Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen
advertisement
Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 2 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Woord vooraf ‘Samen pakken we de uitdagingen en mogelijkheden van het toekomstige energielandschap vol vertrouwen aan.’ In het dichtbevolkte en sterk geürbaniseerde Vlaanderen vervult u als lokaal bestuur een bijzondere, niet te onderschatten rol. Gemeenten, steden en provincies vormen samen een stevig en noodzakelijk fundament om een op maat gesneden beleid uit te bouwen, ook op vlak van energie. Eandis ervaart elke dag dat de visie van de lokale besturen op de vele facetten van het energielandschap continu evolueert. We wensen u hierin tegemoet te komen door een reeks producten en diensten aan te bieden die zowel de kerntaken van het distributienetbeheer omvatten als sterk innovatieve toepassingen mogelijk maken. Ons streven is op beide vlakken ambitieus. In de eerste plaats mikken we op operationele uitmuntendheid inzake infrastructuurwerken. Eandis toont het grootste respect voor de kwaliteit en toegankelijkheid van het openbare domein. Daarom zoeken we zoveel mogelijk synergie met andere nutsmaatschappijen om de hinder te beperken en de kosten te drukken. Daar stopt het Eandisverhaal niet. We houden eveneens een vinger aan de pols van de vele nieuwe en vaak grensverleggende applicaties die nauw aansluiten bij het beheer van distributienetten en openbare verlichting. Voorbeelden hiervan zijn het uitgebreide aanbod inzake Smart Energy Cities (inclusief het Sustainable Energy Action Plan), feest- en monumentenverlichting, warmtenetten, duurzame mobiliteit en zo meer. Enkel op die manier zullen we klaarstaan voor een toekomst waarin de grenzen tussen verschillende energiedragers vervagen en diverse netten (elektriciteit, gas, warmte, water, data…) meer integreren. Dit alles is echter veel meer dan een Eandisverhaal. Als openbare aandeelhouder en voornaamste partner van Eandis, bent u de auteur die met de producten en diensten die we hier presenteren uw eigen energieverhaal schrijft, voor uw specifieke lokale noden. Zo helpt Eandis om energie- en budgetbesparingen te realiseren voor zowel u als lokaal bestuur als voor uw inwoners. Om dat lokale energiebeleid vorm te geven, staat u nooit alleen. Eandis geeft raad, ondersteunt, coördineert en voert uit. Door de waaier aan activiteiten die Eandis ontplooit in 234 steden en gemeenten, verspreid over vier provincies, kunnen we samen de grote uitdagingen en vooral ongekende mogelijkheden van het toekomstige energielandschap met vertrouwen aanpakken. Walter Van den Bossche CEO Eandis Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 3 1 7 2 8 3 ✓ ✓ 9 ✕ 4 10 5 11 5 6 1. Infrastructuurwerken9 2. Buitenverlichting17 3. Synergie en minder hinder realiseren 25 4. Lokale productie 31 5. Meebouwen aan een intelligent energienetwerk in Vlaanderen 37 6. Duurzame mobiliteit 41 7. Duurzame gebouwen 49 8. Warmtenetten55 9. Datadiensten en energiemonitoring 61 10.Energieleveringen65 11.Inspelen op nieuwe behoeften van diverse marktsegmenten 71 4 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 5 Op weg naar een ‘energieslimme’ stad of gemeente Slimme steden en gemeenten is een verzamelnaam voor initiatieven op het vlak van duurzaamheid en welzijn waarbij verschillende actoren een lokale bijdrage leveren. Ze kunnen die leveren op het vlak van: • Smart Economy (ICT, e-Services) • Smart Mobility (transport) • Smart Environment (water, energie en afval) • Smart People (energiebeheer, welzijn, gezondheidszorg en scholing) • Smart Living (gebouwen) • Smart Governance (planning en coördinatie). Op het vlak van energie en klimaat ligt de nadruk op programma’s die de CO-uitstoot verlagen, in lijn met de 20-20-20-doelstellingen van Europa. Het 20-20-20-plan legt Europa drie ambitieuze doelstellingen op. De Europese Unie moet tegen 2020 de uitstoot van CO met 20 % terugdringen, het energieverbruik met 20 % doen dalen en het aandeel hernieuwbare energie tot 20 % optrekken ten opzichte van het niveau in 1990. 6 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen De meerderheid van de bevolking, de industriële bedrijvigheid en het transport situeren zich in en rond de steden. Hun rol in het behalen van de klimaatdoelstellingen mag dan ook niet onderschat worden. Niet toevallig groeit het aantal organisaties waarin steden en gemeenten zich groeperen voor de uitwisseling van kennis, best practices en voor overkoepelend onderzoek zoals EuroCities, SmartCities en Covenant of Mayors. Meerdere steden en gemeenten in Vlaanderen engageerden zich al binnen het Covenant of Mayors (CoM), een Europese organisatie van lokale en regionale autoriteiten die er zich vrijwillig toe verbinden om doelstellingen te behalen op het vlak van energie-efficiëntie en hernieuwbare energie. Die doelstellingen zijn ambitieuzer dan de 20 % CO-reductie die geëist wordt in het kader van de 20-20-20-doelstellingen. Eandis: uw energieslimme partner Eandis treedt op als raadgever en begeleider als u mikt op een ‘energieslimme’ stad of gemeente. We stellen een breed aanbod aan producten en diensten voor, ter ondersteuning van de lokale besturen. Deze services kunnen (maar moéten niet), kaderen binnen de opmaak van een ruimer Sustainable Energy Action Plan (SEAP), of binnen het stappenplan van het Burgemeestersconvenant dat u dient te doorlopen. Het gaat onder meer over: Nulmeting: • Deelname aan de globale nulmetingen van lokale besturen via het project van de Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu Natuur en Energie, o.a. in samenwerking met Vito • Uitvoering van bijkomende nulmetingen van het louter gemeentelijk patrimonium: -- Gebouwen (elektriciteit en aardgas) Actieplannen voor het patrimonium van lokale besturen: • Energiezorgplan voor gebouwen • Masterplan openbare verlichting • Quickscan vloot • Cabinezorgplan Uitvoering van de actieplannen via ons producten- en dienstenaanbod -- Openbare verlichting Monitoring: -- Vloot (indien bijgehouden via Eandis Energieboekhouding) • Comeet/EMS: energieboekhouding voor het louter gemeentelijk patrimonium -- Percentage groene stroom. -- Gebouwen (elektriciteit en aardgas) -- Openbare verlichting -Vloot • Via de jaarlijkse opvolgmeting van de Vlaamse regering, met participatie van Eandis. Daarnaast levert en ontwikkelt Eandis nog heel wat meer producten en diensten. Wat volgt, is een uitgebreid overzicht van dit alles. Voor meer informatie kunt u terecht bij uw Lokale relatiebeheerder. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 7 8 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 1 Infrastructuurwerken Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 9 1.Infrastructuurwerken Organisatie en werking infrastructuurgebieden Eandis voert haar technisch-operationele opdrachten uit in een werkingsgebied dat opgedeeld is in tien infrastructuurgebieden. Elk infrastructuurgebied kent eenzelfde structuur en werkt volgens geharmoniseerde processen. Baarle-Hertog Essen Hoogstraten Ravels Kalmthout Wuustwezel Merksplas Rijkevorsel Stabroek Knokke-Heist Blankenberge De Haan Zuienkerke Kaprijke Jabbeke Maldegem Beernem Nieuwpoort Ichtegem Oostkamp Zedelgem Stekene Eeklo Wachtebeke Moerbeke Waarschoot Knesselare Evergem Lochristi Kortemark Alveringem Pittem Lo-Reninge Ardooie Houthulst Roeselare Izegem Ingelmunster LangemarkPoelkapelle Moorslede IEPER Wevelgem Wervik Wielsbeke Menen Heuvelland Mesen CominesWarneton Deinze Zulte IJzer-Mandel Zenne-Dender Brugge-Middenkust Mechelen Antwerpen Schelde-Lieve Kempen Schelde-Waas Leuven Melle Wetteren Merelbeke Nazareth Oosterzele Gavere Kruishoutem Zingem Zwalm Frasnes-Lez-Anvaing Leie-Schelde Destelbergen Laarne Berlare Wichelen SintAmands Londerzeel Kapelleop-denBuggenhout Bos Lebbeke Lede SintLievensHoutem ErpeMere Willebroek Dendermonde Opwijk AALST Rumst MECHELEN Zemst Meise Merchtem Grimbergen Vilvoorde Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Arendonk Retie Zoersel Lille Dessel Kasterlee Vorselaar Wommelgem Borsbeek Ranst Mortsel Boom Puurs OudTurnhout Zandhoven Grobbendonk Mol Herentals Olen Geel Balen Herenthout Lier Duffel SintKatelijneWaver Meerhout Berlaar Putte Bonheiden Keerbergen Boortmeerbeek Westerlo HeistOp-DenHulshout Berg Herselt Tremelo Aarschot ScherpenheuvelZichem Haacht Rotselaar Asse Herent Wemmel Machelen Affligem Haaltert Kortenberg Denderleeuw Ternat Zaventem LEUVEN Oudenaarde Zottegem Herzele Kuurne Liedekerke WortegemKraainem Dilbeek Deerlijk Petegem Roosdaal Boutersem Wezembeek- Bertem Anzegem Horebeke Brussel Oppem Ninove Bierbeek KORTRIJK Lennik Tervuren Tienen Lierde SintMaarkedal Brakel Zwevegem Pieters- Drogenbos Huldenberg Geraardsbergen Hoegaarden Leeuw Avelgem Kluisbergen Linkebeek Overijse Hoeilaart Beersel SintRonse GenesiusMontSpiere-Helkijn Rode de-l'Enclus Halle Ellezelles Celles Bever Waregem Zonnebeke Poperinge GENT SintMartensLatem De Pinte Dentergem Meulebeke Oostrozebeke Staden Vleteren Ruiselede Zele TURNHOUT Beerse Malle Schilde Edegem Hove Aartselaar Schelle Kontich Lint Bornem Hamme Nevele Lichtervelde Tielt Kruibeke SINT-NIKLAAS Waasmunster Aalter Wingene Veurne 10 Lokeren Schoten Brecht Wijnegem Zwijndrecht Temse Zomergem Lovendegem De Panne ANTWERPEN Beveren SintGillisWaas Assenede BRUGGE Oostende Koksijde Sint-Laureins Damme Bredene Kapellen Brasschaat Diest Hoofd Infrastructuurgebied Aansluitingen Exploitatie Netten Studies en Aanleg Backoffice - werkvoorbereiding - technisch advies - nazorg Backoffice - toewijzing - administratie - planning - logistiek coördinator BOSA (Backoffice Aansluitingen - aansluitingen - toezicht - planning 1e Interventie Ontwerp Netten - projectbeheer Klantenkantoren Exploitatie elektriciteit Exploitatie gas Studies en Aanleg) - dossieradministratie - tekencel - patrimoniumbeheer - financiële cel Lokale relatiebeheerders (LRB’s) Aanleg - toezicht - wervencoördinatie Planning Aansluitingen Binnen de backoffice aansluitingen werken: De medewerkers van de dienst Aansluitingen zorgen voor de aansluiting