kwaliteitscultuur - Opleidingscommissies

Een stapje of een sprong vooruit?
De opleidingskwaliteit en kwaliteitscultuur centraal
Werkconferentie opleidingscommissies
Amersfoort: 4 november 2016
Paul Thijssen
Programma
• Betekenis geven aan de nieuwe Wet Versterking
Bestuurskracht
• Wat kan de sprong vooruit zijn?
• Wat is kwaliteitscultuur?*
• Hoe kan de opleidingscommissie de sprong maken en de
opleidingscommissie een inspirator voor kwaliteit laten zijn?
De opleidingscommissie vult de kwaliteitscultuur voor zichzelf
in met behulp van het Krachtenmodel van Berenschot?
“Twee modellen die kwaliteit/organisatiecultuur typeren zijn in deze powerpoint opgenomen om achteraf te kunnen dienen als hulpmiddel om de
gedachten van de opleidingscommissie die met kwaliteitscultuur aan de slag aan te scherpen. Ze worden niet plenair behandeld
Betekenis Wet Versterking
Bestuurskracht, Accreditatiestelsel
voor de Opleidingscommissie
• Instemmingsrecht op delen van de OER (WHW
9.18.1.a)
• Adviseren over het bevorderen en waarborgen van
de kwaliteit van de opleiding (WHW 9.18.1)
• Benoeming via verkiezingen tenzij.. (WHW 9.31)
• Onderdeel van de zelfevaluatie is een eigen hoofdstuk
van studenten en/of advies van de opleidingscommissie
(NVAO beoordelingskader 2.7.3)
Wordt hiermee bereikt dat:
• De opleidingscommissies beter in positie komen?
• De opleidingscommissies hun rol beter kunnen
vervullen?
• Studenten en docenten enthousiast zijn om deel te
nemen aan de opleidingscommissies?
• De student- docentbetrokkenheid is geregeld?
• De onderwijskwaliteit geborgd is?
Of bereiken we hiermee dat:
• De opleidingscommissies bureaucratiseren?
• De opleidingscommissies verantwoordelijkheden krijgen
die ze in tijd, geld en menskracht niet aan kunnen?
• Alleen vergadertijgers enthousiast zijn om deel te nemen
aan de opleidingscommissie?
• De student- docentbetrokkenheid geformaliseerd wordt
geëlimineerd?
• De onderwijskwaliteit verdwijnt in protocollen?
Of maken we een sprong?
• Vanuit eigen kracht
• Vanuit opleidingsperspectief
• We pakken het bevorderen en waarborgen van de
opleidingskwaliteit aan vanuit wat ons intrinsiek drijft: een
gedragen kwaliteitscultuur en de daaronder liggende
waarden
• Beginnend bij de opleidingscommissie zelf
Beelden vanuit visitaties NQA
• De opleidingscommissie is geen belangrijke actor in het
bepalen van en stimuleren van opleidingskwaliteit
• De opleidingskwaliteit is de afgelopen jaren flink
verbeterd (waardoor?)
• De interne kwaliteitszorg (systemen) is inmiddels zwaar
opgetuigd. Naar de mening van NQA te zwaar
• De kwaliteitscultuur is met de mond beleden, maar wordt
niet geoperationaliseerd (te ongrijpbaar, lastig?)
• Enkele instellingen proberen de bureaucratisering van de
kwaliteitszorg tegen te gaan, maar dat is lastig
• Kwaliteitszorg, kwaliteitscultuur, opleidingskwaliteit en
kwaliteitszorgsystemen worden voortdurend door elkaar
gehaald.
Een kans voor de
opleidingscommissie:
• De opleidingscommissie is veelal het enige orgaan op
opleidingsniveau waar studenten en docenten een
georganiseerde positie hebben
• De “minder” geformaliseerde rol geeft de
opleidingscommissie de mogelijkheid minder vanuit
belangenbehartiging en bureaucratie de kwaliteitscultuur
te stimuleren
• En juist zo’n positie is essentieel om kwaliteitscultuur te
kunnen stimuleren.
De sprong is dan:
• Focus op kwaliteitscultuur. Immers als die ‘top’ is, is veel
minder aandacht nodig voor (alhoewel belangrijk) de
details van de OER, systemen en procedures. Immers
(in de ideale wereld) dan gaat het vanzelf goed
• Draag de focus (pro)actief uit, stimuleer en adviseer
• Operationaliseer de kwaliteitscultuur en begin bij de
opleidingscommissie zelf.
Definitie kwaliteitscultuur?
Kwaliteitscultuur betekent een organisatiecultuur
die kwaliteit permanent probeert te verbeteren.
De kwaliteitscultuur kenmerkt zich door:
• Gedeelde waarden, overtuigingen,
verwachtingen en commitment aan het streven
kwaliteit en
• Managen van de kwaliteitscultuur die ervoor
zorgt dat de kwaliteit verbeterd wordt en de
individuele inspanningen daarop gericht zijn.
Ontleend aan: European University Association 2010, blz 10
Levels of culture and their interaction
Artifacts and Creations
Technology
Art
Visible and audible behavior patterns
Visible but often not decipherable
Values
Testable in the physical environment
Testable only by social consensus
Greater level of awareness
Basic Assumptions
Relationship to environment
Nature of reality, time and space
Nature of human nature
Nature of human activity
Nature of human relationships
Schein, 1980 p. 4
Taken for granted Invisible Preconscious
Cultuurmanagement
acties
verhalen
Beïnvloeden van krachten die gedrag leiden
Noodzaak
doet bewegen
Visie
geeft richting
Succes
doet geloven
Spirit
geeft kracht
Structuren
lokken uit
Capaciteiten
maken haalbaar
Systemen
bekrachtigen
Noodzaak: focus
• Hoe ziet de kwaliteitscultuur eruit binnen de
opleiding en welke kwaliteitscultuur is gewenst?
