Belang toerisme en recreatie op de Oostelijke

Het ‘Geheim’ van Loosdrecht
Masterplan Oostelijke Vechtplassen
Voor de Oostelijke Vechtplassen wordt op dit moment een Masterplan gemaakt. Dit Masterplan
moet vormgeven aan een gezamenlijke toekomst voor recreatie, natuur en waterkwaliteit in het
gebied. Vertaling naar structuurvisies en verdere verankering in beleid is de volgende stap.
Het Masterplan wordt opgesteld vanuit drie peilers, natuur, water(kwaliteit) en recreatie. Vanuit
deze drie peilers worden sectorale visies opgesteld en wordt nagedacht over de wensen en opgaven
voor de toekomst. Voor de peiler recreatie vormt deze notitie de eerste input. Deze kwam tot stand
na een intensief proces met ondernemers en andere stakeholders in het gebied. Hen werd gevraagd
hun ideeën en wensen kenbaar te maken en de uitdagingen voor de toekomst te schetsen.
Vervolgens is de bestaande structuur en de gewenste ontwikkeling op kaartbeelden uitgewerkt. Zo
ontstaat een goed inzicht in de startsituatie (niet uitputtend) en de wenselijke situatie.
De brede opzet vormt een goede basis om kansen en ontwikkelingen met andere thema’s te
combineren. Juist door op voorhand alle wensen ‘op de kaart’ te houden worden koppelkansen
zichtbaar. Deze notitie geeft richting aan de eigen sectorale opgave voor recreatie en toerisme.
Belang toerisme en recreatie op de Oostelijke Vechtplassen
Het gebied vormt een belangrijke concentratie van recreatie en toerisme. De combinatie van
verblijfsrecreatie, watersport en dagrecreatie dichtbij stedelijke gebieden heeft gezorgd voor een
grote sector met een aanzienlijke economische spin off. Enkele kerngegevens zijn:
 62 jachthavens in de Gooi en Vechtstreek, 49 in de gemeente Wijdemeren en 61 in de Oostelijke
Vechtplassen, met naar schatting 8000 ligplaatsen
 Deel aanbod afkomsig van verenigingen met 12 organisaties en 6000 leden
 Jaarlijks drukke vaarwedstrijdkalender met nationale en regionale kampioenschappen
 De Gooi-en Vechtstreek is goed voor meer dan 20% van de ligplaatsen in de provincie NoordHolland
 Ruim 200 openbare aanlegplaatsen in het gebied met een 3-dagenregeling
 Aanzienlijke sluispassages naar het gebied toe, dus aantrekkelijke vaarroutes en veel gebruik
 7 verblijfsrecreatiebedrijven met gezamenlijk ruim 1000 eenheden, verschillend van aard en
doelgroep, met aantrekkelijke variatie, goede bezetting en gezond prijsniveau
 Steeds meer kleinschalig verblijf in B&B en op jachthavens
 Aantrekkelijke cultuurhistorische attracties met landgoederen, routes, forten en waterlinies
 Grote stromen dagbezoek, circa 700.000 per jaar, Voor een belangrijk deel afkomstig ui de regio
Amsterdam en de stad Utrecht
 Een aanzienlijke hoeveelheid restaurants, hotels en andere horecabedrijven die zich richten op
recreatieve bezoekers van de regio.
Deze grote concentraties zorgen er voor dat het gebied voor een belangrijk deel economisch leunt op
toerisme en recreatie. Niet alleen de directe toeristische bedrijven zijn daarbij belangrijk, maar juist
alle nevenactiviteiten van andersoortige ondernemers (van perkplanten en bouwbedrijven tot
streekproducten bij de boer) leven indirect van recreatie en toerisme. Bovendien is ook het
woonklimaat door de structuur van het landschap sterk gekoppeld aan de recreatieve omgeving.
Veel beeldbepalende woningen liggen aan het water en zijn aantrekkelijk door de gekoppelde
ligplaats en de bereikbaarheid en bevaarbaarheid van water in de omgeving.
Toerisme en recreatie is daarmee een economisch belangrijke en beeldbepalende sector die zorgt
voor een bredere economische basis in het gebied en die het woongenot ondersteunt. Vanuit dat
perspectief is de verdere ontwikkeling en instandhouding van die sector essentieel voor de toekomst
van de Oostelijke Vechtplassen.
