Oogaandoeningen

Rubriek Oogaandoeningen uit De Stem van Grave december 2009
Macula degeneratie
door Truus Rütter
Toen we in 2003 met deze serie begonnen, was macula degeneratie een van de eerste
aandoeningen die we beschreven. Jammer genoeg was er destijds nog niet zo heel
veel aan te doen maar inmiddels zijn er belangrijke ontwikkelingen gaande. Daardoor
is er iets meer perspectief voor mensen die door deze aandoening getroffen worden.
Bij macula degeneratie is er een beschadiging van de zogenoemde 'gele vlek' in het
netvlies. In die gele vlek zit de foveola waarmee we scherp kunnen zien ofwel iets
kunnen fixeren. Als het oog de afvalstoffen niet meer goed afvoert of wanneer kleine
vaatjes in het netvlies groeien en gaan bloeden wordt de foveola beschadigd en is het
vrijwel niet meer mogelijk om bijvoorbeeld te lezen, televisie te kijken of gezichten te
herkennen.
Er zijn twee vormen macula degeneratie: de 'droge' vorm waaraan nog steeds weinig te
doen is en de 'natte' die meestal ouderen treft. In ons land is macula degeneratie de
belangrijkste oorzaak van blijvende slechtziendheid van ouderen. Jaarlijks komen er 5000
nieuwe patiënten bij en de verwachting is dat rond 2025 ongeveer 114.000 mensen aan deze
aandoening zullen lijden. Over de ontwikkelingen rond macula degeneratie praten we met dr.
Jan Schouten, wetenschappelijk onderzoeker en oogarts in het academisch ziekenhuis van
Maastricht.
Wat is er in de afgelopen zes, zeven jaar veranderd?
Er zijn twee belangrijke ontdekkingen. In de eerste plaats de uitvinding van de OCT, een
apparaat waarmee we het netvlies, zonder dat we er contrastvloeistoffen in moeten spuiten,
kunnen scannen. We kunnen dan snel en duidelijk zien waar bijvoorbeeld vocht zit en of er
andere problemen zijn.
Een andere belangrijke vinding zijn de anti-VEGF middelen. VEGF is een lichaamseigen
eiwit dat door beschadigde cellen wordt aangemaakt om de bloedvatvorming te stimuleren.
VEGF’s zijn ook een belangrijke oorzaak dat deze bloedvaatjes lekken. De nieuwe
medicijnen blokkeren de VEGF waardoor er minder vaatjes en bloedingen ontstaan en er
minder lekkage is.
Hoe worden die middelen toegediend?
Via injecties in het oog. En om resultaat te boeken moet dat regelmatig. In het begin een
keer of drie om de vier weken en daarna wordt het toegediend als er nog steeds of opnieuw
sprake is lekkage of vocht.
Is dat pijnlijk?
Volgens onze patiënten - en wij hebben inmiddels meer dan duizend patiënten met deze
medicijnen behandeld - valt het erg mee. Het oog wordt van tevoren verdoofd met druppels.
Gaan de klachten na deze behandeling over?
Jammer genoeg niet helemaal. Het ziekteproces gaat door, maar de vaatvorming verminderd
meestal wel waardoor mensen gemiddeld beter gaan zien. Soms kun je het proces behoorlijk
afremmen of zelfs enige tijd tot staan brengen. Een groot deel van de patiënten houdt lange
tijd een bruikbaar gezichtsvermogen en dat is een belangrijk verschil met een paar jaar
geleden. Een erg gelukkige ontdekking is de werking van Avastin.
Hoezo?
De anti-VEGF middelen die beschikbaar zijn zijn erg duur. Denk aan zo´n 9000 euro per
patiënt per jaar. Een Amerikaanse oogarts kwam op het idee om Avastin, een
vaatgroeiremmende stof die bij darmkanker wordt gebruikt, ook bij macula degeneratie te
proberen. Het resultaat was heel goed. Het is vrij overtuigend dat Avastin even goed is als de
duurdere medicijnen. Bovendien kost een behandeling met Avastin slechts zo’n 300 euro per
patiënt per jaar. Daardoor is er meer geld om te besteden aan bijvoorbeeld dure medicijnen
bij andere ziekten.
We zoeken overigens nog naar methodes of een systeem dat het medicijn langzamer afgeeft
zodat we niet zo vaak hoeven te injecteren wat beter is voor de patiënt.
Hoe kun je weten of je macula degeneratie hebt?
Het begint vaak met wat beeldvertekening. Bijvoorbeeld de stijl van een deur lijkt krom te
zijn. Er is een speciale test, een kaart met vlakken, waarmee we testen, maar regelmatig
goed met elk oog afzonderlijk naar de muurtegels op de badkamer kijken, helpt ook.
Bij de droge vorm merk je dat je wat minder goed ziet. Je mist bijvoorbeeld stukjes van een
leesregel of je merkt dat je steeds vaker mensen niet herkent. De 'natte' macula de generatie
kan soms binnen enkele dagen of weken tot ernstige slechtziendheid leiden. Ook dan is het
beeld vertekend en kunnen dingen niet goed scherp gezien worden. Het is heel belangrijk
om dan zo snel mogelijk naar de oogarts te gaan want wat eenmaal verloren is, komt niet
gemakkelijk terug.
Kan iedereen de ziekte krijgen en waar ligt dat dan aan?
Er zijn verschillende factoren die de kans op macula degeneratie verhogen. Zo hebben
mensen bij wie het in de familie voorkomt meer kans om het ook te krijgen. Wat we vrijwel
zeker weten is dat roken een belangrijke risicoverhogende factor is. Het lijkt er op dat een
lage hoeveelheid van bepaalde voedingsstoffen een hoger risico geeft. Maar of het verhogen
ervan een minder groot risico geeft of verergering kan voorkomen is nog niet overtuigend
bewezen. Dat wil niet zeggen dat het geen effect kan hebben als je bepaalde
voedingssupplementen gebruikt. We weten het gewoonweg niet goed genoeg. Voor
sommige patiënten, degenen die roken, is aanvulling met beta-caroteen niet gewenst. Het
belangrijkste is om gezond te eten.
Worden mensen met macula degeneratie op de duur blind?
Nee, wanneer er geen andere aandoening bij komt zullen ze hun gezichtsveld behouden.
Dat betekent, dat ze de omtrek van bijvoorbeeld een deur, een stoel, een muur of een boom
kunnen zien, maar het centrum is niet meer scherp. Gelukkig kunnen deze mensen meestal
redelijk zelfstandig blijven. Maar het niet meer kunnen autorijden, lezen, handwerken,
televisiekijken en iemand niet meer kunnen herkennen maakt dat macula degeneratie als
een grote handicap ervaren wordt.