Diabetes mellitus

Informatie voor patiënten
Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis
Diabetes mellitus
type 2
Algemene richtlijnen voor patiënten over diëten
Wat is diabetes mellitus type 2
Diabetes mellitus is een aandoening waarbij er problemen zijn met het op peil houden van het glucosegehalte van het bloed (ofwel bloedsuikergehalte). Glucose is afkomstig van koolhydraten (suikers en zetmeel)
in de voeding. Koolhydraten worden in de darmen omgezet in glucose. Deze komt via de darmen in het
bloed terecht. Het bloed brengt de glucose naar de cellen in het lichaam (bijvoorbeeld van de spieren en
hersenen). Daar dient de glucose als energiebron.
Om glucose vanuit het bloed de cellen van het lichaam in te laten gaan is insuline nodig. Insuline is een
hormoon; het wordt in de alvleesklier (pancreas) gemaakt. Bij diabetes mellitus werkt de insuline niet zoals
het moet. Het kan zijn dat er te weinig of geen insuline wordt gemaakt. Soms kan de insuline zijn werk niet
goed doen. Een te hoog lichaamsgewicht kan daar een oorzaak van zijn. Het gevolg is dat de glucose de cel
niet in kan en in het bloed blijft. De nieren scheiden dan een deel van de glucose met de urine weer uit. Een
deel blijft echter in het bloed. Te veel glucose in het bloed geeft lichamelijke klachten, zoals moeheid, dorst,
jeuk, veel plassen en afvallen.
Doel van de behandeling
De behandeling van uw diabetes is erop gericht de hoeveelheid glucose in het bloed binnen de normale
grenzen te houden. Een belangrijk onderdeel van de behandeling is het dieet, dat kan worden gecombineerd met het gebruik van tabletten of insuline. Een bloedglucosegehalte tussen 4 en 10 millimol per liter
(dit is de eenheid waarin de hoeveelheid glucose in het bloed wordt uitgedrukt), respectievelijk vóór en ná
de maaltijd, wordt als goed beschouwd.
Behandeling
De behandeling van uw diabetes kan bestaan uit:
-
medicatie in de vorm van tabletten en dieetadvies
Bij gebruik van drie of minder tabletten zijn deze richtlijnen van toepassing
Bij gebruik van drie glibenclamiden (=daonil) of euglucon of meer tabletten dient u contact op te nemen met de afdeling diëtetiek voor een individueel dieetadvies.
-
alleen een dieetadvies
G093 CWZ / 09-09
Dieetadvies
De basis van uw dieet is een gezonde voeding. U moet echter wel extra letten op de koolhydraten en het
vet in de voeding.
Een aantal richtlijnen die u zelf kunt volgen, staat hieronder beschreven.
Zorg voor een goed lichaamsgewicht
Een goed gewicht is erg belangrijk. Wanneer u te zwaar bent, kan de insuline niet goed werken. Daardoor
blijft het bloedglucosegehalte te hoog. Om af te vallen is het van belang anders te gaan eten dan u tot nu
toe gewend was. U zult minder moeten eten van producten die veel calorieën leveren zoals zoete en hartige
snacks, vette voedingsmiddelen, suiker, frisdranken en alcoholische dranken. De hoeveelheid energie wordt
aangeduid in kilocalorieën: 1 kilocalorie (kcal) = 4,2 kilojoules (kJ).
Een goed dieet is niet eenzijdig, maar gevarieerd. Zo’n dieet kunt u lange tijd volhouden. Op die manier is
het makkelijker om gewend te raken aan een ander eetpatroon.
Meer lichaamsbeweging stimuleert het afvallen en bevordert de werking van de insuline in het lichaam. Dit
helpt mee om het bloedglucosegehalte te verlagen. U kunt proberen om driemaal per week minstens een
half uur extra te bewegen. Kies een vorm van bewegen die u leuk vindt (fietsen, zwemmen, wandelen, aerobics etc.).
Verdeel de koolhydraten goed over de dag
Koolhydraat is de verzamelnaam voor onder andere suiker, melksuiker, vruchtensuiker en zetmeel.
Koolhydraten komen bijvoorbeeld voor in fruit en vruchtensappen, melk en melkproducten, aardappelen,
groenten en voedingsmiddelen waaraan suiker is toegevoegd zoals snoep, koek en gebak.
Koolhydraten heeft iedereen nodig. Het gaat er bij diabetes om dat die koolhydraten regelmatig over de dag
zijn verdeeld. Dit voorkomt grote schommelingen in het bloedglucosegehalte. Het kan nodig zijn om naast
de drie hoofdmaaltijden ook iets tussendoor te eten.
Wat heeft u dagelijks nodig?
Bij het samenstellen van een goede voeding kunnen, om te beginnen, de aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen een goede leidraad voor u zijn. Zo krijgt u voldoende voedingsstoffen binnen.
brood
(dieet)halvarine of (dieet)margarine
kaas
vleeswaren melk en melkproducten vlees, vis of kip zonder zout bereid (dieet)margarine/bak-en-braad voor
bereiding van de warme maaltijd aardappelen of vervanging (rijst, macaroni) groente fruit drinkvocht 5-7sneetjes
dun besmeren
1-2 plakken
1-2 plakken
2-3 glazen
100 gram
15 gram
3-5 kleine
3-4 grote lepels
2 stuks
minimaal 1,5 liter
Gebruik suiker met mate
Suiker is, evenals zetmeel, een koolhydraat dat in het lichaam wordt omgezet in glucose. Vroeger dacht men
dat een patiënt met diabetes geen suiker mocht. Tegenwoordig weet men dat suiker in de voeding (bijvoorbeeld in de vorm van een koekje of zoet beleg) heel goed mogelijk is.