Trends met invloed op toerisme en recreatie in het gebied
De wereld om ons heen veranderd, en de Oostelijke Vechtplassen zullen mee moeten veranderen.
Op wereldniveau zijn twee zaken belangrijk, urbanisatie en groei van het internationale toerisme.
Urbanisatie zorgt voor verdere druk op de steden als woongebied. Ook in de Randstad neemt het
aantal bewoners in steden toe. Zij zoeken in toenemende mate de ruimte en het groen op buiten de
stad. Ook het internationaal toerisme groeit al jaren, onafhankelijk van economische ontwikkelingen.
Nederland, met Amsterdam voorop, ziet ieder jaar het aantal gasten toenemen. De binnenstad kan
deze groei nauwelijks aan. Er ontstaat behoefte aan ander soort ‘stadsvakanties’ vanuit
internationale toeristen, in het groen, in een minder drukke omgeving maar met de stad dichtbij.
Deze ontwikkelingen zorgen allemaal voor een toenemende druk vanuit de stad naar ‘dichtbij’
buiten. Het groene buitengebied van steden is de nieuwe ruimte voor dagrecreatie en kort verblijf,
met de aantrekkelijkheid van de stad nabij, midden in de complementair historische setting van
verkaveling en bebouwing. Voor de Oostelijke Vechtplassen vormt dit de opgave en de kans. Het
goed benutten van dit groeipotentieel en het optimaal organiseren en accommoderen van deze
(tijdelijke) stedelingen ligt voor ons.
Veranderingen in recreatie, toerisme en watersport
Ook binnen recreatie en toerisme zijn er grote veranderingen. In zijn algemeenheid neemt vrije tijd
niet toe. De mogelijkheden om de vrije tijd te besteden nemen wel toe. Mensen delen steeds meer
versnipperd hun vrije tijd in. Zij willen veel meemaken en beleven en kennen daardoor een grilliger
en vluchtiger recreatiegedrag. Steeds wat anders, steeds ergens anders. Tegelijkertijd zijn er mensen
die juist in hun vrije tijd rust en regelmaat zoeken en gezelligheid belangrijk vinden. De
verblijfsrecreatiesector speelt daar goed op in de laatste jaren. De enorme variatie in het aanbod
heeft verblijf in een groene omgeving aantrekkelijk gemaakt. De verschillen zijn er op bedrijfsniveau
maar vragen nog ontwikkeling op unit-niveau. Daarbij worden nieuwe combinaties gezocht van
recreatief wonen en werken en van water en verblijf. De differentiatie zal de komende jaren
doorgaan.
Voor de watersport breken ook andere tijden aan. De autonome groei van de recreatievloot in
Nederland is tot stilstand gekomen. Een groot aantal boten is te koop of aan het einde van haar
levenscyclus. De watersport is sterk vergrijsd en tot nu toe is de instroom van jonge watersporters
onvoldoende om dit op te vangen. Maar intussen blijkt uit meerdere onderzoeken dat watersport
door 14% van de Nederlanders aantrekkelijk wordt gevonden, zonder dat zij het ook doen. De instap
is schijnbaar te groot, de stap om een boot te willen hebben is een stap te ver. De markt verandert
van bezit van een boot naar gebruik ervan. Mensen willen een eenvoudige instap, toegankelijkheid is
essentieel. Bovendien veranderen de soorten watersport sterk, zeker onder de jeugd. Actieve
trendsporten vervangen het traditionele zeilen of windsurfen en nieuwe mogelijkheden worden
gezocht. Ook hier is er een tegenkracht van mensen die juist de watersport zien als rustmoment na
een drukke werkdag of in een druk sociaal leven. De sloep heeft deze markt succesvol blootgelegd en
groeit sterk in stedelijke gebieden. De plassen zijn bovendien nog altijd het toneel van belangrijke
nationale zeilwedstrijden met een actief regionaal wedstrijdveld.
De dagrecreatie kent ook verschuivingen. Alles is dagrecreatie geworden, van een dagje funshoppen
in de stad of bij Ikea, tot bezoek aan een horecaplek met bijzondere beleving, zoals stadsstranden,
loungeclubs en dance events. De grenzen tussen horeca, shoppen en dagrecreatie vervagen. Nieuwe
concepten dienen zich aan, waarbij beleving en toegankelijkheid voorwaarde voor succes zijn. Een
dagje uit bestaat steeds minder uit één activiteit, maar vormt een set van belevingen.
