pgo 6 vulkanen – wat is een vulkaan en wanneer

PGO-leidraad Algemene NatuurWetenschapen
module
Artikel (titel)
Module 3, Biosfeer
Vulkanen- wat is een vulkaan en wanneer barsten ze uit?
1. Verhelder onduidelijke termen en begrippen
Magmakamer: ondergronds magmareservoir in de aardkorst, vaak onder vulkanen. Hier verzamelt het
magma zich voordat een eruptie plaatsvindt.
2. Definieer het centrale probleem / vraag van het artikel
De vraag is erg duidelijk en wordt al bij de titel genoemd; wat is een vulkaan en wanneer barsten ze uit?
3. Analyseer het artikel / de rode draad
Een vulkaan is een plaats in de aardkorst waar vulkanisch materiaal zoals vloeiend gesteente en
vulkanische gassen uitkomen. Een vulkaan wordt veroorzaakt door bewegende tektonische platen.
Een vulkaan barst uit wanneer steeds meer magma zich ophoopt in de magmakamer. Dit gebeurt meestal
nadat een vulkaan allang niet meer actief is geweest, omdat er een ophoping van magma komt. Wanneer
het magma uit de vulkaan komt wordt het lava genoemd. Ook zijn er gassen aanwezig bij een uitbarsting.
Als het lava afkoelt wordt het vulkanisch gesteente. Ook de kraterpijp raakt weer verstopt.
Op dit moment zijn er ruim 1500 vulkanen, zo’n 600 actieve. Deze vulkanen liggen vooral op de randen van
tektonische platen. Gelukkig is het vaak duidelijk wanneer een vulkaan uit gaat barsten, zodat de gevolgen
vaak niet al te groot zijn. Toch kunnen vulkanen veel schade opleveren.
Er zijn een paar bekende vulkanen, zoals de Mount Etna op Sicilië de tot nu toe grootste vulkaanuitbarsting
is die van 27 augustus 1883 waarbij het Indonesische eiland Krakatau werd verwoest.
4. Orden de ideeën uit de analyse van het probleem
~ Een vulkaanuitbarsting komt niet dagelijks voor. Hiervoor moet magma zich ophopen in de
magmakamer, wat wel velen jaren kan duren.
~ Wanneer een vulkaan een tijd niet actief is geweest, zit het einde van de kraterpijp die naar de
magmakamer leidt, verstopt. Wanneer zich steeds meer magma ophoopt in de magmakamer, wordt de
druk hier steeds groter tot het gesteente in de vulkaan dit niet meer aan kan en er een uitbarsting
plaatsvindt.
1.
~ alhoewel een vulkaan veel schade kan opleveren, kunnen de gevolgen in tegenstelling tot een
aardbeving goed te voorkomen zijn. Dit komt omdat bij een vulkaanuitbarsting vaak van tevoren duidelijk
is wanneer een vulkaan op het punt van uitbarsten staat, zodat mensen op tijd weg kunnen komen. Dit is
heel fijn als je je bedenkt dat dicht bij vulkanen er vaak veel mensen wonen, omdat de grond er zo
vruchtbaar is. Ook kan er, als er genoeg lava naar buiten wordt gestoten, een nieuw eiland ontstaan.
5. formuleer leerdoelen
1. Een vulkaan barst pas uit als er veel magma is opgehoopt in de magmakamer. Dit kan vaak wel
jaren tot tientallen jaren duren voordat de vulkaan uitbarst.
2. Een vulkaan kun je makkelijk van tevoren aan zien komen. Zo hebben de mensen nog tijd om snel
te vluchten en schade te voorkomen. Toch gaat het niet altijd even goed. Bijvoorbeeld bij de Mont
Pelée op het eiland Martinique in 1902 met maar liefst 34000 doden als gevolg.
3. Gelukkig zijn er ook positieve kanten aan een vulkaanuitbarsting. Zo is de grond rondom de vulkaan
erg vruchtbaar en als er genoeg lava naar buiten wordt gestoten kan er hierdoor een nieuw eiland
ontstaan.
4. Schade van een vulkaan kun je zoals verteld vaak voorkomen, maar bij aardbevingen is dit niet het
geval. Kun je aardbevingen zien aankomen en komen aardbevingen voor in Nederland?