Behandeling van walging3

Walging
Jannetta Bos
Psychotherapeut- seksuoloog NVVS
Disclosure belangen Jannetta Bos
(potentiële) belangenverstrengeling
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
bedrijven
• Sponsoring of onderzoeksgeld
• Honorarium of andere (financiële) vergoeding
• Aandeelhouder
• Andere relatie, namelijk …
Geen
Bedrijfsnamen
•
•
•
•
Psychotherapeut en seksuoloog NVVS
Supervisor VGCT en NVVS. EMDR supervisor i.o., lid NVRG en NtVP
Werkzaam bij Stichting Centrum ‘45 in Diemen en Equator Foundation
[email protected]
Walging en PTSS
25-11-2016
3
Programma
•Inleiding over het begrip walging
•Walging en PTSS
•Rollenspel met een voorbeeld van een interventie voor gevoelens
van walging na seksueel misbruik
Walging en PTSS
25-11-2016
5
Vraag: Wat is walging?
Walging
25-11-2016
6
Afschuw
Walging
25-11-2016
7
Wat is walging?
Een reactie van afkeer, van afwijzing, met als doel om jezelf te
verwijderen van de aanwezigheid van een potentiële
besmettingsbron of verontreiniging
Davey,1994.
Walging en PTSS
25-11-2016
8
In zijn kern is walging een emotie die helpt om besmetting, om ziekte
te voorkomen die veroorzaakt wordt door
bacteriën en virussen, die je met het blote oog niet kunt zien.
Walging is een emotie die motiveert tot vermijding
DeJong,2014
Referaat Walging en PTSS
25-11-2016
9
• Vanuit evolutionair oogpunt zijn gevoelens van walging helpend:
de geur en de smaak van bijvoorbeeld rottend vlees roepen afkeer
op en zijn een alarmsignaal voor de dreiging van een ziekte
DeJong,2012
Walging en PTSS
25-11-2016
10
Walging en PTSS
25-11-2016
11
Seksuele aversie
Gevoelens van angst, extreme walging, afschuw bij (de gedachte
aan) seks
of bij bepaalde seksuele handelingen
Het lichaam en seks vies vinden
Vermijding van (bijna) elk genitaal seksueel contact met een partner/
met zichzelf
Walging en PTSS
25-11-2016
12
• Soms is de walging specifiek, zoals de afkeer voor een penis in
erectie, genitaal vocht of voor sperma
• Soms ook afschuw en extreme angst voor alles dat met seks te
maken heeft. Voor knuffelen, aanrakingen, kussen
• Soms ook angst voor het aangaan van een relatie of voor mannen/
vrouwen
Walging en PTSS.
25-11-2016
13
Prevalentie
Voorzichtige cijfers :
Vragenlijst studie door Kedde in 2012, gericht op een representatieve
steekproef van de Nederlandse bevolking tussen 15-71 jaar.
N=8064
4.5 % van de vrouwen gaf aan regelmatig seksuele aversie te
ervaren. 2.5 % van de mannen. Vrouwen tussen 15-40 jaar
rapporteerden de klacht het vaakst
DeJong,Borg&Elgersma,2013.
Walging en PTSS
25-11-2016
14
Seksuele aversie
•
•
•
•
Kan het gevolg zijn van een anti- seksuele opvoeding
Kan ontstaan na bijvoorbeeld een periode van pijn bij het vrijen
Na een negatieve seksuele relatie
Na seksueel misbruik
Badour,Feldner,Babson,Blumenthal,&Dutton,2013
Walging en PTSS
25-11-2016
15
DSM 5
• De seksuele aversiestoornis komt niet meer voor in de DSM 5.
Maar daarmee is het probleem niet verdwenen
• Je kunt SA nog diagnosticeren als
Other specified sexual dysfunction (302.79)
DeJong,vanOverveld&Borg,2013.
Walging en PTSS
25-11-2016
16
De vermijding/weerzin wordt niet ingegeven om toekomstige
aanraking met iets viezigs te voorkomen maar eerder door het
willen voorkomen dat bepaalde akelige of zelfs traumatische
herinneringen worden geactiveerd
DeJong&Borg,2013.