Veranderingen in beleid en beheer
De groei van de stad brengt ook ander beleid met zicht mee. Vanuit de beperkte capaciteit van de
stad voor wonen en toerisme wordt nadrukkelijk gekeken naar het betrekken van de groene
omgeving als complementaire ruimte. De Oostelijke Vechtplassen worden zo in potentie onderdeel
van het Amsterdamse verstedelijkingsbeleid. Tegelijk zijn er zorgen over de kwaliteit van het gebied
en de betaalbaarheid van het beheer op lange termijn. Met een terugtredende overheid is het
belangrijk na te denken over nieuwe beheermodellen met een eigen verdienmodel en daarmee een
duurzame financiering. In de Oostelijke Vechtplassen komen beide beleidsontwikkelingen samen.
De Oostelijke Vechtplassen, Groene watertuin bij de stad
De stedelijke omgeving levert extra druk op van toeristen en bewoners die behoefte hebben aan
groen, ruimte en water. Het soort activiteiten dat gezocht wordt is gevarieerd, gericht op kort en lang
verblijf, beleving, variatie en toegankelijkheid. Dat zijn de vraagcomponenten die de Oostelijke
Vechtplassen als geen ander kunnen invullen.
Het gebied is het meest nabije natuurgebied voor Amsterdam en centraal gelegen in de Randstad.
Omsloten door landgoederenzones en forten, doorsneden door rijke en authentieke lintbebouwing
ligt een gebied waar land en water elkaar voortdurend raken. Deze natuurlijke setting vormt bij
uitstek de kwaliteit die nodig is voor een gevarieerd belevingsproduct voor korte en langere
verblijven van bezoekers die actief of passief van het water willen genieten.
De structuur van het landschap brengt ook beperkte toegankelijkheid met zich mee. De
lintbebouwing maakt de oevers exclusief, en de verblijfsparken worden veel gebruikt door mensen
die het gebied en haar kwaliteiten al kennen en beleven. Voor de eenmalige of oppervlakkige
bezoeker heeft het gebied (te) veel geheimen. Onduidelijk blijft waar wat is, waar je aan de
waterkant kunt komen en waar de relatie tussen land en water het sterkst is. Bovendien sluit het
aanbod niet altijd aan op de veranderende vraag, de kwaliteit staat onder druk en de bruikbaarheid
van het gebied verslechterd. De Oostelijke Vechtplassen staan voor de opgave het geheim te
onthullen, toegankelijk te maken, te verbeteren en klaar te maken voor haar nieuwe gebruikers. De
combinatie met culturele kwaliteit en historie versterkt de kansen van het gebied. Marktkansen
leggen een nieuwe economische basis onder het gebied en haar noodzakelijke vernieuwing.
Visie op een gezamenlijke toekomst voor de Oostelijke Vechtplassen
Het Oostelijk Vechtplassengebied heeft een impuls nodig om de marktkansen te benutten. Nieuwe
verdienmodellen en vernieuwing in het aanbod moet de kansen vanuit de stad verzilveren. In een
gebied als de Oostelijke Vechtplassen wordt het toeristisch-recreatief aanbod bij uitstek gevormd
door de maatschappelijke partners samen. Mensen bezoeken het gebied voor haar groen en
natuurschoon, voor de beleving van zuiver natuurwater en voor de rust en ruimte op korte afstand
van de stad. Mensen waarderen het gebied door de goede waterkwaliteit, veelzijdigheid van het
aanbod en prettige verblijfskwaliteit en interessante omgeving.
Het bestaande aanbod en de structuur en kwaliteit van het gebied uit het verleden sluit onvoldoende
aan bij de wensen en gebruikers van morgen. De ontsluiting kent onvoldoende capaciteit en
overzichtelijkheid, de beleefbaarheid van het gebied is beperkt, de staat van onderhoud van land en
water staan onder druk en het aanbod van recreatie- en watersportbedrijven sluit niet meer aan bij
de wensen voor de toekomst. Het Masterplan Oostelijke Vechtplassen biedt de gelegenheid om
hierin verbetering aan te brengen.
De Oostelijke Vechtplassen moeten een aantrekkelijk gebied worden voor dagbezoek en kort verblijf
in een groene en natuurlijke omgeving, eenvoudig en snel bereikbaar, met waterbeleving en de
waterkant als centrale thema en met een vitale ondernemende recreatieve sector als economische
drager en beheerder van het gebied in de toekomst.