van de netgebruikers. Ze maken nieuwe aansluitingen voor elektriciteit en aardgas en staan ook in voor de verplaatsing, wijziging en vernieuwing van aansluitingen. Deze dienst neemt ook alle bijkomende opdrachten voor zijn rekening, zoals de plaatsing van budgetmeters, tariefwissels, de vervanging van meters, de registratie van lokale productie … • de werkvoorbereiders, die offertes voor aansluitingen aanmaken, de uitvoeringsdatum vastleggen in samenspraak met de klant en het uitvoeringsdossier opmaken. Onder leiding van de teamleider aansluitingen, werken de nettechnici aansluitingen, de mensen belast met planning en de medewerkers belast met toezicht. De polyvalente nettechnici voeren de aansluiting en/of het meterwerk uit op het terrein. De toezichters voeren het toezicht uit bij de ploegen die voor Eandis in onderaanneming aansluitingen uitvoeren. De toewijzers zorgen ervoor dat het werk optimaal wordt ingepland. • de medewerkers ‘nazorg’, die instaan voor de financiële en administratieve opvolging van uitgevoerde aansluitingswerken. • de technische adviseurs, die technische bezoeken afleggen bij de netgebruikers om hen advies te geven. Ze zijn ook het aanspreekpunt voor de aansluiting van appartementen, woningen en kmo’s. Ook de klantenkantoren vallen onder de hiërarchische bevoegdheid van de infrastructuurgebieden. In de klantenkantoren kunnen klanten terecht voor vragen en oplossingen over Rationeel Energiegebruik (REG), aansluitingen, meteropneming en sociale openbaredienstverplichtingen. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 11 Exploitatie Netten Exploitatie Netten staat in voor de exploitatie van de netten voor elektriciteit, gas en openbare verlichting. De medewerkers nemen nieuwe of vernieuwde installaties in dienst, onderhouden bestaande infrastructuur en verhelpen dag en nacht storingen. Het team exploitatie stuurt de nettechnici eerste interventie en/of nettechnici exploitatie aan bij storingen, bij de definitieve herstellingen, bij het onderhoud van netten en bij de uitvoering van (ver)nieuwbouwwerken aan netten. De backoffice administratie exploitatie ondersteunt de teamleiders door de administratie binnen de dienst zo vlot mogelijk te laten verlopen. De teamleider planning die de backoffice aanstuurt, is dezelfde als in de dienst Studies en Aanleg. Dit garandeert een optimale coördinatie tussen beide diensten. en de financiële cel. De backoffice verzorgt de werkvoorbereiding en de ‘nazorg’ of administratieve afhandeling van de aanleg, in samenwerking met de toezichters aanleg. De cel planning coördineert de timing van de uit te voeren werken in zowel Studies en Aanleg als in Exploitatie Netten. De dienst aanleg voert de nieuwbouwwerken op de netten uit, coördineert de werven en zorgt voor toezicht. Lokale relatiebeheerders (LRB’s) Met de Lokale relatiebeheerder (LRB) biedt Eandis gemeenten/steden en grote klanten één aanspreekpunt binnen haar organisatie, dat maximaal bereikbaar is. Uw LRB is een doorgeefluik tussen uw gemeente/stad en Eandis. Hij of zij coördineert uw vragen en biedt u een passend antwoord. In omgekeerde richting informeert hij of zij u over nieuwe acties en reglementering. Uw LRB helpt u met vragen over elektriciteits- of gasaansluitingen van gebouwen, infrastructuurwerken, openbare verlichting, Energiediensten voor lokale besturen, lokale productie, reglementering van de distributienetbeheerder. De LRB garandeert ook dat grote klanten het correcte product krijgen (bv. netuitbreiding, verzwaring en klantcabine). Hij of zij neemt deel aan vergaderingen en evenementen in uw gemeente/stad en organiseert overlegvergaderingen voor bijvoorbeeld technische diensten. Studies en Aanleg Ontwerp Netten maakt de studies klaar voor de aanleg van nieuwe netten. De projectbeheerders volgen de dossiers op van in de voorbereidingsfase tot de goedkeuring en het akkoord voor de uitvoering van het project. Ze kunnen daarbij steunen op de backoffice Studies en Aanleg. Die bestaat uit de dossieradministratie, de tekencel, het patrimoniumbeheer 12 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Om hun taken optimaal te kunnen uitvoeren, werken de relatiebeheerders nauw samen met de verschillende diensten van het infrastructuurgebied en met de centrale diensten van Eandis. De LRB rapporteert rechtstreeks aan het hoofd van het infrastructuurgebied. Netinvesteringen en grote investeringswerken Eandis investeert kostenbewust in duurzame distributienetten voor elektriciteit, aardgas en openbare verlichting. Dat doen we met aandacht voor de mens en zijn evoluerende omgeving. Daarbij baseren we ons op meerjarenplannen die de hinder voor de bewoners beperken door te zoeken naar synergie (Synductis, zie hoofdstuk 3). Onze investeringen omvatten: • aanleg en vernieuwing van distributieleidingen. • aanleg en vernieuwing van distributiecabines. • spanningswijzigingen en drukombouw in functie van investeringswerken. • aanleg en vernieuwing van openbare verlichting en feestverlichting. • investeringswerken voor de oprichting van gasontvangstations, kathodische bescherming, drukregelaars en schakelposten. • investeringswerken voor nieuwe producten en diensten, zoals laadeilanden, laadpalen en warmtenetten. Saneringen en overkoppelingen van aansluitingen Aansluitingen en meetopstellingen die in aanmerking komen voor sanering, worden vernieuwd op initiatief van de netbeheerder. Na de aanleg van gesaneerde netten in het kader van vervangingsinvesteringen, koppelen we de aansluitingen over op deze nieuwe netten. Waar nodig worden ook de verouderde aansluitingen vernieuwd. Exploitatie (met 24u/24u wachtdienst) en onderhoud Exploitatie organiseert over heel het Eandisgebied wachtdiensten, 24/24 en 7/7. Deze wachtdiensten verhelpen storingen aan de netten voor elektriciteit, gas en openbare verlichting, en aan de aansluiting van alle netgebruikers (residentieel en niet-residentieel). Exploitatie staat ook in voor het onderhoud van de bestaande netinfrastructuur. Eandis kan en mag geen werken uitvoeren aan de binneninstallaties van netgebruikers, ook niet bij storingen. Dat is de taak van de installateurs van de netgebruikers. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 13 Nieuwe aansluitingen Eandis verzorgt alle aansluitingswerken op vraag van klanten, zowel volledig nieuwe aansluitingen als verzwaringen, verplaatsingen en metervervangingen. Aardgasleidingen voor derden Als een producent van biogas (bv. een vergistingsinstallatie) een leiding wil naar een afnemer (bv. een injectiestation of verbrandingsinstallatie), voorziet Eandis de verbinding voor de stukken op de openbare weg. Daarbij controleert Eandis de veiligheid van het voorgestelde tracé. Ook verzorgt Eandis het technisch ontwerp, de aanleg van de biogasleiding en de koppeling aan de producent en afnemer. De verwerking van het biogas wordt overgelaten aan de producent, net als de kwaliteitscontrole en de eventuele metering. Eandis draagt dus geen verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het biogas. De rest van de exploitatie is dezelfde als voor het reguliere aardgasnet. Inspelen op geplande wegenisen rioleringswerken en verkavelings- en bouwprojecten Eandis speelt kostenbewust in op externe en klantgedreven opdrachten. Daarbij hebben we voortdurend aandacht voor het economisch optimum. We zoeken zo veel mogelijk naar synergie en werken hiervoor maximaal samen met uw gemeente of stad en met de andere netbeheerders. Eandis • voert extern gedreven investeringswerken uit voor verkavelingen. • voert investeringen uit als gevolg van wegeniswerken in opdracht van derden (Aquafin, NMBS, Vlaams Gewest …), waarbij een andere nutsmaatschappij of de overheid de opdrachtgever is. • voert investeringswerken uit in samenwerking met andere nutsmaatschappijen, in het kader van de samenwerkingscode van de Vlaamse Raad voor Nutsbedrijven. Daarbij nemen we bij voorkeur de leiding van het project op. De aanpak van Eandis in het kader van synergie en minder hinder met andere nutsmaatschappijen komt uitvoerig aan bod in hoofdstuk 3, waarin we ook de oprichting en werking van Synductis toelichten. 14 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen In een notendop Onze dienstverlening voor infrastructuurwerken Eén aanspreekpunt: uw Lokale relatiebeheerder (LRB). Netinvesteringen en grote investeringswerken •Aanleg en vernieuwing van distributieleidingen. •Aanleg en vernieuwing van distributiecabines. •Spanningswijzigingen en drukombouw in functie van investeringswerken. •Aanleg en vernieuwing van openbare verlichting en feestverlichting. •Investeringswerken voor de oprichting van gasontvangstations, kathodische bescherming, drukregelaars en schakelposten. •Investeringswerken voor nieuwe producten en diensten, zoals laadeilanden, laadpalen en warmtenetten. Exploitatie en onderhoud netten •24u/24u wachtdienst om storingen aan netten en aansluitingen te verhelpen. •Onderhoud netinfrastructuur. Saneringen en overkoppelingen van aansluitingen •Nieuwe aansluitingen. •Verzwaringen. •Verplaatsingen. •Metervervangingen. Aardgasleidingen voor derden •Veiligheidscontrole. •Technisch ontwerp. •Aanleg. •Koppeling. Inspelen op geplande wegenis- en rioleringswerken en verkavelings- en bouwprojecten •Extern gedreven investeringswerken voor verkavelingen. •Investeringen als gevolg van wegeniswerken in opdracht van derden (Aquafin, NMBS, Vlaams Gewest …). •Investeringswerken in samenwerking met andere nutsmaatschappijen, in het kader van de samenwerkingscode van de Vlaamse Raad voor Nutsbedrijven. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 15 16 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 2 Buitenverlichting Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 17 2.Buitenverlichting Eandis exploiteert, onderhoudt en ontwikkelt in 234 Vlaamse steden en gemeenten niet alleen 42 000 km aardgasnet en 95 000 km elektriciteitsnet. We hebben ook het openbare verlichtingsnet onder onze hoede, goed voor in totaal zo’n 834 000 punten openbare verlichting. Met openbare verlichting (OV) bedoelen we alle verlichtingsinstallaties, eigendom van de steden en gemeenten, op openbaar domein en aangesloten op het elektriciteitsnet van de distributienetbeheerder. Daarbinnen vallen de volgende categorieën: • functionele verlichting: de verlichting van wegen, oversteekplaatsen, fiets- en wandelpaden, tunnels, waterlopen, marktpleinen, speelpleinen en bovengrondse parkings die uw stad of gemeente beheert. • monumentverlichting: de verlichting van monumenten (gebouw, kunstwerk) die uw stad of gemeente beheert. Het verlichte monument moet gelegen zijn langs een openbare weg of plein. • bakenverlichting: een visuele begeleiding zoals lichtkegels, lichtnagels, ledverlichting in boordstenen van rotondes en naast wegen of paden. Als stads- of gemeentebestuur beslist u over de plaatsing van nieuwe openbare verlichtingsinstallaties. Eandis voert als enige de bijbehorende aanleg en exploitatie uit van zowel het OV-net, de OV-aansluiting als de OV-installatie. Dit houdt de volgende activiteiten in: • ontwerp (samen met uw stad/gemeente en eventuele derden). • aankoop van materiaal. • uitvoering van de (nieuwbouw)werken. • exploitatie van zowel OV-net, -aansluiting als -installatie. • distributie. • databeheer (meetgegevens, databank opgesteld materiaal en verbruik). 18 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Aanleg openbare verlichting Volgens het besluit van 26 maart 2004 moet elke distributienetbeheerder instaan voor bepaalde exploitatieopdrachten voor de openbare verlichting die binnen zijn geografisch gebied ligt. De netten openbare verlichting zijn ondergebracht bij de distributienetbeheerders. De exploitatie van de openbare verlichting maakt als ‘openbaredienstverplichting’ wezenlijk deel uit van de activiteit ‘netbeheer elektriciteit’. De exploitatiekosten kunnen hierdoor worden opgenomen in het distributienettarief. De materialen voor de periodieke preventieve en curatieve vervanging van lampen, ballasten, starters en condensatoren van de openbare verlichting worden aan uw stad of gemeente aangerekend, op basis van jaarlijks vastgestelde forfaitaire eenheidsprijzen. De jaarlijkse verrekening van de totale kost per stad/gemeente, gebeurt op basis van de forfaitaire eenheidsprijzen en het aantal opgestelde lampen in de gemeente die onderworpen zijn aan periodieke lampvervanging. Kosten voor onderhoud die niet horen onder ‘periodieke lampvervanging’ en die vallen buiten het ‘standaardonderhoud’, worden per trimester aangerekend volgens de werkelijke kostprijs. Standaardmateriaal openbare verlichting Eandis staat in voor het volledige beheer van de verlichtingstoestellen, lichtmasten en lampen die eigendom zijn van steden en gemeenten. Voor een optimale kwaliteit is het wenselijk dat daarbij zo veel mogelijk standaardmateriaal wordt gebruikt. De Raad van Bestuur van de distributienetbeheerder legt de criteria vast die bepalen of verlichtingstoestellen, lichtmasten en lampen de status ‘standaardmateriaal’ krijgen. De Raad van Bestuur legt ook de aan te rekenen algemene kosten van dat materiaal vast. Vademecum voor steden en gemeenten Het vademecum omvat twee delen: • een catalogus met een lijst van standaard verlichtingstoestellen en lichtmasten, actuele prijzen en een kleuren- en lampenkaart. • een gids met informatie over de regelgevende context, organisatorische en financiële regelingen, inclusief de doorlichting van de openbare verlichting via een quickscan of masterplan openbare verlichting. U kunt dit vademecum raadplegen via de website van Eandis (www.eandis.be>Straatlampen>Lokaal Bestuur> Webcatalogus). Uw stad of gemeente beschikt over een gebruikersnaam en wachtwoord. Energiebesparing met leds Voor openbare verlichting wordt meer en meer gedacht aan leds, die minder elektriciteit verbruiken dan de klassieke verlichtingstechnieken. Hun levensduur is ook langer. De grootschalige introductie van led in openbare verlichting is voorlopig nog niet aan de orde. Toch heeft Eandis al een standaard aanbod voor fietspaden en woonwijken waar energiebesparing met leds mogelijk is. Sinds 2008 werden in tal van steden en gemeenten proefprojecten opgestart met openbare verlichting als praktijktest. Eandis legde ter ondersteuning een aantal krijtlijnen vast die bepalen wat kan met leds en wat niet. Feestverlichting Eandis kan ook de verlichting van monumenten en belangrijke gebouwen, de kerst- en sfeerverlichting en de verlichting van sportvelden voor uw stad of gemeente plaatsen en beheren. Voor de permanente voedingspunten voor feestverlichting zijn twee aansluitingswijzen mogelijk. • De meest aangewezen optie: we plaatsen vanuit een feestverlichtingskast (met teller) een apart ondergronds feestverlichtingsnet, waarop stopcontacten worden aangesloten. • De stopcontacten worden rechtstreeks aangesloten op het aanwezige OV-net, zonder teller. Het verbruik wordt samen met dat van de openbare verlichting aangerekend. Exploitatie van openbare verlichting Preventief onderhoud Om de openbare verlichting zo bedrijfszeker mogelijk te houden, vervangt Eandis lampen systematisch na een termijn van twee à vier jaar. De vervangingstermijn is afhankelijk van het soort lamp en wordt bepaald aan de hand van een theoretische levensduur. Deze preventieve vervanging voor het einde van de theoretische levensduur, is economisch verantwoord en geeft een sterkere garantie op een optimaal werkende openbare verlichting. Naast die periodieke vervanging van de lampen organiseert Eandis jaarlijks één inspectieronde van alle lampen in heel Vlaanderen. De inspectie gebeurt tijdens de normale branduren van de openbare verlichting (’s avonds en ’s nachts). Zo kunnen we eventuele niet-gemelde defecten snel en gegroepeerd herstellen. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 19 Curatief onderhoud Ondanks deze preventieve maatregelen kunnen toch nog defecten optreden. Omdat buurtbewoners en weggebruikers meestal de eerste waarnemers zijn, doen we een beroep op hen om een defect snel te melden. Meldingen van defecte lampen kunnen gebeuren op de website www.eandis.be>straatlampen. Via een aantal invulvelden kan het defect perfect worden geregistreerd en worden herstellingen sneller uitgevoerd. Bovendien krijgt de melder via e-mail een bericht als het defect is hersteld. Nagenoeg 95 % van de gemelde defecten wordt gemeld via e-mail, wat een positieve evolutie is. Wie niet over een internetverbinding beschikt, kan defecte straatverlichting dag en nacht telefonisch melden op het gratis nummer 0800 635 35. Voor een juiste lokalisatie van de lamp heeft Eandis een aantal lampgegevens nodig: gemeente, postnummer, straat, huisnummer van het meest nabijgelegen gebouw. Als het aanwezig en leesbaar is, hebben we ook het identificatienummer van de steun nodig. Als gemeente- of stadsbestuur kunt u op de website www.straatlampen.be rapporten opvragen van alle geregistreerde defecten aan de openbare verlichting in uw stad of gemeente, voor het hele grondgebied of per straat. Daarbij kunt u nagaan in welk stadium een dossier zich bevindt, en of het defect al hersteld is. Eandis herstelt correct gemelde defecten binnen de veertien kalenderdagen. Als de politie een defect meldt met een veiligheidsrisico, wordt de herstelling binnen de kortst mogelijke tijd uitgevoerd. Hersteltijden die langer duren, zijn soms toe te schrijven aan het gebruik van niet-standaardmaterialen. De levering van die toestellen kan langer op zich laten wachten. Ook bij beschadiging van palen en armaturen, bijvoorbeeld door een aanrijding, kan de herstelling wat langer duren. Defecten waarbij de verlichting in een deel van de straat uitvalt, zijn meestal te wijten aan een probleem op het elektrische voedingsnet. Ook hier doen we al het nodige 20 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen om het euvel zo snel mogelijk te verhelpen. Maar omdat voor dergelijke graafwerken vaak vergunningen en een studie van de ondergrond nodig zijn, kan de hersteltijd wel eens oplopen. Ook wanneer verlichtingstoestellen en/of lichtmasten volledig moeten worden vervangen, kan de herstelling langer op zich laten wachten. Het gaat immers vaak over niet-standaard verlichtingstoestellen. Maar dikwijls is de langere duurtijd ook te wijten aan een administratieve afhandeling met de gemeenten, die de nodige tijd vergt. Daarom werd eind 2006 beslist om aan de distributienetbeheerders een gelimiteerd mandaat te verlenen. Bij defecten aan verlichtingstoestellen en/of lichtmasten door slijtage of bij schadegevallen met een onbekende dader, kan Eandis nu onmiddellijk de herstelling uitvoeren. Openbare verlichting aansturen Eandis beheert het tijdstip waarop de openbare verlichting wordt in- en uitgeschakeld of gedimd. (de zogenaamde brandprogramma’s). Dat gebeurt met pulsen via het elektriciteitsnet, door middel van een centraal programmeerbare afstandsbediening. Ontvangtoestellen die lokaal staan opgesteld in distributiecabines, voetpadkasten of individuele lichtmasten, laten op basis van deze pulsen selectief de lampen branden, doven of dimmen. Sommige steden en gemeenten kozen voor een alternatief brandprogramma uit het gestandaardiseerd aanbod. Daarbij worden de lampen tijdens de nacht, vanaf een bepaald tijdstip, een paar uren gedoofd of gedimd. Tegen de ochtend branden ze weer op vol vermogen. Daarnaast wordt onderzoek gevoerd naar de mogelijkheden van intelligente straatverlichting (ISL of Intelligent Streetlight). Intelligente straatverlichting biedt verlichting op het gewenste tijdstip met de gewenste intensiteit, onder andere door bewegingssensoren of dimming te gebruiken. Dat biedt tal van mogelijkheden voor de verlichting van fietspaden, doorgangsstraten, industrieparken of woonwijken. Eandis test sinds 2010 het besparingspotentieel, de betaalbaarheid en de betrouwbaarheid van deze technieken op zes testlocaties. Quickscan en Masterplan openbare verlichting Eandis biedt uw lokaal bestuur een quickscan openbare verlichting (OV) aan. Een quickscan geeft een stand van zaken van het plaatselijke openbare verlichtingspark. Basis daarvoor is een momentopname van het gebruikte materiaal, het energieverbruik en de gebruiksduur. Die gegevens worden getoetst aan de ‘beste praktijken’. Op basis van die kennis stellen we maatregelen voor en maken we een financieel voorstel. Zo’n scan geeft indicaties voor snelle en reële energiebesparingen en formuleert concrete maatregelen met hun financiële impact. De quickscan vormt een eerste aanzet voor de uitwerking van een masterplan openbare verlichting, een instrument voor een duurzaam beleid en een meerjarenbegroting op het vlak van de openbare verlichting. Dit kan zowel een regionaal masterplan zijn waarbij een aantal gelijkaardige gemeenten worden geclusterd als een individueel masterplan voor een bepaalde gemeente. Dit beleids- en uitvoeringsplan bevat alle elementen met betrekking tot de uitbating van een OV-park (REG, investering, exploitatie, lichthinder en milieuvriendelijke materialen). Het masterplan bestaat uit een beleids- en een uitvoeringsplan. • beleidsplan -- analyse: wat is de huidige situatie? -- visie: wat willen we bereiken? -- strategie: hoe willen we deze doelstellingen bereiken? • uitvoeringsplan -- impactstudie: wat is de impact? -- actieplan: wanneer realiseren we dit? Alle elementen van de exploitatie van het OV-park zijn opgenomen: REG, investering, exploitatie en lichthinder. Er wordt een beleid uitgestippeld voor drie tot vijf jaar. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 21 Europees groen licht Via het Greenlight-programma promoot de Europese Commissie rendabele investeringen in de modernste verlichtingstechnieken. Organisaties of overheden die investeren in een kwalitatief hoogwaardige en energiezuinige verlichting, met een snelle terugverdientijd, worden beloond met het Greenlight-certificaat en mogen het Greenlight-logo gebruiken in alle communicatie. Wegens haar expertise werd Eandis aangesteld als ‘Greenlight Endorser’, en mogen we referentieprojecten voordragen. Actief opvolgen en bijsturen van nieuwe ontwikkelingen Met het oog op de rationele omgang met energie en op het belang van kostenbesparing voor de steden en gemeenten, volgt Eandis nieuwe technologieën en ontwikkelingen van zeer nabij op. In die context zijn er al oplossingen met dimming en led. We vermeldden ook al het onderzoek naar intelligente straatverlichting. We onderzoeken de nieuwste evoluties via labotesten en pilootprojecten, zoals stand aloneoplossingen, nieuwe types bakenverlichting en reflectiemateriaal. Eandis volgt de Vlaamse, federale en Europese regelgeving actief op, net als de prestatienormen voor de verlichting van openbare domeinen. We houden ook verschillende relevante initiatieven in het oog: • BLISS (Better Lighting in Sustainable Streets, test nieuwe systemen voor publieke verlichting uit). • ESOLi (Energy Saving Outdoor Lighting, is er op gericht om de mogelijkheden van intelligente straatverlichting meer onder de aandacht te brengen en het gebruik van de best beschikbare technologieën te stimuleren). • KIC InnoEnergy (bevordert de integratie van onderwijs, onderzoek en het bedrijfsleven en versterkt de innovatiecultuur en het ondernemerschap). 22 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen In een notendop Onze dienstverlening voor buitenverlichting Openbare verlichting aanleggen • Doorrekening algemene kosten. • Vademecum (catalogus en informatiegids). Feestverlichting plaatsen en beheren Verlichtingstoestellen, lichtmasten en lampen beheren • Preventief onderhoud. • Curatief onderhoud. • Openbare verlichting aansturen. Quickscan en Masterplan openbare verlichting • Stand openbare verlichtingspark: basis voor maatregelen en financieel voorstel. • Beleidsplan. • Uitvoeringsplan. Europees groen licht • Greenlight-programma van de Europese Commissie. • Eandis aangesteld als ‘Greenlight Endorser’. . Nieuwe ontwikkelingen (led, dimming, intelligente straatverlichting) opvolgen en bijsturen • Labotesten en pilootprojecten uitvoeren. • Regelgeving, prestatienormen en onderzoeksinitiatieven opvolgen. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 23 24 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 3 Synergie en minder hinder realiseren Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 25 3. Synergie en minder hinder realiseren Aandacht voor nazorg en herstelling van werken op het openbaar domein Als lokaal bestuur bent u verantwoordelijk voor het openbare domein. De kwaliteit en de toegankelijkheid van de openbare ruimte in uw gemeente of stad is dan ook van groot belang voor u. Het is noodzakelijk dat nutsmaatschappijen het openbare domein correct achterlaten. En als nutswerken worden uitgevoerd, komt het er op aan om de periode van de werkzaamheden tot een minimum te beperken. Deze prioriteiten en bezorgdheden kwamen sterk naar voor in een recente marktstudie die Eandis uitvoerde bij lokale besturen. Eandis ondersteunt deze visie en zet zich elke dag in om eraan tegemoet te komen. Zo stuurden we onze interne processen bij om de juiste kwaliteit altijd en overal te garanderen. Om de doelstelling van minder hinder met een maximale synergie te realiseren werd Synductis opgericht. Dit initiatief van Eandis, TMVW en IWVA, kwam tot stand in overleg met de Vlaamse steden en gemeenten. Synductis wil investeringswerken aan de nutsinfrastructuur beter coördineren. Met de gecoördineerde aanpak van Synductis krijgt de bestaande synergie tussen de verschillende nutsmaatschappijen voor de uitvoering van werken op openbaar domein een extra stimulans. In dit verband is een constructieve samenwerking met steden en gemeenten van primordiaal belang. Enkel zo kunnen we werken aan minder hinder, maximale efficiëntie via synergie, een eenduidige communicatie en een aanpak op maat van lokale besturen. 26 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Uiteraard breekt Eandis de straat niet zomaar open. In ons streven om iedereen op een betrouwbare en veilige manier van elektriciteit en aardgas te voorzien, voeren we graafwerken uit, plaatsen/ vervangen we leidingen en sluiten we onze klanten vervolgens aan op dit net. Dit doen we altijd op een doordachte manier en met oog voor drie aandachtspunten: • we beperken de hinder tot een minimum met een korte doorlooptijd van de werken. • we informeren de bewoners maximaal en op tijd. • we zorgen voor een definitieve herstelling van het voetpad, volgens de regels van de kunst. Met opleidingen voor aannemers en eigen personeel engageren we ons maximaal om het openbare domein in een correcte staat achter te laten, rekening houdend met de specifieke wensen van uw lokaal bestuur. We hanteren strikte kwaliteitseisen die aan de wettelijk opgelegde normen voldoen en willen alle fasen van de werken vlot op elkaar laten aansluiten. Daarom overleggen we geregeld met uw lokaal bestuur en communiceren we duidelijk de te verwachten hinder aan de verschillende partijen. En om bij herhaling opengebroken wegen te vermijden, werken we maximaal samen met de andere nutsbedrijven. Dit gebeurt bij voorkeur binnen de gecoördineerde aanpak van Synductis. Een globaal overzicht van werkzaamheden Om een goede planning op te maken en potentiële synergieën te realiseren, is een globaal overzicht van openbare werken onontbeerlijk. Als lokaal bestuur blijft u met een overzichtsplanning op de hoogte van de status van alle openbare werken in uw stad/gemeente. Door de geplande werken van verschillende nutsbedrijven te consolideren in één overzichtsplan, kunnen we het aantal knelpunten op openbaar domein bovendien makkelijker en efficiënter wegwerken. Via Synductis kan Eandis uw lokaal bestuur helpen om de synergiemogelijkheden bij werken op het grondgebied van uw gemeente of stad overzichtelijk te maken en op te volgen. Dat doen we door: streven naar een minimale uitvoeringskost van de werken, een minimale hinder voor weggebruikers en omwonenden, en een maximale coördinatie van werven. Naast de kostenbesparing binnen een synergieproject biedt ook de structurele samenwerking tussen verschillende nutsbedrijven een belangrijk besparingspotentieel door de ontwikkeling van een totaalvisie op synergiemanagement. Het gaat hierbij over: • de realisatie van schaalvoordelen door de toepassing van hetzelfde logistieke systeem, dezelfde tools en softwareapplicaties, dezelfde technologieën ... • de creatie van leereffecten door een uitwisseling van beste praktijken en het op grote schaal toepassen van technologieën, een bundeling van de competenties over rationeel energie- of watergebruik ... • de informatie beschikbaar bij de verschillende nutsbedrijven in een vroeg stadium samen te brengen. • een bundeling van de onderhandelingsmacht bij de aankoop van materialen en diensten, prijsonderhandelingen met aannemers ... • ervoor te zorgen dat er geen enkele opportuniteit voor synergie verloren gaat, rekening houdend met de investeringsprioriteiten van de nutsbedrijven. • gemeenschappelijke kostendeling, bijvoorbeeld sleufkosten of kosten voor aansluitingen, meters en metering ... Een maatschappelijk en economisch optimum verzekeren Minder hinder en tijdige oplevering door gecoördineerde opvolging van werken De coördinatie van de geplande werken in de ontwerpfase is de verantwoordelijkheid van de opdrachtgever of van het door hem aangestelde studiebureau. In deze fase wordt de impact van de geplande werken op de bestaande infrastructuur (onder andere nutsleidingen) onderzocht en wordt in overleg naar oplossingen gezocht om deze impact te minimaliseren. In het belang van de lokale besturen, streeft Eandis van bij het ontwerp naar een onderhandeld economisch en maatschappelijk optimum waarbij de totale maatschappelijke kost van het werk wordt geminimaliseerd. We bereiken dit optimum door te Om de potentiële synergie in de uitvoeringsfase ook daadwerkelijk te realiseren, moet het project van begin- tot eindfase opgevolgd worden met aandacht voor: • de tijdige start van activiteiten met hoger risico of langere doorlooptijd, zoals de aanvraag van de juiste vergunningen door de verschillende maatschappijen, verwerving van gronden, uitvoering van speciale bestellingen (voor onderboringen ...). Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 27 • duidelijke communicatie over het verloop van de werken en de verwachte start- en einddatum. Dit omvat de organisatie van informatie- en bewonersvergaderingen en werf- en coördinatievergaderingen bijwonen. • de afronding van het project, met aandacht voor het correct achterlaten van de werf op het moment van oplevering. De synergie van Synductis in de praktijk Vrijblijvende afspraken om samen te werken, hebben op het terrein onvoldoende effect. Met de recente oprichting van Synductis wordt daarom resoluut gekozen om de toetredende nutsbedrijven bindend te engageren tot gemeenschappelijke afspraken, terwijl ze hun eigen identiteit behouden. Synductis staat voor ‘structurele synergie’: een bindende en gecoördineerde aanpak van de dienstverlening met behoud van de specifieke nutsbedrijven. Momenteel participeren Eandis, TMVW en IWA in Synductis. In de toekomst wordt de toetreding van extra nutsbedrijven verwacht, wat perspectieven biedt voor extra synergieën. Activiteiten in synergie zorgen voor een geoptimaliseerde dienstverlening en een betere kostenbeheersing. Streven naar structurele synergie raakt niet aan de gemeentelijke autonomie. Als lokaal bestuur behoudt u uw rol en bevoegdheden. U blijft de eerste en belangrijkste gesprekspartner van Synductis, dat de transparantie van de samenwerking en de afdwingbaarheid voor de deelnemende vennoten vergroot. Heel wat gemeenten en steden werken voor wegenis en gemeentelijke riolering al via een afzonderlijke operator. Om de beoogde synergie zo groot en de hinder zo klein mogelijk te maken, kunnen ook deze operatoren toetreden, net als de bovengemeentelijke rioleringsinstanties. Synductis boekt op dit moment al resultaat. Er lopen al enkele proefprojecten. Zo is er een project 28 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen waarbij de aanleg van een fietspad en de plaatsing van drukriolering de aanleiding vormden voor een globaal wegenisproject waarbij het gemeentebestuur, TMVW, Eandis, Belgacom en Telenet betrokken werden. Oorspronkelijk bleef het project aanslepen en voldeed het niet aan de vraag van het openbare bestuur, doordat de uitvoeringsplanning van de verschillende partijen niet op elkaar afgestemd raakte. Door tussenkomst van Synductis werd het project toch succesvol afgerond, op basis van het volgende stappenplan: • in consensus tot een globale uitvoeringsplanning komen: -- deblokkering van de timing van het project door de nodige capaciteit vrij te maken bij de individuele maatschappijen. -- bijstelling van de fasering door conceptueel overleg. • door gemeenschappelijke afstemming in ontwerp en uitvoering een stijging van de efficiëntie bekomen: -- deblokkering van timingproblemen in ontwerp en uitvoering. -- vroegtijdige detectie en deblokkering van de knelpunten. -- aansturing door een projectleider verzekert continuïteit vanaf ontwerp tot en met uitvoering. -- stimulering van optimalisatie door een multiutility-aannemer. • betere communicatie met gemeente en bewoners dankzij het globale overzicht: -- betere communicatie over de vooruitgang van het volledige werk in plaats van het gedeelte van de individuele maatschappijen. -- communicatie van geplande einddatum van de werken. Ondersteuning van initiatieven over werken in de ondergrond Coördinatie aanleg nieuwe voetpaden Opdrachtgevers en uitvoerders van werken op het openbare domein worden geconfronteerd met verschillende initiatieven en toepassingen voor de aanlevering, de verwerving en de verwerking van geografische informatie: Meer en meer zijn de gemeenten vragende partij om een nieuw voetpad aan te leggen na de werken aan nutsleidingen. Eandis biedt daarom aan om de coördinatie voor de aanleg van een nieuw voetpad op zich te nemen. Dit gaat van het louter afstemmen van de planning met de gemeentelijke voetpadaannemer tot werken met één gemeenschappelijke aannemer voor alle opdrachten, inclusief de aanleg van het nieuwe voetpad. • GRB (Grootschalig Referentie Bestand) zorgt voor een gemeenschappelijke basiskaart waarop getekend kan worden. • KLIP (Kabel en Leiding Informatie Portaal) en KLIM (Kabel en Leiding Informatie Meldpunt) zijn de tools voor planaanvragen van respectievelijk de Vlaamse en de federale overheid. Via deze tools kunnen zogenaamde as built-plans opgevraagd worden door aannemers en studiebureaus. • IMKL (InformatieModel Kabels en Leidingen) en PMKL (PresentatieModel Kabels en Leidingen) zijn de opvolgers van KLIP, waarbij gestreefd wordt naar één plan met daarop alle leidingen. IMKL is het informaticamodel voor onderlinge communicatie, PMKL de uniforme legende voor visualisatie. Deze coördinatie streeft een maximale synergie na, rekening houdend met het economisch optimum van de infrastructuurwerken en met uw meerjarenplan voor voetpaden. Samenwerking via callcenter De Stroomlijn De Stroomlijn is ons klantencommunicatiecentrum. Eandis bezit 64 % van de aandelen. De overige aandelen zijn in handen van TMVW. • GIPOD (Generiek Informatieplatform Openbaar Domein) laat toe om geplande werkzones aan te geven, maar geeft geen informatie omtrent positionering van leidingen. Deze toepassingen zijn complementair aan de doelstellingen van Synductis. Ze garanderen op zich immers niet dat de juiste informatie wordt aangeleverd en dat mogelijke synergie op een efficiënte en effectieve manier wordt gerealiseerd in de praktijk. Eandis en Synductis onderschrijven het belang van deze toepassingen en bieden uw lokaal bestuur ondersteuning aan bij het gebruik ervan. Indien gewenst, kan Synductis u ook helpen bij de inbreng en de verwerking van gegevens. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 29 In een notendop Onze dienstverlening voor synergie en minder hinder Aandacht voor nazorg en herstelling van werken op het openbaar domein •Hinder beperken. •Maximale en tijdige informatie aanbieden. •Definitieve herstelling van het voetpad. Een globaal overzicht van werkzaamheden •Via Synductis maken we synergiemogelijkheden voor werken overzichtelijk en makkelijk op te volgen. Een maatschappelijk en economisch optimum verzekeren •Minimale uitvoeringskosten. •Tijdige oplevering. •Minimale hinder voor weggebruikers. •Maximale coördinatie van werven. Ondersteuning van initiatieven over werken in de ondergrond •GRB. •KLIP en KLIM. •IMKL en PMKL. •GIPOD. Coördinatie aanleg nieuwe voetpaden Klantencommunicatiecentrum De Stroomlijn 30 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 4 Lokale productie Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 31 4. Lokale productie Eandis is er zich als maatschappelijke speler sterk van bewust dat het belangrijk is om zoveel mogelijk hernieuwbare productie in te zetten voor elektriciteits- en verwarmingstoepassingen. Zonne-energie, windenergie, warmtekrachtkoppeling (WKK) en biogas kunnen bijdragen om de Europese en Vlaamse milieudoelstellingen voor hernieuwbare energie te bereiken. Eandis stelt alles in het werk om op de meest kostenefficiënte manier deze doelstellingen te behalen. Daarbij veroorzaken we zo weinig mogelijk hinder in uw stad of gemeente. Lokale productie installeren is niet enkel van belang om milieudoelstellingen te bereiken. In veel gevallen is het ook een weloverwogen keuze van prosumenten (eindgebruikers die zelf ook energie produceren) om hun energiekosten te reduceren. Veel tuinbouwers gebruiken bijvoorbeeld WKK’s om hun serres te verwarmen en tegelijkertijd stroom te produceren. Lokale productie stimuleert zo mee de regionale economische ontwikkeling. De lokale Ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP) zijn in dit kader een belangrijke informatiebron, aangezien ze een grote impact hebben op de mogelijke plaatsing van decentrale productie en dus op het investeringsbeleid van de netbeheerder. 32 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Eandis heeft de voorbije jaren ruime ervaring opgedaan in de omgang met en de aansluiting van lokale productie-installaties. Eind 2012 waren er al 145 000 installaties met een totaal vermogen van 2 400 MW geïnstalleerd op het distributienetwerk. Tegen 2020 wordt nog een groei verwacht van 84 %. Informatie en advies over de mogelijkheden van lokale productie Op basis van verdere analyses berekenden we welke lokale productie het meest kostenefficiënt op ons net kan worden aangesloten. Groene, oranje en rode zones duiden dit visueel aan. Het is essentieel dat u als lokale bestuurder - net als eindgebruikers, bedrijven en organisaties voldoende en in een vroeg stadium geïnformeerd wordt over de locaties waar lokale productie kan worden geïnstalleerd. Aan de hand van deze informatie kunt u de haalbaarheid van uw project inschatten. Deze kaart kan ook een belangrijke bijdrage leveren aan de uitwerking van het Strategisch Energie Actie Plan (SEAP) dat wordt aangeboden aan lokale besturen in het kader van Smart Cities. Met deze SEAP ondersteunen we uw gemeente of stad om de lokale beleidsdoelstellingen te behalen, onder andere door de installatie van hernieuwbare productie in de regio. Ook haalbaarheidsstudies en projectopvolging voor de plaatsing van zonnepanelen op gebouwen maken deel uit van ons aanbod voor lokale besturen. In dit kader heeft Eandis, samen met andere netbeheerders en VITO, onder coördinatie van de VREG, het potentieel voor lokale productie in Vlaanderen in kaart gebracht1. Hierbij hielden we onder meer rekening met het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV), de Ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s), beleidsregels over vergunningen, vluchtroutes van vogels bij windmolens, de aanwezigheid van monumenten en landschappen. Voor WKK gebruikten we de plaatselijke warmtevraag als leidraad. Eandis bestudeert ook grondig de huidige en toekomstige impact van lokale productie op de distributienetten. Niet alleen lokale productie, maar ook nieuwe vormen van afname – zoals warmtepompen en elektrische voertuigen – nemen we mee in deze analyse. Met deze studies wil Eandis