Vulkaan Napels - Noordhoff Uitgevers

Actuele Lesopener 3 januari 2017
Vulkanologen: 'monster van Napels' kan rond 2020 ontwaken
Zwaveldampen van de Solfatara, een actieve vulkaan die onderdeel vormt van de Campi Flegrei,
gelegen in een vulkanisch gebied in de omgeving van Napels. © Wikimedia Commons
Vulkanologen: 'monster van Napels' kan rond 2020 ontwaken
Ergens rond 2020 kan de reuzenvulkaan Campi Flegrei bij Napels zijn kookpunt
bereiken en tot uitbarsting komen. Dat becijferen Italiaanse vulkanologen aan de hand
van gassen die uit de vulkaan ontsnappen. De Italianen weten het niet zeker. Het gebeurt
vaker dat vulkanen die actief lijken te worden toch weer inzakken. Het opwellende
magma kan zo dik worden dat de vulkaan verstopt raakt. Maar het voorspellen van
vulkaanuitbarstingen blijft erg lastig.
Napels
De vulkaan ligt vlakbij de miljoenenstad Napels. Het lijkt alsof de vulkaan sinds 2005 van
binnenuit wordt opgepompt met waterdamp en CO2. Die gassen zijn afkomstig uit het
omhoog wellende magma. Als dit doorzet kan het systeem ergens tussen 2018 en 2022
een kritiek punt passeren. Wanneer het magma steeds sneller ontgast en druk wordt
opgebouwd,
houdt
de
vulkaan
het
niet
meer
en
barst
uit.
De wetenschappers zijn kort over de gevolgen: 'De aanwezigheid van een half miljoen
mensen die wonen in de directe nabijheid van de krater maakt deze situatie zeer
uitdagend voor de autoriteiten.'
Ontwakend
In de ronde baai van Napels is van bovenaf de oude, ingestorte mond van een
reuzenvulkaan te herkennen die zo'n 39.000 jaar geleden uitbarstte. Sindsdien is de
Campi Flegrei ('vurige velden') een gebied met overal deelvulkaantjes en openingen
waaruit vulkaanrook, die uit CO2 en waterdamp bestaat, (fumarole) naar buiten sist. Ze
kijken naar de hoeveelheid koolmonoxide die weglekt uit de rookgangen van de
Solfatara, een van de deelvulkanen bij Napels en een beroemde toeristische trekpleister.
Op basis van deze gegevens komen de Italiaanse vulkanologen tot hun conclusies.
Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw vertoont Campi Feigrei 'duidelijke tekenen van
mogelijk ontwaken' zeggen de wetenschappers. Zo ging de bodem in de jaren 1983-1984
met 1,8 meter omhoog. De afgelopen tien jaar zwelt de vulkaan met een snelheid van
zo'n 4 centimeter per jaar. 'Dat is het gevolg van omhoog komend, ontgassend magma
dat de vulkaan van binnenuit oppompt en verhit', aldus de Italianen.
Het wordt volgens de experts kritiek als het kooldioxide op is en het magma in een hoger
tempo gloeiendheet waterdamp gaat uitblazen. Ze vergelijken het met het heel hard
schudden van een champagnefles.
Een van de triggers voor zo’n uitbarsting zijn aardbevingen. Vulkanologen gaan er
vanuit dat door de trillingen van aardbevingen de magmakamer in elkaar wordt gedrukt,
waardoor de druk onder de vulkanen zoals de Vesuvius en Campi Flegrei steeds groter
wordt. De laatste jaren is het gebied in midden Italië verschillende malen getroffen door
aardbevingen, de laatste was vorig jaar oktober zo’n 100 km afstand rond Perguia. De
schokken waren in Rome te voelen.
Volkskrant.nl, 20 december 2016, bewerkt
Andere bronnen:



Een Italiaanse video-animatie van een mogelijke uitbarsting is te vinden (in
matige kwaliteit) op YouTube: https://youtu.be/WSX-iKcuC30
Een geotour in Google Earth over Campi Flegrei is hier te downloaden.
Ga naar Google en zoek op: IRIS Earthquake Browser
Opdrachten
Bovenbouw havo/vwo
1. Lees het artikel. De vulkanologen schetsen eigenlijk twee scenario's rond de Campi
Flegrei.
a. Welke twee scenario's zijn dat?
b. Op welke aanwijzingen baseren de vulkanologen zich?
2. Bekijk de andere bronnen (filmpje en geotour in Google Earth).
a. Bij een vulkaanuitbarsting denken mensen vaak dat de lavastroom de meeste schade
en slachtoffers veroorzaakt. Welke onderdelen van een vulkaanuitbarsting zorgen nog
meer voor veel problemen?
b. In Pompeii en Herculaneum zijn gipsmodellen te zien van de slachtoffers van de
uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Chr. Waardoor zijn deze mensen overleden?
3. De Italiaanse vulkanologen houden vele slagen om de arm als het om een mogelijke
uitbarsting van de Campi Flegrei gaat.
a. Waarom zijn de gevolgen bij een daadwerkelijke uitbarsting hier enorm?
b. Wat kun je Italiaanse autoriteiten adviseren als het gaat om hazard management?
4. Bekijk in de Grote Bosatlas “Middellande zeegebied, tektoniek" en de IRIS Earthquake
Browser
a Welke platen zorgen voor het vulkanisme en de aardbevingen in dit gebied?
b Wat is het verschil tussen de aardbevingen in noord en zuid Italië?
c Wanneer was de laatste aardbeving in en rond de Vesuvius en Campi Flegrei?
Bovenbouw vmbo
1. Lees het artikel.
a. Waardoor denken vulkanologen dat de reuzenvulkaan Campi Flegrei over een paar
jaar kan uitbarsten?
b. Waarom kun je de situatie van de vulkaan vergelijken met een champagnefles?
2. Bekijk de andere bronnen (filmpje en geotour in Google Earth).
a. Welke vulkaan in de buurt van Napels zorgde in de Romeinse tijd (79 na Chr.) voor
grote problemen?
b. In welke plaats(en) kun je door die vulkaanuitbarsting nog goed zien hoe mensen
leefden in de Romeinse tijd?
3. Stel je voor dat je vulkanoloog bent en zeker weet dat de vulkaan Campi Flegrei
binnen tien dagen gaat uitbarsten.
a. Wat vertel je aan de Italiaanse overheid?
b. Wat vertel je aan de mensen in de omgeving?
Onderbouw
1. Lees het artikel. Waardoor denken vulkanologen dat de reuzenvulkaan Campi Flegrei
over een paar jaar kan uitbarsten?
2. Bekijk de andere bronnen (filmpje en geotour in Google Earth). Pompeii en
Herculaneum werden in de Romeinse tijd (79 na Chr.) getroffen door de uitbarsting van
de vulkaan Vesuvius. Waarom kan een uitbarsting van de Campi Flegrei grote gevolgen
hebben?
3. Stel je voor dat je vulkanoloog bent en zeker weet dat de vulkaan Campi Flegrei
binnen tien dagen gaat uitbarsten.
a. Wat vertel je aan de Italiaanse overheid?
b. Wat vertel je aan de mensen in de omgeving?