Vanuit het perspectief recreatie worden de volgende programmalijnen benoemd:
 Flexibilisering van regelgeving en ruimte om te ondernemen
 Ontsluiting en bereikbaarheid via land en water
 Toegankelijke bereikbare en bruikbare waterkant
 Vaarmogelijkheden en versterking van het netwerk van vaarwegen
 Beleving, landschappelijke kwaliteit, routes en onderscheidende trekkers
 Zonering van het gebied als basis voor recreatieve ontwikkeling
 Beheer verbeteren en vervolgens (betaalbaar) zo houden
 Marketing, promotie en organisatie
De programmalijnen zijn in deze notitie beschreven en ook uitgewerkt op kaarten, waarbij een brede
basis van mogelijkheden wordt aangedragen voor verbetering van het aanbod en de recreatieve
structuur.
Flexibilisering van regelgeving, ruimte om te ondernemen
De toenemende vraag naar een gevarieerd en gedifferentieerd product op het gebied van
verblijfsrecreatie en watersport maakt de beperkingen van ruimtelijk beleid zichtbaar. Ondernemers
hebben een grotere mate van ruimtelijke flexibiliteit nodig om kansen te kunnen benutten. De
schotten tussen verblijf, watersport, dagrecreatie, horeca en shopping vervagen en nieuwe
concepten ontstaan vaak op het scheidsvlak van deze activiteiten. Groei van de
verblijfsmogelijkheden op kleinschalige en middelgrote parken, groei van het aantal bedden in
hotelaccommodaties, kleinschalige B&B’s, maar ook in arken, natuurgerichte eco-lodges,
kampeervlotten en op camperplaatsen geven een forse impuls aan de economie en brengen nieuwe
bestedingen naar de regio voor nieuwe kwaliteit.
Voor de watersport biedt meer van hetzelfde geen oplossing voor leegstand en teruglopende
kwaliteit. Vernieuwing is nodig. Daarbij is het essentieel dat er een compleet assortiment van
haventypologieën wordt geboden, waarbij ook service, onderhoud, verhuur, verkoop, verblijf,
ankeren en vermaak mogelijk is. Ruimtelijk beleid laat soms een gedeeltelijke transformatie naar een
nieuwe markt niet toe. Flexibilisering van regelgeving is nodig.
Het gebied heeft ook ruimte nodig voor nieuwe en onderscheidende experimenten, met verblijf op
eilanden en midden in de natuur. Nieuwe allianties met natuurorganisaties bieden kansen voor
onderscheidende product-marktcombinaties. Stringente regelgeving staat benutting van deze kansen
soms in de weg. Deels gaat het om uitbreiding, deels om transformatie. Ontwikkeling van deze
concepten zijn een gezamenlijke opgave voor ondernemers en natuurpartners.
Ontsluiting en bereikbaarheid via land en water
Het gebied zal nieuwe gasten aan zich moeten binden, die minder goed de weg weten. Een optimale
toegang vanaf de hoofdwegen is essentieel en beschikbaarheid en vindbaarheid van parkeerruimte is
een belangrijke randvoorwaarde. Verbeterde toegangswegen zijn nodig met een hogere capaciteit
en heldere structuur. Oplossing van het parkeerprobleem is essentieel om nieuwe bezoekers te
kunnen trekken. Informatiepunten en parkeerplekken worden uitgewerkt, vanwaar andere
vervoersmodaliteiten mogelijk zijn. De ontsluiting per openbaar vervoer is in beeld gebracht met
suggesties voor verbetering. Voor de positionering van het gebied als vaarbestemming is een goede
oversteekbaarheid van het Amsterdam-Rijnkanaal essentieel, naast een uitbreiding van het aantal
toegangen van en naar de Vecht. Mogelijke verbeterpunten zijn op kaart gebracht om de toegangen
via land en water te versterken.
Toegankelijke, bereikbare en bruikbare waterkant
De structuur en eigendomssituatie van het gebied maakt openbare ruimte aan de waterkant schaars.
Daardoor is beleefbaarheid van het water vanaf het land beperkt. Dit is een knelpunt voor het
gebied, maar ook deels de charme. Het maakt beleving vanaf het water des te unieker. Voorstellen
worden gedaan voor het toegankelijk maken van de waterkant met stranden, zwemplaatsen, horeca
en dagrecreatie voor een optimale beleving.
