Historische Context: De Koude Oorlog 1945
advertisement
Historische Context: De Koude Oorlog 1945-1991 1) Tijdelijk bondgenootschap tussen Oost en West valt na de Tweede Wereldoorlog uiteen Groeiend wantrouwen tussen Oost en West Oorzaken: -Rusland is communistisch (lijnrecht tegenover kapitalisme) -De vrede van Brest-Litovsk tussen Duitsland en Rusland (verraad?) (1917) -Oprichting van de Komintern in 1919 (wereldrevolutie als doel, Westen bedreigd) -Conferentie van München, waarvoor Stalin niet was uitgenodigd (1938) Stalin concludeert dat SU niet op steun Westen hoeft te rekenen bij Duitse aanval -Hitler-Stalin-pact (1939) -Uitblijven van westfront tijdens WOII (expres?) -Verdeling van Polen na verovering door Sovjet en Duitsland -De Sovjet-Unie voelt zich bedreigd door kapitalistische omsingeling Basis van wantrouwen zat in het verschil in systemen Verschillen tussen: Sovjetsysteem Westers systeem Sociale verhoudingen Klasseloze samenleving Gelaagde samenleving Houding t.o.v. andere landen Politieke stelsel Staat versus individu: Economie Nastreven van communistische wereldrevolutie Communistische partijdictatuur Totalitaire staat Planeconomie (staatsgeleide) Respecteren van andere regeringsvorm mits niet bedreigend Parlementaire meerpartijen-democratie Democratie/individuele vrijheid Vrijemarkteconomie De Sovjet-Unie en de VS tijdens WOII VS en de SU werken samen tegen Duitsland door: -Aanval Duitsland op Sovjet (Operatie Barbarossa in juni 1941) -Aanval Japan op Pearl Harbor (VS) (december 1941) Maar wantrouwen bleef bestaan ondanks gemeenschappelijke vijand door: -Het tweede front: -De SU vond dat westen te lang deed over het openen van een tweede front (Dit werd volgens Stalin expres gedaan om de Russen te verzwakken) -Poolse kwestie: -Stalin wilde het in 1939 veroverde gebied niet teruggeven -Duizenden Polen als krijgsgevangenen genomen en vermoord 1943 -Geen hulp aan het Poolse verzet tegen de Duitse bezetter 1944 -Installeren van een communistische regering in Polen 1944/45 Conferentie van Potsdam wat te doen met Duitsland na de oorlog? Doel: -SU wil Duitsland militair zwak houden + herstelbetalingen -Het westen wilde dat Duitsland in de eigen behoefte kon voorzien Besluiten: -Duitsland en Berlijn in 4 bezettingszones verdeeld (ENG+FR+VS+SOVJ) -Duitsland moest gebied in Polen afstaan -De Anschluss met Oostenrijk werd ongedaan gemaakt -Het politieke leven zou een democratische grondslag krijgen -Het Nazisme moest worden uitgeroeid en misdadigers bestraft worden -Duitsland zou volledig worden ontwapend (nooit meer gevaar) -Aan Duitsland werden herstelbetalingen opgelegd ten behoeve van SU -Duitsland zou als economische eenheid worden beschouwd Uiteindelijk: -De SU schaft particulier bezit af in haar zone -De SU gaat schadevergoeding zelf halen in natura uit haar zone -De westerse zones voegen zich bijeen -De westerse zone krijgt een vrijemarkteconomie met steun van westen Dit waren allemaal slechts tijdelijke maatregelen in afwachting tot een definitief vredesverdrag. Maar die kwam er nooit, want toen de VS en Engeland hun zones samenvoegden tot een economische eenheid, verliet de SU uit protest het overlegorgaan 1947. Geallieerden verdelen de wereld in invloedsferen Uitgangspunt van de geallieerden: wie een bepaald gebied had veroverd op de Duitsers of Japanners kreeg in dat gebied de grootste invloed. Redenen van de geallieerden om Europa te verdelen in invloedssferen: SU: Wilde na herhaalde agressie vanuit het westen (Napoleon, WOI, WOII), veiligheid door een buffer tegen die agressie. Dit werd gedaan door communistische partijen (met