Walging en PTSS
25-11-2016
17
Dat is de reden dat het logisch lijkt om de aversie te conceptualiseren
(en dus ook te behandelen) als een Posttraumatische
Stressstoornis (PTSS)
Coughtrey,Shafran,Lee,&Rachman,2013.
Na traumabehandeling is er vaak specifieke seksuologische
hulpverlening nodig
Bicanic,2014.
Walging en PTSS
25-11-2016
18
Het is belangrijk om de emoties die cliënten ervaren te begrijpen. Ze
zijn belangrijk omdat ze bepaald gedrag uitlokken (bijvoorbeeld
het vermijden van het denken aan een traumatische gebeurtenis)
Maar ook om beter te begrijpen wat het trauma betekent voor de
cliënt
Walging en PTSS.
25-11-2016
19
Shakespeare, Lady Macbeth
“Willthesehandsneverbeclean?“
Walging en PTSS
25-11-2016
20
Lady Macbeth
Helpt bij het beramen van de brutale moord op koning Duncan. Later
voelt ze zich besmet door Duncan’s bloed en houdt vol dat “alle
parfums van Arabia” niet helpen om haar besmeurde handen
lekker te laten ruiken
Walging en PTSS
25-11-2016
21
Verbijsterd door haar dwangmatige wassen, moet haar dokter
bekennen dat “Deze ziekte boven mijn capaciteit gaat”
Walging en PTSS
25-11-2016
22
Wij weten nu dat Lady Macbeth leed onder een psychologisch
probleem, onder haar schuldgevoel
Een voorbeeld van mentale contaminatie
Het gevoel dat je vies bent op zo’n manier dat je het niet weg kunt
wassen
Walging en PTSS
25-11-2016
23
Walging en PTSS
Walging en PTSS
25-11-2016
7
Een cliënte uit Bosnië vertelt:
“Ik ben mij altijd vies blijven voelen. Ik ruik de daders overal op mijn
huid. Ik douche mij meerdere keren per dag om te proberen om
die geur weg te krijgen. Ik was heel vaak mijn handen. Ik poets
steeds mijn tanden. Maar wat ik ook doe, het helpt niet. Ik walg
van mijzelf”.
Walging en PTSS
25-11-2016
26
Walging en PTSS
25-11-2016
27
• Tot nu toe is de meeste aandacht bij PTSS uitgegaan naar de
emotie angst. Er is echter toenemend bewijs dat ook de emotie
walging betrokken kan zijn bij PTSS
DeJong,2014.
Walging en PTSS
25-11-2016
28
Walging en PTSS
• Hardnekkige gevoelens van walging onderscheiden mensen die
een PTSS hebben van mensen die een depressie hebben, of
chronische pijn of mensen zonder diagnose. Beter dan andere
reacties zoals angst, boosheid of bedroefdheid
Finuncane,Dima,Ferreira&Halvorsen,2012
Walging en PTSS
25-11-2016
29
WalgingenPTSS
• De intensiteit van de walging die tijdens de traumatische
gebeurtenis is ervaren voorspelt de ernst van de PTSS symptomen
Engelhard,Olatunji,&deJong,2011
Walging en PTSS
25-11-2016
30
Walging,mentalebesmetting,
PTSSenseksueelgeweld.
Slachtoffers van seksueel geweld rapporteren vaak voortdurende
stress rond gevoelens van op zichzelf gerichte walging
Petrak,Doyle,Williams,Buchan&Foster,1997.
