbronnen. Democratie leidt tot minder sterke opeenstapeling (accumulatie) van
macht/hulpbronnen.
Afleiding alg. machtsmiddelenhypothese naar techniekhypothese
AH:
BV:
Ex:
Hoe eenzijdiger de machtsverhoudingen in een samenleving des te groter de ongelijkheid
Technologische vooruitgang maakt de machtsverhoudingen eenzijdiger
Hoe hoger het technologisch pijl hoe groter de ongelijkheid
-
Technologiehypothese
Lijkt heel erg op techniekhypothese maar ik weet niet of het hetzelfde is.
Hoe meer uitvindingen er in een samenleving worden benut om voedsel voort te brengen, hoe meer gefragmenteerd de
structuur van de samenleving zal zijn; hoe hoger het technologisch peil hoe groter de ongelijkheid.
Bepaalde mensen hebben technieken / land, anderen niet.
Wallersteins aanvulling op TIE
Wallerstein gaf een aanvulling op het Technologisch-Ideologisch Evolutionisme, namelijk dat landen geen
afgesloten eenheden (meer) zijn. Zijn aanvullende hypothese ( die overigens ook wordt aangeduid als de
mondialiseringshypothese in de hoorcolleges, maar aan die naam zou ik hem niet koppelen: Onthoud gewoon “Wallersteins
aanvulling”) luidt:
Hoe meer een land in de periferie ligt van het wereldwijde handelssysteem, des te groter de ongelijkheid en
des te heviger de strijd.
Andere hypothese: Naarmate de mondialisering verder is voortgeschreden, identificeren hoger opgeleiden zich
minder sterk met hun land, terwijl lager opgeleiden zich juist sterker identificeren met hun land. Leidt tot:
Bedreigingshypothese en kansenhypothese
Hoger opgeleiden zullen, omdat zij zich dus minder identificeren met hun thuisland, sneller de stap maken naar
werk in het buitenland, wat ongunstig is voor het land van herkomst.