geweld) aan de macht te helpen in een aantal Midden-Europese staten/Volksdemocratieën/satellietstaten VS: Wilde voorkomen dat het nog maar net van het fascistisch bevrijde Europa in handen zou vallen van het communisme, dat een bedreiging vormde voor de parlementaire democratie. Gevolg: -SU helpt communistische partijen aan de macht met geweld -Oost-Europa komt in de invloedssfeer van de SU -De VS steunt westerse democratieën -West-Europa komt in de invloedssfeer van de VS Vijandbeelden over en weer: Over Westen -Uitbuiting van arbeiders -Willen de wereld economisch beheersen: Imperialisme -Ongelijke verdeling van de productiefactoren en economische macht -Kapitalisten en ondernemers hebben de macht Vijandbeeld Over Communistische landen -Dictatuur van één partij of persoon -Geen vrijheid maar onderdrukking -Streven naar communistische wereldrevolutie via Moskou die communistische partijen beheerst -Vernietiging kapitalisme/christelijke beschaving Waarom bedenken beide supermachten propaganda om vijandbeeld te ontwikkelen? Omdat: -Beide hun optredens tijdens de Koude oorlog wilden rechtvaardigen (Goed/Kwaad) -Zij geloofden in dit vijandbeeld en de juistheid ervan meenden te kunnen bewijzen Het vijandbeeld van de VS hield in dat zij de SU zagen als land dat de communistische wereldrevolutie nastreefde: -waarin de communisten een eind wilde maken aan het kapitalisme en de vrijheid -en waarvoor de SU communistische activiteiten in andere landen steunde Gevolgen -Trumanleer (buitenlandse politiek) -Heksenjacht op het communisme (Red Scare 1917-1920 en McCarthyisme 1950-1953) Het vijandbeeld van de SU hield in dat de SU de VS zagen als een agressieve mogendheid die erop uit was: -Het communisme in alle communistische landen te vernietigen -Afzetmarkten en grondstoffen te verwerven door het uitbreiden van politieke macht en economische invloed in de hele wereld. (Imperialisme) Gevolgen -De SU steunt communistische instellingen overal ter wereld (buitenlandse politiek) -De SU sluit bevolking af voor informatie en producten uit het westen (kranten, radio en tv) Totalitair Er ontstond een vertroebeld beeld van de tegenstander (vergisten zich in vijandbeeld) VS want: -De SU was echt bang en wilde veiligheid -De SU had een gebrek aan tijd en geld voor een wereldrevolutie SU want: -Westen was echt bang voor communistische machtsovername -Westen was niet alleen voor eigen belang, maar ook voor idealen als zelfbeschikking en democratie Trumandoctrine (=tegenhouden van het communisme door zich te verzetten tegen iedere communistische aanval of opstand, gericht tegen vrije volken waar ook ter wereld) Oorzaken: volgens Truman -2 soorten samenlevingen vrij (VS) onvrij (SU) -Werden vrije samenlevingen bedreigd door de onvrije Bevestiging voor zijn leer: -Iran en Griekenland waren communisten in opstand gekomen -SU had bijna alle Oost-Europese staten en Noord-Korea bezet en hielp daar communistische regeringen aan de macht te komen -De communistische partijen in West-Europa volgden de door Stalin aangegeven partijlijn en bleken sterk onder invloed van SU te staan Hoe? Door: -Containmentpolitiek fysiek tegenhouden van het communisme -Marshallhulp financiële hulp om aantrekkingskracht van het communisme te verkleinen Kanttekening: Containment moeilijk uitvoerbaar, omdat in de meeste landen waar de VS communistische dreiging zagen er geen vrije verkiezingen waren wat denkt bevolking? Marshallplan Financieel programma voor economisch herstel van Europa Waarom wilde het congres/de VS dit? -zagen armoede als voedingsbron voor het communisme -een welvarend West-Europa kon helpen