Walging en PTSS
25-11-2016
31
• 1 studie vond dat adolescenten na seksueel geweld 6 keer vaker
na afloop walging rapporteerden en ook een grotere intensiteit
van walging in vergelijking met adolescenten die lichamelijk
geweld hadden meegemaakt
•
Feldner,Frela,Badour,Leen-Feldner,&Olantunji,2010
Walging en PTSS
25-11-2016
32
Gevoelens van walging, contact met lichaamsstoffen (speeksel, zaad,
bloed) en ervaringen van geweld, vernedering, onreinheid tijdens
het seksuele geweld kunnen resulteren in het ervaren van
besmetting
Rachman,2004,2006
Walging en PTSS
25-11-2016
33
Fairbrother en Rachman (2004) toonden aan dat 70 % van de
vrouwen na een seksueel geweldservaring rapporteerden dat ze
een dwang tot zichzelf wassen houden, meer dan een kwart
voelde die drang na één jaar nog steeds
Het gaat om het willen verwijderen van de bron van de besmetting,
ook al is men niet meer in contact met de dader
Walging en PTSS
25-11-2016
34
De gevoelens van walging worden geïnternaliseerd en kunnen
worden opgeroepen door gedachten, beelden of herinneringen
zonder lichamelijk contact met de veroorzaker
Walging en PTSS
25-11-2016
35
• Eerder onderzoek toonde aan dat mensen met PTSS vooral
walging en schuld melden, geen verhoogde angst als ze gevraagd
werden om incestervaringen tijdens de kindertijd op te roepen,
vergeleken met mensen met dezelfde ervaringen zonder PTSS
Shinetal.,1999
Walging en PTSS
25-11-2016
36
Een casus uit de praktijk:
Anneke
Walging en PTSS
25-11-2016
7
Walging en PTSS
25-11-2016
7
Anneke
• Anneke is getrouwd. Vrijen met haar man lukt niet. Zodra hij
haar aanraakt, hoe lief ook, ervaart zij gevoelens van walging.
Ze houdt van hem. Ze kan niet begrijpen waarom ze in die
situaties vaak moet kotsen
• Ze wast zichzelf heel vaak, maar de geur van haar vader en haar
broer verdwijnen niet. “Ik walg van mijzelf”
Walging en PTSS
25-11-2016
7
Christal Badour (2013) onderzocht 22 vrouwen met een geschiedenis van
seksueel geweld en 19 vrouwen met een geschiedenis van nietseksueel geweld
Seksueel geweld én de mate van ernst van de PTTS symptomen
voorspelden de versterking van gevoelens van walging, van vies zijn en
de drang om zich te wassen
Dit werd alleen in de groep met seksueel geweldservaringen gevonden
Walging en PTSS
25-11-2016
40
Ook Christal Badour vond dat een verhoogde ernst van de PTSS
symptomen grotere aan de traumatische gebeurtenis
gerelateerde reacties van walging voorspelden
Walging en PTSS
25-11-2016
41
Behandeling
• Een reeks van meer fundamentele studies heeft laten zien dat
walging, anders dan angst, relatief weinig gevoelig is voor
exposure procedures
DeJong,2013
Walging en PTSS
25-11-2016
42
• Alleen langdurige blootstelling aan cues die walging oproepen,
(bijvoorbeeld aan het beeld van de verkrachter die het gevoel oproept
dat je vies bent van binnen en op zo’n manier dat je het niet weg kan
wassen, of gedachten uitlokt zoals ik ben een weerzinwekkend persoon)
leidt niet tot vermindering van (zelf)walging
DeJong,2014
Walging en PTSS
25-11-2016
43
Walging en zelfwalging lijken specifieke interventies
te vragen.
Belangrijk voor de klinische praktijk is dat een aantal recente studies
laten zien dat interventies speciaal gericht om de walgcomponent
aan te pakken, bij kunnen dragen aan de effectiviteit van de
behandeling
.
Ziebijv Rachman,2013.JungenSteil,2013
Walging en PTSS
25-11-2016
44
Een handreiking voor behandeling
• Ontwikkeld- en onderzocht door Regina Steil en Kerstin Jung in
2013
• Het gaat om een behandeling aanvullend op
traumabehandeling
Walging en PTSS
25-11-2016
7
Cognitieve herstructurering en imaginaire
modificatie.
Behandeling van 2 sessies, van 90- en van 50
minuten.