Teveel suiker is niet goed, dat geldt voor iedereen. Suiker levert behalve calorieën geen andere waardevolle
stoffen voor het lichaam. Wees daarom toch zuinig met het gebruik van suiker en probeer te wennen aan
een minder zoete smaak.
In plaats van suiker kunnen verschillende soorten zoetstof worden toegepast. Zijn voedingsmiddelen gezoet
met een kunstmatige zoetstof, dan moet op de verpakking staan: ‘gezoet met …’. De naam van de gebruikte zoetstof moet worden vermeld. Bij normaal gebruik van zoetstoffen zijn er geen risico’s voor de gezondheid.
Er zijn 2 soorten zoetstoffen:
Acesulfaam-K, aspartaam, cyclamaat en sacharine leveren nagenoeg geen energie en dus ook geen koolhydraten, maar hebben een grote zoetkracht. U treft ze vooral aan in de vorm van zoetjes, vloeibare of
poedervormige zoetstof en in light frisdranken. Uitgezonderd aspartaam zijn deze zoetstoffen bestand tegen
verhitting. Ze behouden dus hun smaak in warme gerechten en tijdens bakken in de oven.
Sorbitol, isomalt, lactitol, maltitol, mannitol en xylitol leveren wel energie, maar hebben weinig invloed
op de bloedglucose. Ze worden onder andere verwerkt in kunstmatig gezoete bonbons, cake, chocolade,
gebak, koek, pudding en ijs. Deze producten kunt u beter niet gebruiken, omdat bij diabetes in principe alle
gewone voedingsmiddelen gebruikt kunnen worden, ook de met suiker gezoete. Bovendien bevatten deze
producten doorgaans veel verzadigd vet, veroorzaken snel diarree en winderigheid en zijn duurder dan de
gewone soorten.
Wees matig met vet en vetrijke producten
In de voeding bij diabetes speelt de hoeveelheid vet een belangrijke rol. Bij diabetes is er een groter risico op
een te hoog cholesterolgehalte in het bloed. Om dit te voorkomen, is het verstandig niet te veel vet te eten.
Daarnaast is het soort vet van belang. Verzadigd vet verhoogt het cholesterolgehalte in het bloed, terwijl
onverzadigd vet juist verlagend werkt. Verzadigd vet komt zowel voor in voedingsmiddelen van dierlijke herkomst, zoals vlees, melk en kaas als in sommige plantaardige voedingsmiddelen zoals kokos en cacao.
Kies bij voorkeur de magere vleessoorten, magere of halfvolle melkproducten en minder vette kaas.
Onverzadigd vet komt voor in olie, dieethalvarine en dieetmargarine, vette vis en noten. Een bekend voorbeeld van een onverzadigd vet is linolzuur.
Alcohol
In verband met uw medicijngebruik is het mogelijk dat het gebruik van alcohol niet is toegestaan. Overleg
hierover met uw arts.
Vrij toegestaan
Rauwkost, suikervrije kauwgum, thee en koffie zonder suiker, water, bron- en mineraalwater, light frisdrank,
bouillon of magere ongebonden soep kunt u extra gebruiken zonder daarvoor iets anders weg te laten in
uw dieet.
Meer informatie
Het voedingscentrum geeft brochures uit ter aanvulling van deze informatie. U kunt deze brochure bestellen
door het te betalen bedrag over te maken op gironummer 4323700 onder vermelding van het aantal exemplaren, het bestelnummer en de naam. De brochure wordt dan zo snel mogelijk naar het op de girokaart
vermelde adres gestuurd.
Dieet bij diabetes mellitus, nr. 841, e 3,50 per stuk, inclusief portokosten.
Telefonisch kunt u algemene vragen over voeding stellen via de Voedingstelefoon: (070) 306 88 10, op
werkdagen van 12.00 uur tot 16.00 uur.
Raadpleeg voor actuele informatie ook Internet:
www.voedingscentrum.org
De Diabetes Vereniging Nederland geeft ook diverse informatieve brochures en een tijdschrift DIABC uit.
Ook organiseert deze vereniging regelmatig voorlichtingsbijeenkomsten over diabetes en alles wat daarmee
samenhangt.
Vraag meer informatie bij:
Diabetes Vereniging Nederland
Postbus 470
3833 AM Leusden
Telefoon: (033) 463 05 66
Vragen
Bij vragen en/of onduidelijkheden over het dieet, kunt u van maandag tot en met vrijdag tussen 8.30 en
12.00 uur en van 13.00 tot 15.00 uur telefonisch contact opnemen met afdeling Diëtetiek.
Adres en telefoonnummer
Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis
Afdeling Diëtetiek (A34)
Weg door Jonkerbos 100
6532 SZ Nijmegen
Telefoon (024) 365 85 59
Website: www.cwz.nl