het communisme te bestrijden Hoe en waar? -Uitgevoerd in West-Europa, Turkije, Joegoslavië en Griekenland -De Sovjet-Unie weigert omdat Europese staten dan politiek en economisch afhankelijk worden van de VS Voorwaarden: -Land moet democratisch zijn en vrije verkiezingen toestaan -Er moesten goederen van gekocht worden in VS, om het land op te bouwen -Economische samenwerking tussen Europese landen Bedoeld gevolg: Onbedoeld gevolg: -Droeg bij aan de eenwording en economische opbloei van West-Europa -Verscherpte de tegenstelingen tussen Oost en West (blokvorming) 2) Spanningen in Europa 1948-1968 Blokkade van West-Berlijn (1948-1949) (afsluiten toegangsweg naar West-Berlijn door de SU) Oorzaken: -De SU zag West-Berlijn als reclamebord van kapitalisme midden in Oost-Duitsland -Het Marshallplan, waardoor Stalin zich economisch aangevallen voelde Aanleiding: -De invoering van de nieuwe D-mark in West-Berlijn Doel: -Waarschijnlijk West-Berlijn in de SU-invloedssfeer brengen Gevolgen op korte termijn: -Geallieerden starten luchtbrug om West-Berlijn van voedsel en brandstof te voorzien (wilde niet nog een gebied verliezen) -Stalin ziet dat verder gaan geen zin heeft en stopt blokkade (1949) Gevolgen op lange termijn: -Definitieve splitsing in BRD en DDR (1949) -Oprichting van de NAVO 1949 gevolgd door Warschaupact 1955 (Gezamenlijke verdediging tegen buitenlandse aanvallen) Volksdemocratieën in Oost-Europa: onderdrukking en verzet DDR in 1953 Opstand van de bevolking tegen economisch beleid van de regering Neergeslagen m.b.v. het sovjet-leger Hongarije in 1956 Na dood van Stalin eisen arbeiders en studenten: vertrek van de Russen, vrije verkiezingen en processen tegen de oude leiders Troepen van het Warschaupact slaan opstand hard neer Praag in 1968 Nieuwe leiders wilden communisme een menselijk gezicht geven Troepen van het Warschaupact slaan opstand neer (angst voor besmetting andere landen en verlies van invloed) Bouw van de Berlijnse muur in 1961 Oorzaken: Sovjetpropaganda Gevolgen: -DDR wil zich beschermen tegen imperialistische westen -De vlucht van DDR-burgers naar het westen tegengaan -DDR en Oostblok volledig afgesloten van het westen -VS en SU tevreden over feit dat West-Berlijn uitgeschakeld was als vluchtroute -John F. Kennedy ‘’Ich bin ein Berliner’’-speech Verklaart zich solidair met Berlijner die vecht voor vrijheid Kernwapenwedloop: Begin augustus 1945 met Hiroshima en Nagasaki Stalin wil evenwicht herstellen en ontwikkelt ook de bom in 1949 Uitbreiding en perfectionering van het aantal SU en VS besluiten tot vermindering van hun kernwapens kernwapens tot jaren '70 (SALT 1972) Tussen 1945 en 1989 werden drie verschillende wapenstrategieën toegepast: -Afschrikking door massale vergelding Betekenis: als de SU West-Europa zou aanvallen zouden de VS de Sovjet-steden vernietigen Doel: de SU afschrikken zodat zij geen aanval zou durven beginnen Wanneer: van 1945 tot eind jaren ’50 toen de VS superieur waren aan de SU -Wederzijdse afschrikking Betekenis: wie een kernoorlog begon, kon rekenen op vernietiging Doel: dat geen van beide partijen een kernoorlog durft te beginnen Wanneer: vanaf eind jaren ’50 toen sovjet-raketten de VS ook konden bereiken -Aangepaste antwoord Betekenis: keuze voor wapens laten afhangen van situatie (eerst conventionele wapens) Doel: het gebruik van kernwapens zo lang mogelijk uitstellen Wanneer: vanaf Kennedy in 1962 die flexibeler wilde optreden (bijv. Vietnam) Rond de jaren ’80 vinden in Nederland en andere West-Europese landen massale demonstraties plaats tegen de kernwapenwedloop Sovjet leiders Lenin 1917 Trotski 1924 