Vaarmogelijkheden en versterking van het netwerk van vaarwegen
Voor bewoners, verblijfsgasten en ligplaatshouders is een aantrekkelijk vaargebied een belangrijke
aantrekkingskracht van het gebied. Het netwerk van vaarwegen verdient een upgrade en vraagt ook
om instandhouding. Het behouden van voldoende diepgang geeft de basis voor recreatief gebruik
van het water om te zeilen of te motorbootvaren. Het gebied heeft behoefte aan een heldere
verantwoordelijkheidsstructuur en zijn bereid in de toekomst te participeren in onderhoud en
beheer. Voor een gevarieerd aanbod aan vaarmogelijkheden voor eenmalige en regelmatige gasten
worden voorstellen gedaan voor een fijnmazige dooradering van het gebied met kanoroutes, kleine
vaarroutes en nieuwe verbindingen. Er wordt gezocht naar mogelijkheden om deze verbindingen te
combineren met lokale natuurdoelstellingen en combinaties te zoeken met de wateropgave in het
gebied.
Beleving, landschappelijke kwaliteit, routes en onderscheidende trekkers
De combinatie van forten, landgoederen, lintbebouwing, legakkers en plassen zijn samen een
landschappelijke trekker van formaat is. Versterking van deze kwaliteiten ligt voor de hand. Het
zichtbaar maken van het water door het openen van groen en ontsluiting van de waterkant geef een
belangrijke bijdrage. Horeca kan de kwaliteiten benadrukken.
Een fijnmazig netwerk van wandelpaden, ruiterpaden en laarzenpaden nodigt uit om het geheim van
Loosdrecht te ontdekken en verbindingen te leggen tussen de landgoederen, de unieke bebouwing,
bijzondere verkaveling en aantrekkelijke plekken aan het water. Nieuwe onderscheidende routes zijn
op kaart gebracht vanuit de wens om het gebied als een geheel te kunnen benutten en als
bestemming te vermarkten.
Maar er zijn echte trekkers nodig, die het gebied als bestemming een trekker geven. Ondernemers
zien kansen voor het ontsluiten en benutten van de kleine eilanden voor specifieke activiteiten,
gekoppeld aan bijvoorbeeld kleinschalig verblijf. Een netwerk van voetveren moet de eilanden
verbinden met parkeerplaatsen en eindpunten van routes, de voetveren moeten onderdeel zijn van
die routes. De eilanden kunnen uitgroeien tot nieuwe gebiedsiconen die de trip naar het gebied een
doel geven.
Nieuwe kansen zijn benoemd voor een drijvend zwembad, voor het varen tussen legakkers (‘het
varend doolhof’), voor themaspeelplaatsen, evenementenlocaties en een waterattractiepark. Voor
deze concepten zijn nog geen initiatiefnemers of definitieve locaties, het tekent de inzet en ambitie.
Bestaande iconen zoals de nationale en internationale zeilwedstrijden met een actief
deelnemersveld geven de watersportverenigingen in het gebied een profiel.
Zonering van recreatieve gebieden
Op dit moment kent de zonering van de Oostelijke Vechtplassen vooral een toegankelijkheidsregime
of beperking. In het Masterplan zijn er mogelijkheden om vanuit recreatief gebruik, waterkwaliteit en
natuur meerdere profielen te ontwikkelen die een betere combinatie van belangen waarborgt. Een
aantal deelgebieden zijn meer bestemmingen, anderen juist de bronnen waar vandaan toeristische
stromen komen. Weer andere gebieden zouden met een verbindingsfunctie een belangrijke bijdrage
leveren aan de structuur en samenhang van de plassen en de waterkant. De verdere uitwerking van
deze zonering is een gezamenlijke opgave. Zonering wordt daarbij gezien als een
stimuleringsinstrument om in specifieke gebieden specifieke activiteiten uit te nodigen, en veel
minder als een sturingsinstrument om ontwikkeling te beperken (‘uitnodigingsplanologie’).
