Toen de aarde nog plat was…

De wetenschap van een platte aarde.
The Science of Discworld is een combinatie van twee verschillende genres: aan de ene
kant is het een fictief verhaal, dat zich afspeelt in een fantasy-wereld; Discworld. Aan de
andere kant is het een populair-wetenschappelijk boek, dat vertelt over het ontstaan van
het universum, de aarde, en het leven. Een wetenschappelijk verhaal op deze manier
presenteren is erg innovatief, en leuk om te lezen. Vooral liefhebbers van het fantasygenre zullen smullen van dit boek. Lezers die niet houden van fantasy en een flinke dosis
humor kunnen misschien beter een ander boek kiezen.
De magiërs van Discworld en wetenschappers van onze wereld zijn elkaars tegenovergestelden.
Neem magiërs: mensen die zich vreemd kleden, in hun eigen wereldje leven en een taaltje
spreken vol vreemde termen. Zij zullen toch op geen enkele manier te vergelijken zijn met
wetenschappers; mensen die zich vreemd kleden, in hun eigen wereldje leven en een taaltje
spreken vol vreemde termen. Of hebben de magiërs en de wetenschappers toch meer met elkaar
gemeen dan verwacht? Dit boek gebruikt de magie van Discworld om onze wetenschap uit te
leggen.
Het boek begint met een hoofdstuk fictie. Dit fictieve gedeelte speelt zich af in de fantasie wereld
‘Discworld’, bedacht door de bekende fantasy-auteur Terry Pratchett. Deze heeft al een hele
serie boeken geschreven die zich in Discworld afspelen. Het fantasie-deel gaat over een magisch
experiment dat misgaat. Als gevolg daarvan worden ons heelal, en ‘Roundworld’, onze aarde, in
miniatuur-formaat gecreerd in een zaal van een magische universiteit. Deze schepping begin met
een ‘Big Bang’, en ontwikkelt gedurende het boek verder tot we bij de huidige aarde zijn
aangeland.
Het fantasie-verhaal wordt afgewisseld met wetenschappelijke hoofdstukken. Deze stukken zijn
geschreven door de wetenschappers/auteurs Ian Stewart en Jack Cohen. De wetenschappelijke
hoofdstukken volgen de gebeurtenissen in het fantasie-verhaal, maar nu leggen de schrijvers uit
hoe het heelal en onze aarde in werkelijkheid zijn ontstaan. Daarnaast laat het boek je op een
kritische wijze kijken naar de wetenschap, en naar de dingen die normaliter als een ‘feit’
beschouwd worden.
Zoals bijvoorbeeld de regenwouden: regenwouden halen koolstofdioxide uit de atmosfeer en
produceren zuurstof. In feite is dit niet waar. 's Nachts verbruiken de wouden zuurstof die ze
overdag hebben gemaakt en stoten ze weer koolstofdioxide uit. Ze slaan wel koolstof op in hun
structuren, maar dit wordt weer vrijgegeven als de bomen wegrotten. Koolstof wordt alleen
gefixeerd door wouden die niet wegrotten, deze koolstof wordt opgeslagen in de humuslaag. Dit
is een voorbeeld van de vele wetenswaardigheden die worden beschreven in het boek.
De fantasie-hoofdstukken vertellen over een aantal magiërs van een magische universiteit, die
bezig zijn met het creeren van deze wereld. Eerst verwonderen de tovenaars zich over het heelal,
maar al snel besluiten ze zich ermee te bemoeien.
Uiteindelijk wordt er in een klein hoekje van het heelal een experiment opgezet: de magiërs
trachtten een wereld te creëren die enigszins lijkt op die van hun, Discworld. Een probleem:
Discworld is plat, Roundworld rond. Maar stap voor stap worden er oplossingen gevonden die op
een iets andere manier toch dezelfde effecten creeeren op Roundworld als op Discworld.
De wetenschappelijke hoofdstukken informeren de lezer in duidelijke stappen over het ontstaan
van het universum en de elementen, de vorming van de aarde en het zonnestelsel, het begin van
het leven en de evolutie, de verschillende tijdperken van het leven, en de mogelijke toekomst van
de mens. Het wetenschappelijk deel geeft antwoord op de vele vragen van de tovenaars uit het
fantasie-gedeelte; deze magiers begrijpen namelijk maar weinig van de regels waarop onze
wereld draait. Op deze manier krijgt de lezer de natuurwetten ook op een heldere manier
uitgelegd, tot aan ingewikkelde dingen als kwantummechanica toe.
Al met al is dit een geweldige manier om de natuurwetenschappen te brengen aan de lezer.
Omdat de hoofdstukken met wetenschap en die met fictie elkaar afwisselen, krijgt de lezer nooit
genoeg van het boek. Het fantasie-deel is komisch geschreven, en de link tussen dit deel en het
wetenschappelijke gedeelte is erg goed.
Iedere fase van het ontstaan van onze wereld is zowel in het fantasie-deel als in het
wetenschappelijk deel beschreven, en deze delen zijn met elkaar verbonden door veelvuldige
verwijzingen. Het fantasie-verhaal zorgt er ook voor dat je als het ware ‘van buiten af’ naar onze
wereld kijkt. Daardoor kijk je kritisch, in plaats van dat je van alles aanneemt, gewoon ‘omdat het
zo is’. Dit boek is erg leerzaam, en laat je goed nadenken over de wereld om je heen, zodat je
niet zomaar iets voor waar aanneemt.