• Voor cliënten met seksueel misbruik in de kindertijd ontwikkeld
• Zich vies voelen, afkeer/walging hebben van het eigen lichaam
• Een vieze lichaamsgeur blijven ruiken die niet weggewassen kan
worden
• De overtuiging hebben dat de lichaamscellen of zaad/zweet van
de dader nog in het lichaam zit
Walging en PTSS
25-11-2016
47
Zich besmet voelen
• Navragen van gevoelens (angst, schaamte, walging) en gedachten
• Navragen van de zintuiglijke ervaringen
• Navragen van veiligheidsgedrag zoals een paar keer p.d. douchen,
zich schrobben, heel heet water gebruiken, desinfecterende
middelen, borstels, vermijden van handen schudden e.d
Walging en PTSS
25-11-2016
48
•
•
•
Cliënt gaat samen met de therapeut informatie op internet opzoeken
over hoe vaak lichaamscellen zich vernieuwen
Lichaamscellen vernieuwen iedere 4-6 weken, slijmvliezen nog vaker
Met een rekenmachine uitrekenen hoe vaak de cellen van cliënt(e) zijn
vernieuwd sinds het laatste contact met de dader
Walging en PTSS
25-11-2016
49
Ingetoetst:celvernieuwing
• De ontwikkeling van levende basale cellen tot dode huidcellen bij
jongvolwassenen vindt plaats gedurende 20-28 dagen; bij
volwassenen boven de 50 jaar duurt dit gemiddeld 37 dagen,
terwijl bij jongeren de hoornlaag volledig vervangen wordt in
ongeveer 2 weken
Walging en PTSS
25-11-2016
50
Bijvoorbeeld laatste contact met de dader was 10 jaar geleden
*
De cliënt rekent uit dat de huidcellen van haar handen en haar dijen
minstens 120 keer zijn vernieuwd sindsdien
*
Als ‘besmetting’ andere lichaamscellen betreft, deze laten opzoeken
(vernieuwing van bloed e.d.)
Walging en PTSS
25-11-2016
51
•
•
•
De imaginatie hoeft niet realistisch te zijn, het is een hulpmiddel om
realistische informatie over te brengen van het hoofd naar het hart
De cliënt wordt gevraagd om het gevoel van besmetting tot een
gemiddeld nivo op te roepen aan de hand van een situatie van de
afgelopen week
De cliënt wordt gegidst om via haar eigen ogen het beeld van de
celvernieuwing op te roepen
Walging en PTSS
25-11-2016
52
• De cliënte wordt vervolgens gevraagd om een eigen beeld te
maken over hoe deze cel vernieuwing in haar eigen lichaam te
werk gaat
• Onderzoek van o.a. Emily Holmes uit Cambridge heeft laten zien
hoe effectief imaginaties zijn tijdens therapie
Walging en PTSS
25-11-2016
53
•
•
In het huiswerk wordt de cliënt gevraagd om de imaginatie oefening een
week lang elke dag te doen. Nog mooier is het als de imaginatieoefening is
opgenomen en cl. gevraagd wordt elke dag naar de opname te luisteren
De boostersessie is 1 week later. Effect op de cliënt, vragen, problemen in
het gebruik van de methode en de toepassing hiervan in het dagelijks leven
worden besproken
Walging en PTSS
25-11-2016
54
Anneke (vervolg)
• De behandeling bestond uit EMDR gericht op de traumatische
herinneringen /nachtmerries
• De specifieke interventie gericht op bestrijding van de walging
• Seksuologische behandeling alleen (leren aanraken van zichzelf/
ontwikkelen positief lichaamsgevoel) en met haar partner
Walging en PTSS
25-11-2016
7
Vragen/ uitwisseling.
Walging en PTSS
25-11-2016
56
Met dank aan professor Peter de Jong, RUG, en alle
cliënten en collega’s van wie ik zoveel heb mogen
leren
Dank aan jullie voor de aandacht
j.bos@centrum’45.nl
www.centrum45.nl
TITEL VAN DE PRESENTATIE
03/25/15
11