zijn technische knowhow uitbreiden om lokale productie maximaal aan te sluiten op de bestaande netinfrastructuur. Het resultaat wordt weergegeven op een kaart voor Vlaanderen met de hoeveelheid aan lokale productie die op bepaalde locaties mogelijk is. Aansluitbaarheid windmolens in functie van kostenefficiëntie • meest kostenefficiënt 1 • minder kostenefficiënt • minst kostenefficiënt http://www.vreg.be/sites/default/files/uploads/ aanpassingnb313092012.pdf Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 33 Aansluiting van lokale productie Het zijn de distributienetbeheerders die de lokale producties aansluiten. Zodra de lokale producties aangesloten zijn aan en gekoppeld zijn met het publieke distributienet, kunnen ze hierop groene energie injecteren. Op een aantal locaties is de capaciteit van de distributienetten onvoldoende om nieuwe lokale productie-installaties aan te sluiten. Om deze uitdaging het hoofd te bieden, werkt Eandis actief studies en projecten uit die de juiste investeringskeuzes mogelijk maken. We wegen capaciteitsverhoging door bijkomende investeringswerken af tegenover het slimme gebruik van de bestaande capaciteit. Via het project Slimme netten zullen we die filosofie in de praktijk omzetten. Eandis is een sterke voorstander van het slim aansturen van lokale productie-installaties, voor een beperkte periode van het jaar, om zo de aanwezige capaciteit beter te benutten en investeringen uit te sparen. Aan de hand van een concrete case van een windmolenproject werd bestudeerd hoe we het potentieel aan windenergie maximaal kunnen benutten met een minimum aan bijkomende investeringen in netinfrastructuur. Producenten die daarvoor in aanmerking komen, zullen een flexibele aansluiting krijgen. De klant kan dan tijdens een beperkt percentage van de tijd niet injecteren op het distributienet. Toch kan hij zijn installatie sneller en goedkoper (geen bijkomende netinfrastructuur) aansluiten op het distributienet. Zodra de concepten die we in dit project testen, gevalideerd zijn, zullen ze ook op andere plaatsen in het net gebruikt worden om decentrale productie kostenefficiënt aan te sluiten. Eandis staat in voor de veilige en betrouwbare aansluiting van lokale productie op het distributienetwerk en garandeert zo een maximaal rendement. Voor kleine installaties2 moet de netgebruiker in uw stad of gemeente enkel schriftelijk aan de distributienetbeheerder melden dat een productieinstallatie in dienst zal worden genomen. De LRB is het centrale aanspreekpunt voor klanten in uw gemeente of stad die een nieuw project opstarten voor grote installaties van lokale productie. Eandis biedt ook oriënterende studies en detailstudies aan. Bij een oriënterende studie maken we een voorontwerp van de aansluiting. Bij een detailstudie maken we een ontwerp van de aansluiting als onderdeel van de prijsofferte. Na deze studie ontvangt de klant een schriftelijke offerte. Na wederzijds akkoord wordt de aansluiting uitgevoerd, wordt een groenestroom- en factureringsteller geplaatst en kan de installatie worden geactiveerd. De klant ontvangt ook een meterdossier waarmee hij zijn dossier bij de VREG kan neerleggen. Daarna heeft hij recht op groenestroomcertificaten. Windmolens werden tot voor kort individueel aangesloten op het distributienet. Vandaag worden windmolenparken via één aansluiting met het publieke distributienet verbonden. In een aantal gevallen betekent dit dat tussen de individuele windmolens privékabels op het openbare domein worden toegelaten, echter zonder afbreuk te doen aan het veilige en efficiënte beheer van de netten. Naast een daling van de kosten, biedt dit meer rechtszekerheid aan de producenten en stimuleert dit het investeringsklimaat. 2 Totaal schijnbaar vermogen ≤ 10 kVA (driefasig of ≤ 3 680 VA (enkelfasig). 34 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Om windparken zo rendabel mogelijk aan te sluiten, bekijken we of de spanningsniveaus van de distributienetten kunnen worden opgevoerd tot 30 en 36 kV. Dankzij deze vernieuwing kunnen we de netverliezen beperken, de onthaalcapaciteit vergroten en snel en efficiënt lokale windprojecten aansluiten. Aansluiting van faciliteiten voor de injectie van biomethaan Ook biogas en biomethaan zullen een belangrijke rol spelen in het energielandschap van de toekomst. •Biogas ontstaat uit de vergisting van organisch materiaal afkomstig van landbouwgewassen, afvalwater, voedseloverschotten of mest. Het zorgt voor een duurzame energieproductie door de beschikbare natuurlijke bronnen (afvalstoffen of restfracties) efficiënt te gebruiken. Biogas bevat nog verschillende onzuiverheden (vooral zwavel) en wordt in de meeste gevallen lokaal gebruikt, bijvoorbeeld door verbranding in een WKK. Eandis ondersteunt de aansluiting van biomethaanproductie-installaties op het aardgasnet, mits deze productie-installaties voldoen aan de technische voorwaarden en voorschriften. Hoe doen we dat? We kunnen -- een netstudie uitvoeren die de aansluitbaarheid van het voorgestelde systeem onderzoekt. -- de aanvrager ondersteunen bij zijn administratieve verplichtingen om tot een aanvraagdossier te komen. Dit omvat de samenstelling van dossiers nodig voor de uitvoering van de detailstudie, de afsluiting van de aansluitingsovereenkomst en de indienstneming van de injectie-installatie (keuring installatie, opvolging wettelijke conformiteiten). -- technische ondersteuning bieden aan de klant, zodat hij voldoet aan de technische voorschriften van Synergrid. Deze voorschriften behandelen onder meer het ontwerp en de bouw van de regelinstallatie. -- de installatie aansluiten. •Biomethaan is biogas waarvan de eigenschappen werden gewijzigd om het gas uitwisselbaar te maken met aardgas van het net. Hiervoor moet onder meer de calorische waarde van het biogas verhoogd worden. Er wordt ook een geurstof toegevoegd (odorisatie). Door biomethaan te injecteren in het aardgasnet, vergroot de productiemogelijkheid en het rendement, waardoor meer duurzame energieproductie mogelijk wordt. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 35 In een notendop Onze dienstverlening voor lokale productie Informatie en advies over de mogelijkheden van lokale productie •Strategisch Energie Actie Plan (SEAP). •Haalbaarheidsstudies/projectopvolging voor de plaatsing van zonnepanelen op gebouwen. •Studies en projecten om de juiste investeringskeuzes te bepalen (o.a. slimme netten). Aansluiting van lokale productie (WKK’s, zonnepanelen, windmolens, windmolenparken …) •Oriënterende studies (voorontwerp van de aansluiting). •Detailstudies (ontwerp van de aansluiting als onderdeel van de prijsofferte). Aansluiting van faciliteiten voor de injectie van biomethaan •Netstudie die aansluitbaarheid onderzoekt. •Ondersteuning voor administratieve verplichtingen aanvraagdossier. •Technische ondersteuning met oog op voorschriften Synergrid. 36 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 5 Meebouwen aan een intelligent energienetwerk in Vlaanderen Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 37 5. Meebouwen aan een intelligent energienetwerk in Vlaanderen Slimme meters Slimme meters worden vandaag wereldwijd in gebruik genomen of uitvoerig getest. Eandis heeft de ambitie om het slimmemeterconcept vergaand in te voeren. Onze meters kunnen ieder kwartier het actuele verbruik meegeven van zowel elektriciteit als gas (kwartierwaarden). Dit kan de eindgebruiker helpen om zijn verbruik beter te begrijpen, terwijl deze informatie Eandis helpt bij de monitoring en de exploitatie van het netwerk. We onderzoeken momenteel of het mogelijk is om ook de watermeter te integreren in het slimmemeterconcept, zodat de watermaatschappijen dezelfde diensten kunnen aanbieden. Op termijn kan ook de warmtemeter geïntegreerd en op een slimme manier uitgelezen worden. In 2013 sloot Eandis zijn piloot af die 40 000 meters op verschillende locaties installeerde. Met deze piloot testen we intensief ons concept van communicatie over de elektriciteitskabel en verworven we inzicht in de manier waarop eindgebruikers de informatie over hun verbruik gebruiken om energie te sparen. In de toekomst zal Eandis bij alle saneringen en bij alle nieuwe klanten automatisch een slimme meter installeren. Op basis van een maatschappelijke business case berekenden we dat sommige klantsegmenten goedkoper kunnen werken als die een slimme meter hebben. 38 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Deze segmenten zijn: • lokale besturen, als ze een slimme meter gebruiken in hun energiemanagementsysteem. • prosumenten: de slimme meter meet hun injectie, waardoor het injectietarief correct wordt toegekend. • grotere verbruikers (meestal bedrijven) op ons netwerk. • budgetmeterklanten: door de kwartierwaarden kunnen ze hun budget beter opvolgen. Eandis ontwikkelt diverse softwaresystemen om de kwartiergegevens te verwerken in plaats van de vroegere jaargegevens. Het is echter cruciaal dat alle bedrijven in het energielandschap over deze gegevens kunnen beschikken, conform de afspraken. Om dit mogelijk te maken, werkt Eandis samen met de andere distributienetbedrijven en werd één ‘clearing house’ of kruispuntbank opgestart, met als naam Atrias. Atrias zal in de toekomst alle meterinformatie op een uniforme wijze uitwisselen tussen de marktpartijen: leveranciers, netbeheerders en betrokken overheidsdiensten. De slimme meter is niet enkel een hulpmiddel voor de energiesector. Dankzij een communicatiekanaal kunnen klanten hun eigen toestellen aan de slimme meter koppelen. Vele van deze toepassingen moeten nog ontwikkeld worden (door de markt) en zullen de klant helpen energie te besparen zonder in te boeten aan comfort, onder meer door intelligente domotica. De data uit de slimme meter zullen ons ook toelaten datadiensten te ontwikkelen die producenten informeert over de geproduceerde energie, of die klanten meer inzicht geven in hun energieverbruik, waardoor ze efficiënter zullen omspringen met energie. Slimme netten De productie van lokale energie dekt de afname niet volledig. De