Stalin 1928 Chroesjtsjov 1956 Brezjnev 1964 Andropov 1982 Tsjernenko 1884 Gorbatsjov 1985 Amerikaanse presidenten Roosevelt 1933 Truman 1945 Eisenhower 1953 Kennedy 1961 Johnson 1963 Nixon 1969 Ford 1974 Carter 1977 Reagan 1981 3) De VS staan in Azië en Afrika tegenover China en de SU Snelle machtsafbrokkeling van de Europese koloniale mogendheden na 1945 Oorzaken: -Gezichts- en machtsverlies tijdens WOII verliezen veel aan Japanners -Het nationalisme wordt radicaler door het wegvallen van het gezag -Machtsvacuüm na de Japanse capitulatie koloniale troepen nog niet ter plaatse nationalisten profiteren Britten accepteren onafhankelijkheid, Fransen en Nederlanders niet -Inzicht in Engeland dat het koloniale tijdperk voorbij was Kostte veel geld en militaire inzet om nationalisme te bestrijden Besturen van kolonie botste met westerse waarden: zelfbeschikking en vrijheid -Sterke groei van het communisme in enkele Aziatische landen China o.l.v. Mao verdreven communisten de door de VS gesteunde regering Vietnam o.l.v. Ho Chi Minh verslaan nationalisten en communisten Frankrijk De VS en de Sovjet-Unie steunen antikoloniale bewegingen Motieven: Verenigde Staten Ideologische motieven ‘’To make the world save for democracy’’ Machtspolitieke motieven Economische motieven Wilde communistische revoluties voorkomen Wilde nieuwe Afrikaanse en Aziatische landen openstellen voor handel en investeringen Sovjet-Unie Streven naar communistische wereldrevolutie Probeerde invloedssfeer te vergroten Middel om eigen macht te vergroten en die van de VS en China te beperken De VS en de SU behartigen hun belangen in Zuidoost-Azië Middelen VS: -Geven economische hulp (Zuid-Korea en Zuid-Vietnam) -Roepen marionettenregeringen in het leven -Militaire steun (adviseurs en materiaal) en eventueel interventie (bijv. Vietnam) Middelen SU: -Geven economische hulp aan o.a. China, Noord-Korea en Noord-Vietnam -Roepen marionettenregeringen in het leven -Militaire steun aan o.a. Noord-Vietnam (wapens geen interventies tot Afghanistan) Chinese Burgeroorlog Ontstaan: Na dood van de laatste keizer in 1912 strijd om macht en anarchie -Burgeroorlog van 1927 tot 1949 -Deel van China bezet door Japan 1937-1945 Wie tegen Wie? Nationalistische Regering o.l.v. Kaisjek Communistische regering o.l.v. Mao Zedong (Met steun van de VS) (Met steun van de SU) Einde burgeroorlog communisten o.l.v. Mao Zedong winnen -Mao roept de volksrepubliek China uit 1949 -Nationalisten vluchtten naar Taiwan Kaisjek richt daar republiek China op Gevolgen: -Verlies invloed VS in Oost-Azië (Grote angst) -VS houdt goede banden met Taiwan -De VN erkende republiek China gaf permanente zetel in VN tot 1971 SU en China VS en China Tot 1960 steun van SU aan China, maar na 1960 breuk Omdat: -Mao Zedong het niet eens is met de sovjet-politiek van vreedzame co-existentie -Er strijd was om het leiderschap van de Komintern (vooral Azië en Afrika) -De uitvoering van het communisme verschilde in de SU stonden arbeiders centraal en in China de boeren Tot eind jaren ’60 was China de vijand van de VS (zagen SU en China als machtsblok tegen westen) VS vergissen zich daarin: Omdat: -De VS de rivaliteit wel zagen tussen de SU en China, maar ze alsnog als vijand beschouwden -De VS niet zag dat China de SU zag als imperialistische mogendheid in Azië en er als gevolg daarvan regelmatig grensconflicten ontstonden tussen beide landen Uiteindelijk besluiten Nixon en Kissinger tot de ‘’ping-pong-diplomatie’’ (voorzichtige toenadering) De VS nemen de leiding in de strijd tegen het communisme in Azië (Containment politiek) Achterliggende gedachte: Als