context Koude Oorlog - Wantrouwen en Vijandbeeld

Ik geloof dat de VS steun moet verlenen aan vrije volken die zich verzetten tegen
pogingen om hen te onderwerpen door gewapende minderheden of door druk van
buitenaf. Onze hulp moet eerst economisch en financieel zijn, om zo een economische
stabiliteit en een evenwichtige politieke ontwikkeling te bevorderen.“
(Uit de rede van Truman voor het Congres)
37
De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van
massaorganisatie
38
Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en
fascisme/nationaalsocialisme
40
Het voeren van twee wereldoorlogen
43
Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door
massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij de
oorlogvoering
45
De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een
wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
47
De eenwording van Europa.
Voorbeelden stofomschrijving
Atoombom op Hiroshima (1945) (KA, 40, 43, 45)
Marshallplan (1947)
(KA, 45 & 47)
McCarthy over communisten in de Verenigde Staten (1950) (KA, 37 & 45)
Wantrouwen
- vóór WO II
• Vrede Brest-Litovsk (1917)
• Komitern
• Doel : De wereldrevolutie; streven naar wereldrevolutie riep
angst op b.v. Red Scare VS (blz. 104)
•
•
•
•
Kapitalistische omsingeling van de USSR
Conferentie van München (zie spotprent)
Molotov-Von Ribbentop-pact
Gecombineerde aanval op Polen
Wantrouwen gevoed
Wantrouwen even wat minder
De Grote Drie in Jalta (feb 1945)
Wantrouwen
- tijdens WO II
• Uitblijven ‘Tweede Front’
• Poolse kwestie (p. 104-5)
• Eis herstel grenzen door
Poolse regering in
ballingschap
• Moord Poolse officieren
door de SU geheime dienst
• Opstand Warschau
• Opschuiven Poolse grens
• Pro-Moskou
Communistische regering
• Ontwikkelen en gooien Abom
Russische spotprent 1938, Chamberlain en Daladier
als verkeersregelaars
Ontploffing van de
atoombommen van
Hiroshima (l) en Nagasaki (r)
Voor en na het werpen
van de bom, Hiroshima
Redenen achter het gooien van de A-bommen
• Einde van de oorlog met Japan
• Volgens Amerikaanse voorwaarden
• SU had net Japan de oorlog verklaard
• Onvoorwaardelijke overgave
• Ter voorkoming van een militaire invasie van Japan en de daarbij
behorende slachtoffers
• Bij conferentie Potsdam liet president Truman weten dat de VS een
nieuw wapen hadden
• Door spionage was Stalin op de hoogte, maar
• Zelf nog geen atoomwapen beschikbaar
• Ontwikkeling SU-bom werd versneld
• Stalin wilde evenwicht z.s.m. herstellen
Wantrouwen
- direct na WO II
• In juli 1945 worden na moeizame onderhandelingen in
Potsdam de volgende afspraken gemaakt
• Verdeling Duitsland
• Gebiedsafstand Duitsland
• met grote tegenzin van het Westen
•
•
•
•
•
•
Oostenrijk losgekoppeld
Democratisering van Europa
Denazificatie en berechting oorlogsmisdadigers
Ontwapening Duitsland
Herstelbetalingen
Duitsland zou als economische eenheid blijven bestaan
Wantrouwen groeit
- Potsdam, juli 1945
British Prime Minister Clement Atlee;
U.S. President Harry S. Truman;
Soviet Premier Joseph Stalin.
Oder-Neissegrens
Invloedsferen
• Afspraak
• de bevrijde gebieden behoren tot de invloedsfeer van de
Sovjet-Unie of van het Westen
• In het Oosten betekende dit
• communistische bondgenoten van Stalin aan de macht
• het ontstaan van een Rij van ‘bufferstaten’ (cordon
sanitaire)
• Over Zuid-Europa ontstaan flinke discussies
• Onder andere met (geheim) militair ingrijpen
• Griekenland
Invloedsferen
Trumandoctrine(-leer), 1947
• Beleid geformuleerd onder president Truman teneinde
wereldwijd de democratie te verspreiden en het
oprukkend communisme te bevechten. Twee
elementen van dit beleid:
• Containment policy
• Politiek gericht op het indammen van het communisme
• Marshall plan (blz. 108-109)
• Economisch steunprogramma voor elke natie die bereid was de
politieke waarden van de VS te onderschrijven
Henry Truman
Marshall plan
• Doel is tweeledig
• Economisch herstel Europa
• Invloed SU terugdringen
• Middelen
• De VS stelden geld en goederen beschikbaar voor de wederopbouw aan alle
Europese landen
• Het Congres weigerde eerst geld vrij te maken, maar de communistische
staatsgreep in Tsjecho-Slowakije 1948) toonde de noodzaak aan
• Reactie SU
• Typisch een vorm van Westers imperialisme
• Moskow zette Oost-Europese landen ook onder druk om niet mee te doen
Marshall plan
Marshall plan
Vijandbeeld
- Amerikaanse zijde
• Communisme wil kapitalisme en vrijheid
beëindigen
• SU steunt communistische activiteiten in andere
landen
• Overheersing Oost-Europa is bewijs van streven
naar wereldrevolutie
• Kenmerkend voor angst communisme Jaren Vijftig
• ‘McCarthyisme’ (zie hierna)
Vijandbeeld
- McCarthy’s heksenjacht
• Ongefundeerde beschuldigingen
• Aanvallen politieke tegenstanders
• De Republikein McCarthy richtte zich op Democraten
• Kwam in de problemen toen hij Republikeinen en het leger
aanviel
• Gebruikmakend van de angst onder de burgers, die het
optreden van McCarthy daarom steunden
• Pas in 1954 werd er een einde aan gemaakt en werd de
heksenjacht gestaakt.
Vijandbeeld
- Sovjet zijde
• Zag de VS als een agressieve mogendheid
• Die het communisme wilde vernietigen
• Die de wereld wilde overheersen en economisch en
politiek domineren.
• Binnenlands leidde dit tot:
• Censuur en tegenhouden westerse producten
• Contacten sterk beperkt
• Lees: p. 104-109
• Maak: W1