Beheer, verbeteren en vervolgens (betaalbaar) zo houden
De Oostelijke Vechtplassen kennen door achterstallig onderhoud van waterbodem, oevers,
aanlegvoorzieningen en bedrijfsvoorzieningen een teruglopende kwaliteit. Ook het te behouden
landschap met haar bijzondere natuurwaarden staat onder druk. Daarmee dreigt een economisch
belangrijke kurk voor het gebied in kwaliteit in te boeten. Ondernemers beseffen dat ook zij
verantwoordelijkheid dragen voor de instandhouding van voorzieningen in de toekomst. Zij zien
mogelijkheden om hierin samen met de overheid op te trekken, vanuit een gezamenlijk belang. Na
een ‘kwaliteits-update’ van het gebied zijn er kansen om met nieuwe kleinschalige verdienmodellen
de duurzame instandhouding van voorzieningen zeker te stellen. Ondernemers willen graag samen
met de overheid modellen ontwikkelen waaruit een gezamenlijke verantwoordelijkheid blijkt.
Marketing, promotie en organisatie
Een kwaliteitsimpuls voor het gebied met nieuwe verdienmodellen, landmarks en doelgroepen
vraagt tegelijkertijd om een goed passende ‘orgware’. Goede marketing en promotie in samenhang
met de Metropool Regio Amsterdam moet de Oostelijke Vechtplassen toevoegen aan het
Amsterdamse toeristische palet. Optimale informatie moet zorgen dat zij hun weg weten te vinden
en ontsluiting van informatie moet het gebruik bevorderen. Hiermee wordt ook de verdiencapaciteit
voor de toekomst gewaarborgd, door resultaat om te zetten in bijdragen voor nieuwe activiteiten en
positionering.
Realisatiestrategie, niet alles is mogelijk
Ondernemers hebben een opgave binnen hun eigen bedrijven om te vernieuwen, in te spelen op
veranderende wensen en de kwaliteit en variatie op orde te houden. Vanuit het besef dat de
kwaliteit van het recreatieve product Oostelijke Vechtplassen wordt gevormd door overheid en
bedrijfsleven samen heeft zij ook de mogelijke verbeterpunten in toegankelijkheid, dooradering,
ontsluiting en inrichting in beeld gebracht. Er is voldoende besef dat dit geen verlanglijst is van
wensen. Selectie is nodig.
Tegelijkertijd is de recreatieve inbreng voor het Masterplan een eerste inzet. Juist om die reden is er
voor gekozen vanuit de breedte te werken en alle mogelijke verbeterpunten te benoemen. Door de
bestaande situatie, de wensen en mogelijke verbeteringen op goede kaarten samen te brengen is de
basis ontstaan om koppelingen te zoeken. Verbetering van ontsluiting en routestructuren zijn een
gezamenlijke verantwoordelijkheid. Door vanuit deze brede lijst de eerste presentatieronde met
andere belangen en gebruikers aan te gaan wordt gezocht naar slimme combinaties, werk met werk
maken.
In samenspraak met de ondernemers en gebruikers zijn de suggesties en mogelijkheden op kaart
gebracht door DLG, waardoor werkmateriaal bestaat voor een gezamenlijk zoekproces naar
koppelkansen. Daarmee wordt een begin gemarkeerd van een integraal proces waarbij
ondernemers, onderwijs en overheid samen de agenda voor de toekomst van het gebied bepalen.
Gebruikers in het Oostelijk Vechtplassengebied beseffen dat zij werken en leven in een broos
evenwicht van belangen. Door samen na te denken waar ambities elkaar aanvullen in plaats van
verzwakken, worden de beste resultaten bereikt. Door ondernemers binnen de kaders voldoende
vrijheid te geven kunnen zij het eigen aanbod versterken en daarmee nieuwe markten met nieuwe
middelen naar het gebied halen. Door kennisinstituten te betrekken wordt voorgesorteerd op
nieuwe markten ontwikkelingen. Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor onderhoud en
instandhouding van de verbeteringen in de openbare ruimte zorgt vervolgens voor een duurzame
toekomst voor het gebied.
Kaarten als input
Vanuit de verschillende doelstellingen, kansen en gebiedskennis is een aantal kaarten gemaakt met
daarop suggesties, mogelijkheden, wensen, essentiele maatregelen en dromen. Deze zijn niet
compleet en zeker niet statisch. Zij vormen een uitgangspunt voor de verdere gezamenlijke
zoektocht naar een integrale heroriëntatie van het gebied waarin functies beter samengaan en
doelen beter behaald worden. De voorstellen zijn niet met alle achterbannen één op één
teruggekoppeld en daarmee zeker niet compleet. Maar zij geven wel de gewenste richting aan, en
nodigen uit tot een gezamenlijke vervolgstap.
Rob Vrolijks
23.11.2014