een land communistisch wordt, zou een hele reeks landen voor het communisme vallen (Dominotheorie 1954) Oorzaken Containment Azië: -Communistische bewegingen speelden een rol bij de dekolonisatie in Azië (Vietminh tegen de Fransen) -China werd communistisch 1949 -Noord-Korea viel Zuid-Korea aan De Koreaanse oorlog (1950-1953) Aanleiding: juni 1950 Noord-Korea leger trekt over grens met westersgezinde Zuid-Korea Dieperliggende oorzaak: Korea was al verdeeld na de Tweede Wereldoorlog SU-gedeelte Verloop: VS gesteunde dictatuur VN bijeen roepen Noord-Korea op om zich terug te trekken 1950 Noord-Korea weigert Veiligheidsraad besluit tot sturen internationale troepenmacht o.l.v. MacArthur (VS) (Mogelijk omdat de SU de Veiligheidsraad boycotte, na boycot volksrepubliek China) VN bevrijden Zuid-Korea Wapenstilstand 1953 Gevolgen: Korea: -Noord- en Zuid-Korea bleven van elkaar gescheiden -Ruim 2 miljoen Koreanen, militairen en burgers, waren gedood. -Vrees voor het communisme nam nog meer toe -West-Duitsland kreeg toestemming een leger op te richten -Meer anticommunistische maatregelen in Azië -meer steun aan Taiwan -meer steun aan Fransen in Vietnam -VS bleven luchtmachtbases behouden in Japan Westen: VS: Nederlaag van de VS in Vietnam leidt tot toenadering tot China en de SU Oorlog tussen Vietminh en de Fransen Oorzaken: -Vietnam wilt zich bevrijden van de kolonisator -Door de Japanse bezetting verliezen de Fransen gezag Aanleiding: Vietnam roept o.l.v. leider Ho Chi Minh de onafhankelijkheid uit 1945 Verloop: Frankrijk stuurt militairen om het gezag te herstellen Strijd tussen Vietminh en Frankrijk Fransen worden verslagen in de vallei van Dien Bien Phoe en geven zich over (mei 1954) Fransen trekken zich terug Akkoorden van Geneve Gevolg: Bepalingen: Akkoorden van Geneve -Vietnam werd (tijdelijk) verdeeld (Noord o.l.v. Ho Chi Minh en Zuid o.l.v. Diem) -Beide delen moesten neutraal blijven (geen bondgenootschappen of militaire bases) -Binnen 2 jaar verkiezingen om land te herenigen onder zelf gekozen regering Wat kwam ervan terecht? -Geen verkiezingen V.S. vreesde overwinning Ho Chi Minh -Geen eenheid de deling blijft -In Zuid-Vietnam oorlog tussen Vietcong, met steun van de SU, China, de Vietminh en de regering met steun van de VS President Johnson besluit tot een echte ‘Amerikaanse’ oorlog Eisenhower en Kennedy stuurden geld en adviseurs als steun naar Zuid-Vietnam Mislukte, want: -De Vietcong wint terrein -Wapenleveranties Vietcong kunnen niet tegengehouden worden (Ho Chi Minh-route) -De dictatoriale regering (Diem) wordt niet gesteund door de bevolking Johnson kiest voor interventie (soldaten sturen), omdat: -hij voor keuze staat nederlaag Zuid-Vietnamees bewind of Amerikaanse oorlog -hij voor steun voor zijn Great Society plan de steun van de haviken nodig had (Republikeinen) De weg tot het bombarderen en sturen van grondtroepen werd voor Johnson vrijgemaakt door: -Het Tonkin-incident 1964veronderstelde Noord-Vietnamese torpedoaanvallen op marineschepen -De Tonkin-resolutieresolutie die door het congres werd aangenomen om Johnson bevoegdheid te geven om ‘alle noodzakelijke maatregelen’ te nemen tegen Oost-Aziatische agressie -De verkiezingsoverwinning van Johnson overwinning was zo groot dat hij rekende op veel steun Escalatie van de oorlog: -Massale bombardementen om Noord-Vietnam steun te laten staken -Massale inzet van grondtroepen tussen de 200.000 en 550.000 De kansen keren voor de VS in de oorlog met Vietnam (lukt VS niet om de oorlog te winnen) Want, in Vietnam: -Bombardementen en grondtroepen konden niet voorkomen dat steeds nieuwe Noord-Vietnamese