• Waarin kan de opleidingskwaliteit verbeteren?
• Wat moet er veranderen in de kwaliteitscultuur om
de opleidingskwaliteit te verbeteren?
• Op welke aspecten kan de opleidingscommissie
een belangrijke rol spelen en waar kunnen andere
gremia dat doen? Stem de rol en taken dus goed af
met bijvoorbeeld medezeggenschapraad,
kwaliteitszorg, curriculumcommissie en
management
Visie: koers
• Stel op basis van de ‘noodzaak’ de visie, agenda, plan
van de opleidingscommissie op met betrekking tot
kwaliteitscultuur en opleidingskwaliteit
• Draag dit actief uit (advies, presentaties, overleg etc)
en handel ernaar
• Zorg dat er haalbare ambitie in zit die inspireert
Succes
• Draag successen actief uit, bedenk daarbij ook ludieke
presentatievormen
• Zorg ervoor dat ook het management jullie successen viert
• Probeer vooral successen te vieren die de opleiding als
geheel inspireren
• Probeer successen op korte termijn af te wisselen met
langere termijn
• Laat zien wat het verandert en de ander oplevert.
Spirit
• Zorg dat het management jullie focus en koers stimuleert en
uitdraagt
• Sta voor de focus en koers en draag het enthousiast uit
• Kies voor bijeenkomsten en gelegenheden om elkaar te
ontmoeten die enthousiasmeren:
 Spreek bijvoorbeeld frequent met bijvoorbeeld achterban
tijdens een gepland koffiemoment
 Overleg bijvoorbeeld ook tijdens zo’n moment om de paar
weken met het opleidingsmanagement of anderen.
 Niets is saaier en minder inspirerend dan vergadertijger
worden
Structuren
• De focus en koers geeft structuur aan de opleidingscommissie
• Pas structuur binnen de commissie aan om de ambitie waar te
maken (zie Spirit)
• Pas eventuele overlegstructuren/besluitvormingsstructuren in
overleg met het management aan binnen de opleiding
gegeven de ambitie
• Zorg voor een goed overleg en contact met het management,
want om de kwaliteitscultuur te veranderen is die steun, naar
die van de docenten onontbeerlijk
• Wees creatief in de structurering
• De WHW en aanvulling via WVB structureert
Capaciteiten
• Bepaal welke middelen nodig zijn om de ambities van de
opleidingscommissie te realiseren
• Overleg constructief met het management over benodigde
middelen
• Kijk ook kritisch naar de kwaliteit en ervaring van de
opleidingscommissie en overleg hoe tekortkomingen om de
kwaliteitscultuur te verbeteren weggewerkt kunnen worden
Systemen
• Zorg voor systemen, informatiekanalen die maken dat de
opleidingscommissie de achterban bereikt (studenten zijndaarbij
zeer belangrijk om verder te ontwikkelen)
• Zorg dat de verbeteringen die de opleidingscommissie weet te
realiseren ook in de daarvoor geschikte systemen, procedures,
protocollen en dergelijke tastbaar worden (voor zover van
toepassing) en zorg ervoor dat bestaande systemen het effect
en werking meten
• Verbeteringen in normen en waarden, die moeilijker te vatten
zijn in formulieren, maar de kern van de kwaliteitscultuur raken,
kunnen ook gemonitord en gemeten worden, bijvoorbeeld via de
koffiemomenten (niet alles hoeft schriftelijk)
Responsieve kwaliteitscultuur
• Evalueert eigen praktijk in het licht van gestelde
kwaliteitseisen
• Heeft een verbeteragenda
• Is zich zelfbewust van en speelt in op externe eisen
• Kijkt naar en leert van ‘good practices’ elders
• Kwaliteit is geen ‘way of life’ maar eerder iets dat van
buitenaf wordt gestimuleerd.
Reactieve kwaliteitscultuur
• Is afwachtend ten aanzien van verbeteracties
• Komt vooral in actie om bedreiging (slechte naam) af te
weren of beloning (middelen) te verwerven
• Ziet kwaliteitsverbetering als iets dat ‘van de
buitenwereld moet’
• Richt zich op de afzonderlijke aspecten van
kwaliteitszorg.
Regeneratieve kwaliteitscultuur
• Is gefocust op interne ontwikkelingen, en bewust van
externe context
• Kent een interne dynamiek waarin men steeds bewust is
van waar men naartoe wil en heeft die uitgewerkt in een
werkprogramma
• Is als lerende organisatie steeds op zoek naar
verbetermaatregelen
• Kwaliteitsbesef is ingebed in de dagelijkse
werkzaamheden
• Aspiraties van medewerkers zijn in lijn met
kwaliteitszorg.
Responsive kwaliteitscultuur
• Richt zich op handhaving van de status quo
• Heeft aandacht voor ‘damage control’ en op elementen
waar beloning op staat
• De vraag ‘hoe komen we goed naar voren’ staat centraal
• Kwaliteitscultuur is niet transparant en er worden
vage/niet geoperationaliseerde termen gehanteerd
• Bestaande expertise en aspiratie medewerkers is
uitgangspunt. Verbreding roept weerstand op.
Netherlands Quality Agency
Catharijnesingel 56
3511 GE UTRECHT
Postbus 8240, 3503 RE Utrecht
030 230 31 30
[email protected]
www.nqa.nl
drs. P.W.G. Thijssen
Directeur