troepen het zuiden binnentrokken -Geen steun bij Zuid-Vietnamese bevolking (door vele burgerslachtoffers) In Amerika: -Gruwelijke beelden die door media worden verspreid (thuisfront ziet alles) -Grote aantallen VS-militairen die sneuvelden ruim 58.000 -Massale demonstraties tegen oorlog (studenten/veteranen/protestzangers) Bob Dylan en Doe Maar (November 1969: 500.000 demonstrerende mensen in Washington) -Toenemend besef dat er niet op steun van Zuid-Vietnamese burgers gerekend hoeft te worden -Hoge kosten van de oorlog In Westen: -Veel kritiek van westerse landen op de oorlog en beleid van de VS -Veel protest van naoorlogse protestgeneratie (1973 Utrecht 80.000 man) President Nixon beëindigt de oorlog met een ‘eervolle vrede’ Hoe? Door een combinatie van militaire maatregelen en diplomatie -Vietnamisering van de oorlog VS trekt zich langzaam terug, Zuid-Vietnamese leger neemt over -Zware VS-bombardementen op vijand om het noorden tot onderhandelen te dwingen -Verbetering van de betrekkingen met China door ‘ping-pong-diplomacy’ hopen op minder steun China aan Noord-Vietnam (WERKT) -Driehoeksdiplomatie Na onderhandelingen met de SU en China drongen zij er bij de NoordVietnamezen op aan, om soepel te zijn bij de vredesbesprekingen in Parijs SU door: -wapenbeperking -gunstige handelsvoorwaarden Gevolgen: China door: -verklaren als wettige China (VN) -Vietnam werd communistisch in 1975 na verovering door Noord-Vietnam -Politieke tegenstanders gevangen en gedood -Honderdduizenden bootvluchtelingen -VS lijdt gezichtsverlies en besluit niet ieder regime meer te steunen tegen communisme De Koude Oorlog verplaatst zich naar Zwart-Afrika Afrikaanse landen kiezen Voor westen want: -Invloed van vroegere kolonist was nog groot (gelijkenissen cult/eco/pol) -Meer financiële hulp te verwachten van rijke Westen dan van de SU -Het Westen had meer deskundigheid betreffende voormalige koloniën -De Afrikaanse landen voelden niets voor communisme, meer voor vrijheid Voor SU want: -Ideologische verwantschap vooral de Portugese koloniën waar marxistische groepen de meeste macht hadden (Angola en Mozambique) -SU bood wapens als de Kalasjnikov die geliefd waren onder de antiwesterse verzetsgroepen zoals de MPLA in Angola Marxisme-Leninisme -De SU bood gratis vervolgonderwijs aan voor jonge Afrikanen Voorbeeld: Strijd in Angola Angola Ideologie Steun van Belang Verloop: MPLA (Marxistisch) Marxistisch/Leninistisch SU (geld) en Cuba (soldaten) Communistische bondgenoot en de grote diamant- en olievoorraden FNLA/UNITA Westers/pro-Amerikaans Amerika(geld) en ZuidAfrika (soldaten) De grote diamanten- en olievoorraden 1974: Na linkse strijd in Portugal bereid tot het toestaan van onafhankelijkheid 1975: Begin burgeroorlog MPLA krijgt de macht 2002: Eind burgeroorlog MPLA wint maar geeft marxisme op (teleurgesteld in SU) 4) Vreedzame co-existentie door conflicten in gevaar gebracht tussen 1955 en 1963 Regeringswisselingen in de VS en de SU 1953-1955 In de VS: Eisenhower en Foster Dulles met ‘rollback’ -Democratische president Truman werd vervangen door Republikeinse Eisenhower (1952) -Minister van Buitenlandse Zaken van de VS, Dulles, wilde de containmentpolitiek vervangen door een politiek van ‘rollback’ bevrijding van volkeren die door het communisme onderworpen waren ‘Rollback’ mislukt (te duur en te grote kans op kernoorlog) In de SU: Chroesjtsjov met vreedzame co-existentie Stalin sterft in 1953 -Strijd om de macht Chroesjtsjov nieuwe secretaris-generaal -1956: Chroesjtsjov begint met déstalinisatie (breekt met terreurbeleid van Stalin) -SU is inmiddels een grote kernmacht. Chroesjtsjov kiest voor politiek van vreedzame co-existentie (d.w.z. vijandschap tussen het communisme en het kapitalisme blijft bestaan, maar mag niet leiden tot een oorlog) Pogingen van vreedzame co-existentie: -Reactie van SU op NAVO en van VS op Warschaupact BRD mocht lid zijn van NAVO en DDR van Warschaupact -Reacties van SU en de VS op Suezcrisis 1956 SU zag af van interventie en VS vloot Engelsen en Fransen terug -Reactie VS op opstand Hongarije 1956 VS doet niets ondanks oproep van Hongaren na binnenvallen van de Sovjettanks wilde 3e Wereldoorlog voorkomen Nieuwe conflicten staan vreedzame co-existentie in de weg: Chroesjtsjov moest zich bewijzen t.o.v. China -Bouw Berlijnse muur 1961 vreedzame co-existentie op de proef gesteld -Cubaanse revolutie nationalisatie van alle bezit VS en handelsovereenkomst met SU Reactie VS: -Economische boycot Cuba -Met behulp van de CIA Cubaanse immigranten een coup laten plegen in de Varkensbaai 1961 Gevolgen: -Castro komt uit voor communisme bondgenoot van SU -Chroesjtsjov laat raketinstallaties in Cuba (achtertuin van VS) installeren (1962) -Akkoord Chroesjtsjov en Kennedy (VS haalt raketten van Turkije en SU van Cuba) 5) Spanningen tussen Oost en West nemen af 1963-1991 Beide partijen streven naar Detente 1963-1983 (ontspanning) (vanaf Cubacrisis tot SDI-project) Redenen: -Voorkomen van een onbeheersbaar nucleair conflict -Beperken van de hoge kosten van de wapenwedloop (vooral SU) (VS-geldproblemen door Vietnam en SU door landbouwproblemen en geldsteun) Toenadering bestond uit: -Aanleggen van Hotline (WashingtonMoskou) -Verbeteren betrekkingen China en VS -Het sluiten van verdragen over kernwapenbeheersing Non-Proliferatieverdrag 1968 (niet leveren van kernwapens) Salt I en II in 1972 en 1979 (verminderen kernrakketen) -Wederzijdse erkenning van de grenzen van de BRD en DDRWilly Brandt met Ostpolitik Maakte familiebezoeken mogelijk van west naar oost Beide partijen houden vast aan eigen invloedssfeer SU: Brezjnevdoctrine 1968 ingrijpen als binnen invloedssfeer het communisme bedreigd wordt om zo het Oostblok bijeen te houden. -Praagse lente 1968 onderdrukt -SU valt Afghanistan binnen in 1979 om communistisch bewind te steunen, dat in 1978 een coup had gepleegd, tegen islamitische en prowesterse groeperingen -SU onderdrukt Poolse vakbond ‘Solidariteit’ 1982 VS: Bleven vasthouden aan eigen invloedssfeer, maar kregen niet te maken met westerse landen die zich wilde losmaken aan de door de VS overheerste invloedssfeer. In de niet westerse regeringen grepen de VS niet in toen: -In 1978 in Afghanistan het prowesterse bewind werd verdreven -In Nicaragua in 1979 een westersgezind dictatoriaal bewind werd verdreven door socialistische Sandinisten Einde Koude Oorlog Het Wonderjaar 1989 Dieperliggende oorzaken: -Te hoge kosten van de Koude Oorlog (vooral door SDI-project 1983) -Verlies aan vertrouwen in communisme (achterstand op westen) -Groeiend verzet tegen kernbewapening in het westen (Hollanditis) Directe oorzaken: -Machtswisseling in de SU Gorbatsjov besluit tot: -Glasnost (openheid/vrijheid van meningsuiting) -Perestrojka (hervorming vooral economisch) vrijemarkteconomie -Loslaten van de Brezjnevdoctrine geen militair ingrijpen meer, dus het streven naar vrijheid in Oostbloklanden werd niet gestopt Gevolgen: -Na grote demonstraties krijgen DDR, Polen, Tsjecho-Slowakije, Hongarije en Bulgarije niet-communistische regeringen -Val van de Berlijnse muur 1989 (symbolisch eind van Koude Oorlog) -SU valt uiteen in verschillende landen -Warschaupact opgeheven -Oost-Europese landen zoeken toenadering tot het Westen (EU)