redenen hiervoor zijn uiteenlopend: • de productie en afname gebeuren elk op een verschillende locatie. • de afname gebeurt op tijdstippen waarop er geen productie is en omgekeerd. Hierdoor moet de distributienetbeheerder een hogere netcapaciteit voorzien om alle energiestromen conform de technische voorschriften te distribueren. Investeringen in netcapaciteit impliceren de plaatsing van nieuwe distributiecabines en nieuwe kabels. Deze investeringen komen bovenop de huidige investeringen die niet aan hernieuwbare energie te koppelen zijn (bv. nieuwe verkavelingen inlussen, huizen aansluiten). Vanuit onze bedrijfsvisie willen we deze complexe uitdaging kostenefficiënt aanpakken en de overlast voor uw stad of gemeente beperken. Daarvoor passen we het principe ‘meten is weten’ of telebeheer toe. Door het net op gerichte plaatsen te monitoren met elektronica, kunnen we actief bijsturen waar nodig. Al deze gegevens worden in ons gloednieuwe monitoringsysteem (Distribution Management System - DMS) opgeladen. DMS kan op elk moment de exacte status van het net visualiseren, inclusief defecten, zodat ingenieurs en ervaren technici snel de juiste beslissing kunnen nemen. Dit zal de bedrijfszekerheid van de energiedistributie minstens op peil houden. Via geavanceerde simulaties in het DMS kunnen netinvesteringen uitgesteld worden en in het beste geval zelfs overbodig worden. Daarmee beperken we de kostprijs en de overlast voor de inwoners en de ondernemingen in uw gemeente of stad. Binnen het project Slimme netten onderzoeken we ook ondersteunende diensten van de distributienetbeheerder aan de transportnetbeheerder (Elia). We analyseren hoe ingrepen op de productie of op de afname van het distributienet kunnen worden gebruikt om probleemsituaties op het transportnet van Elia op te vangen. Elia moet immers de balans van het elektriciteitsnet bewaken, zodat het aanbod en de vraag op het net steeds in evenwicht zijn. Het koopt hiervoor vermogensreserves bij zogenaamde Balance service providers die zich engageren om een hoeveelheid regelbaar vermogen op verzoek onmiddellijk te wijzigen (afname verlagen of productie verhogen). Terwijl de reserves tot voor kort altijd rechtstreeks aangesloten waren op het Elia-net, zullen in de toekomst ook aanstuurbare vermogens op het distributienet ingeschakeld kunnen worden, om het evenwicht in stand te houden. Als distributienetbeheerder heeft Eandis de taak om de technische grenzen van het distributienet te bewaken. Zo verzekeren we de veiligheid en bedrijfszekerheid van het net. Op langere termijn willen we in onze rol als marktfacilitator evolueren van storingsbeheer naar een actief beheer. Daarbij kan op grotere schaal aanspraak gemaakt worden op flexibiliteit. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 39 In een notendop Hoe we bouwen aan een intelligent energienetwerk in Vlaanderen Slimme meters •Piloot (testen technologie). •Automatische installatie slimme meter bij nieuwe klanten en saneringen vanaf 2015. •Deelname in federaal clearing house Atrias (uitwisseling meterinformatie). Slimme netten •Telebeheer (via DMS): monitoring distributienet, voor bedrijfszekerheid en inschatting nodige investeringen. •Ondersteuning Elia (onderzoek om probleemsituaties met betrekking tot het hoogspanningsnet op te vangen). 40 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 6 Duurzame mobiliteit Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 41 6. Duurzame mobiliteit Ook op het vlak van mobiliteit en transport wordt meer en meer gezocht naar duurzame alternatieven om de uitstoot van broeikasgassen en fijn stof zo veel mogelijk te reduceren. In deze context onderzochten we het potentieel bij lokale besturen en stemden we onze dienstverlening af op hun behoefte om goede mobiliteitskeuzes te maken. Eandis verwacht een evolutie waarbij complementaire mobiliteitsalternatieven elk hun steentje zullen bijdragen tot een gezonde energiemix. • Elektrische wagens zijn geschikt voor korte afstanden (actieradius 150 km) • CNG (Compressed Natural Gas)-wagens kunnen gebruikt worden voor langere afstanden (actieradius tot 530 km, aanvulling met benzine tot 1 000 km), in grotere (zwaardere) voertuigen. De evoluties, zowel voor elektrische wagens als voor aardgasvoertuigen, zijn moeilijk te voorspellen. De meeste prognoses geven duidelijk een trend naar meer diversificatie, waarbinnen verschillende toepassingen een plaats zullen hebben: fossiel, elektrisch, CNG, hybride (gecombineerde toepassingen), waterstof en dergelijke. Om duurzame mobiliteit een extra stimulans te geven, neemt Eandis een voortrekkersrol op. Zo nemen we bijvoorbeeld enkele interne initiatieven. Eandis stelt twaalf elektrische voertuigen ter beschikking van het personeel en er werden tien laadpalen geïnstalleerd aan ons hoofdgebouw in Melle. De komende jaren zal het aantal wagens en laadpalen uitgebreid worden. Ook voor rijden op aardgas zetten we de eerste stappen, met de aankoop van drie CNG-voertuigen. Verder stelt Eandis elektrische dienstvoertuigen ter beschikking van lokale besturen gedurende een bepaalde periode. Zo laten we verschillende steden en gemeenten kennismaken met de eigenschappen en de mogelijkheden van elektrische wagens. Bovendien kan het rij- en verbruiksgedrag zo beter in kaart worden gebracht. Om duurzame mobiliteit zoveel mogelijk aan te moedigen, wil Eandis in de nabije toekomst samen met de lokale besturen een communicatiecampagne lanceren die mens en maatschappij informeert en sensibiliseert over rijden op elektriciteit en aardgas. Om duurzame mobiliteit nog meer ingang te laten vinden in Vlaanderen, kan uw stad of gemeente een beroep doen op Eandis voor de volgende initiatieven. MobiScan Met een MobiScan wordt de specifieke mobiliteitssituatie van uw gemeente, stad of regio in kaart gebracht en geanalyseerd. Op basis van uw gebruiksprofiel en budget wordt een scenario op maat uitgetekend dat het best past bij de duurzame ambities van uw lokaal bestuur. De studie kan volgende aspecten omvatten: • analyse van het geschikte wagentype, de energiebron en het aantal voertuigen, evenals de optimale inplantingsmogelijkheden voor infrastructuur. • financiële kosten-batenanalyse, mogelijke subsidiëring en financiering van het project. • in kaart brengen van mogelijke besparingen inzake fossiele brandstoffen, CO2- en fijnstofreducties. • juridische en administratieve ondersteuning met betrekking tot mogelijke premies en vergunningen. Eandis kan u helpen om optimale keuzes te maken die aansluiten bij uw duurzaam mobiliteitsbeleid. 42 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Mobimasterplan van uw voertuigen Aansluiting van oplaadinfrastructuur en vulstations Een Mobimasterplan omvat ten eerste een analyse van de vloot en/of infrastructuur van uw openbare bestuur, en van het mobiliteitsgedrag van het personeel. Daarna helpen we u om een beleidsvisie te ontwikkelen. Uiteindelijk wordt een actieplan opgesteld om de beleidsvisie concreet te vertalen naar een activiteiten- en investeringsprogramma via een meerjarenbegroting. Als distributienetbeheerder van elektriciteit en aardgas spreekt het voor zich dat Eandis de technische expertise bezit om oplaadpalen en -eilanden en CNG-vulstations aan te sluiten op het distributienet. Zowel openbare besturen als bedrijven kunnen hiervoor een beroep doen op Eandis. Dit masterplan kan deel uitmaken van een SEAP (Sustainable Energy Action Plan) dat de overkoepelende aanpak beschrijft voor de transitie naar een slimme, CO2-vriendelijke gemeente of stad. Verder kunnen we u bijstaan in de zoektocht naar locaties voor de plaatsing van deze infrastructuur, en we geven advies inzake de verschillende keuzemogelijkheden. Ook voor andere hieraan gekoppelde behoeften is Eandis uw aanspreekpunt. Een masterplan bestaat uit vijf stappen, waarbij de eerste stap overgeslagen wordt als er al een mobiscan werd uitgevoerd: • nulmeting: analyse actuele gegevens • vastleggen visie en algemene doestellingen • vastleggen strategie • impactstudie • actieplan: concretisering van het beleid Het masterplan kan individueel of regionaal worden opgesteld. Bij een regionale aanpak worden enkele gemeenten geclusterd. Stap 1 t.e.m. 3 zijn dan gemeenschappelijk. Gezamenlijke aankopen Als lokaal bestuur kunt u ervoor kiezen om via Eandis laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen, CNG-vulstations, elektrische fietsen, aardgasvoertuigen en/of elektrische wagens aan te kopen. Wij stellen dan de lastenboeken voor u op. Door verschillende orders voor lokale besturen te bundelen, kunnen we een voordelige prijs krijgen, wat de financiële baten van duurzame voertuigen nog vergroot. Eandis staat verder in voor de opvolging van het aankoopdossier en van de levering van de wagens. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 43 Plaatsing van oplaadinfrastructuur voor elektrische voertuigen • Ondersteuning technische aansluitbaarheid. Het succes van elektrische voertuigen zal grotendeels bepaald worden door de oplaadinfrastructuur. We ondersteunen het volledige plaatsingstraject, van de beslissing over het aantal laadpalen (eventueel op basis van de mobiliteitsstudie) tot en met de installatie en de aansluiting van de infrastructuur voor de oplading van elektrische wagens op openbaar domein. Eandis begeleidt u in de bepaling van het aantal, de locatie en de technologie van de palen en eilanden, de administratie en de communicatie. We kunnen u ook assisteren bij het beheer, de financiering, de promotie, de facturering en de verbruiksopvolging van het wagenpark. • Eindoplevering. • Werfplanning en -coördinatie: aannemers selecteren en opvolgen, planning bijsturen, veiligheid borgen op de werf … • Communicatie over de gang van zaken met alle betrokken partijen (onder andere schepencollege, inwoners van de regio, andere nutsbedrijven, media). MobiMonitor Ook met dit product biedt Eandis uw lokaal bestuur een individuele dienstverlening: er zullen intelligente monitoringtools worden ontwikkeld op basis van de behoeften van uw stad of gemeente. Enkele voorbeelden: • de gerealiseerde besparing ten opzichte van de situatie vóór de implementatie van het duurzame mobiliteitsproject: bespaard bedrag voor aankoop van diesel en benzine dankzij milieuvriendelijk alternatief, de reductie van fijn stof, de verminderde CO2-uitstoot, NOx en SOx. • de gerealiseerde besparing (financieel/milieu) ten opzichte van de vooropgestelde jaardoelstelling. Coördinatie van projecten voor vulstations Ook voor aardgasvoertuigen zal het aanbod aan vulstations van cruciaal belang zijn. Het Eandisaanbod omvat de volledige coördinatie van projecten gericht op de plaatsing van vulinfrastructuur voor CNG-wagens (vulstations). We kunnen de volgende taken op ons nemen, in opdracht van uw lokaal bestuur. • Administratieve ondersteuning van het project: vergunning aanvragen, offertes opvragen, alternatieven afwegen en beste keuze formuleren, status van de aankopen opvolgen … 44 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen • benchmarking ten opzichte van vergelijkbare lokale besturen (rangschikking op basis van milieuvriendelijke inspanningen en geleverde prestaties). Onbewust zullen deze tools bijdragen tot een gedragsverandering van uw gemeente- of stadspersoneel. Bovendien kunt u de duidelijk zichtbare resultaten (dit zijn de geleverde milieu-inspanningen) gebruiken voor externe communicatie over het duurzame energiebeleid dat uw stad of gemeente voert. Op deze manier stimuleert u de noodzakelijke gedragswijzigingen bij de inwoners. MobiCalculator Deze geautomatiseerde (web)tool geeft snel advies over de technologische keuzes over duurzame mobiliteit. Op die manier zal deze calculator de verschillende alternatieven voor mobiliteit vergelijken, zoals bijvoorbeeld de investeringskost, de onderhoudskost, mogelijke subsidies, het verbruik, en de uitstoot van fijn stof en CO2. Met de mobiliteitscalculator wil Eandis steden en gemeenten helpen om duurzame mobiliteitsalternatieven te promoten. Via deze berekeningstool geeft u residentiële gebruikers en bedrijven een duwtje in de rug om over te schakelen naar een elektrische wagen of een aardgasvoertuig. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 45 In een notendop Onze dienstverlening op het vlak van mobiliteit Eandis neemt voortrekkersrol • Uitbouw netwerk van oplaadpunten voor elektrische wagens. • Terbeschikkingstelling van elektrische voertuigen. MobiScan (ondersteuning bij de opzet van een duurzaam mobiliteitsbeleid) • Analyse geschikt wagentype/energiebron/aantal voertuigen/inplanting. • Financiële kosten-batenanalyse. • In kaart brengen besparingen CO2, fijn stof en fossiele brandstoffen. • Juridische en administratieve ondersteuning (premies en vergunningen). Masterplan Vloot • nulmeting: analyse actuele gegevens. • vastleggen visie en algemene doestellingen. • vastleggen strategie. •impactstudie. • actieplan: concretisering van het beleid. Gezamenlijke aankoop infrastructuur, fietsen en wagens •Lastenboek. • Bundeling orders. • Opvolging dossier. •Levering. Aansluiting oplaadinfrastructuur en vulstations • Advies over inplanting infrastructuur. • Oplaadpalen en -eilanden/CNG-vulstations aansluiten. Plaatsing oplaadinfrastructuur elektrische voertuigen • Praktische beslissingen. •Financiering. •Administratie. •Communicatie. •Beheer. •Promotie. •Facturering. •Verbruiksopvolging. 46 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Coördinatie projecten voor vulstations • Administratieve ondersteuning. • Ondersteuning technische aansluitbaarheid. • Werfplanning en -coördinatie. •Eindoplevering. •Communicatie. MobiMonitor Ontwikkeling van monitoringtools (evaluatie op basis van financiële indicatoren en milieu-indicatoren). MobiCalculator Webtool voor vergelijking tussen verschillende mobiliteitsalternatieven (promotie en sensibilisering). Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 47 48 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 7 Duurzame gebouwen Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 49 7. Duurzame gebouwen Als stads- of gemeentebestuur bent u eigenaar van grotere gebouwen zoals gemeentehuizen, schoolgebouwen, technische werkplaatsen, zwembaden, sporthallen, ziekenhuizen … Het energieverbruik is voor u, als lokaal bestuur, dan ook een belangrijke uitgavenpost. Naast de bestaande diensten op het vlak van rationeel energiegebruik, biedt Eandis sinds 2010 een totaaloplossing aan voor een efficiënt energiebeheer van de gebouwen. We helpen uw gemeente of stad om de energiefactuur te beheersen. In de afgelopen jaren werden al honderden succesvolle projecten uitgevoerd bij lokale besturen en verwierf Eandis een unieke expertise die we delen met de lokale besturen. Met ons aanbod speelt Eandis in op de bestaande lokale en gemeentelijke behoeften inzake energiebesparing. Begeleiding, coördinatie en financiële ondersteuning maken een reële energiebesparing mogelijk in gebouwen – waaronder ook openbare ziekenhuizen en sportinfrastructuur – van steden en gemeenten, provincies, autonome gemeentebedrijven, OCMW’s, politiezones, enz. Zo beantwoordt Eandis de vraag vanuit de lokale besturen naar een modulair systeem van dienstverlening. Het gaat van meting en energieadvies, over uitvoering en prefinanciering van de projecten, tot sensibilisering van gebruikers achteraf. Elke gemeente kan samen met de Lokale relatiebeheerder op maat gemaakte projecten uitwerken, om zowel het energieverbruik als de energiefactuur te reduceren. 50 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Energiebeheer in gebouwen Het aanbod wordt gepresenteerd in de vorm van een producten- en dienstencatalogus die op verschillende pijlers is gebouwd. In het totaalaanbod zitten zowel advies, technisch ontwerp als projectuitvoering over: • verwarming, koeling en ventilatie: stookplaatsen renoveren, regelingen installeren en correct afstellen, regeling en ventilatie analyseren en optimaliseren, onderhoud. • verlichting: complete vernieuwing van de verlichting, ook de plaatsing van nieuwe energiezuinige verlichting binnen en buiten. • gebouwschil: isolatie en hoogrendementsbeglazing leveren en plaatsen. • energiebeheer: metingen uitvoeren, energieprestatiecertificaten (EPC’s) voor gebouwen opmaken, energieboekhouding voeren en besparingsdossiers opvolgen. • hernieuwbare energie: aankoop en installatie van installaties die groene stroom produceren. Er zijn zeven stappen in de ondersteuning. U kunt een beroep doen op Eandis voor elke stap afzonderlijk, of voor een totaalpakket dat de zeven stappen omvat: 1. Monitoring en energieboekhouding ‘Meten is weten’ vormt de basis van alle projecten. Om een goed toekomstig energiebeheer te garanderen, voorzien we energieboekhouding en monitoring om de historiek van de verbruiken te kennen en te kunnen analyseren. Momenteel wordt gewerkt met de energieboekhouding ‘Comeet’, maar binnenkort neemt Eandis een energiemanagementsysteem in gebruik. 2. Energie-advies of audit Eandis kan u helpen prioriteiten te bepalen door een energiezorg- of beleidsplan op te maken, waarbij we: • het verbruik van alle gebouwen in kaart brengen. • vergelijkingen maken met de benchmark. • de comfortproblemen en eventuele problemen van de installaties in kaart brengen. • rekening houden met de wetgeving en de langetermijnplanning. • advies geven en een raming maken voor de realisatie van energiebesparende maatregelen, op basis van een meerjarenbegroting. Er zijn verschillende audits mogelijk, afhankelijk van de omvang van het project: • gerichte audit: in het kader van energiezorg en/of een eerste benadering. • globale audit: analyse van de verbruiken, knelpunten in kaart brengen, een voorstelling van maatregelen met bijbehorende rendabiliteit en de opmaak van technische specificaties voor een detailstudie. • thema-audit: gefocust op vermogen, materiaal- of systeembepaling en de opmaak van technische specificaties voor uitvoering van één bepaalde maatregel (HVAC, verlichting, gebouwschil, thermografie). • meetcampagne • planadvies (nieuwbouw) 3. Detailstudie (lastenboek) Altijd in nauw overleg met uw lokaal bestuur. Kan verschillende acties omvatten, zoals: • warmteverlies en koellastberekening. • verlichtingsstudie. • berekening van de ventilatiebehoefte. • dimensionering van de installaties en bepaling van de materialen. • bepaling van de besparing en de investering met berekening van de terugverdientijd. • opmaak van het lastenkohier met technische specificatie en meetstaat. 4. Projectuitvoering (oplevering) De uitvoering gebeurt in het kader van de wet op overheidsopdrachten. De globale projectuitvoering is gefaseerd in: • de opstart en uitvoering van een aankoopdossier, realisatie van de aankoop. • de projectcoördinatie: opmaak van het uitvoeringsplan, de werfopvolging en eventuele bijsturing. • oplevering in samenwerking met uw lokaal bestuur. • overheveling van het project naar het openbare bestuur. 5. Financiering Na de oplevering wordt het project gefactureerd. Er zijn verschillende betalings- of financieringsmogelijkheden voor uw openbaar bestuur (zie verder in dit hoofdstuk). Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 51 6. Communicatie en sensibilisering Met het oog op de voorbeeldfunctie die uw openbaar bestuur wil vervullen, is externe communicatie niet onbelangrijk: opmaak van een projectfiche, eventuele publicatie op website, mededelingen aan de pers en aan andere lokale besturen. Nadat de werken zijn uitgevoerd, kan sensibilisering van de betrokken gebruikers voor extra besparingen zorgen. 7. Opvolging en monitoring Een aantal van deze opdrachten voert Eandis zelf uit, voor andere verzorgt Eandis de aanbesteding van prestaties en materialen, en de controle op de uitvoering. Renovatie van klantcabines voor lokale besturen Klantcabines moeten voldoen aan minimale veiligheidsvoorschriften en moeten uitgerust zijn conform de geldende wetgeving. In dit kader kan Eandis de nodige ondersteuning bieden bij de renovatie van klantcabines op midden- of hoogspanning die eigendom zijn van lokale besturen aangesloten op het Eandisnet. De cabines zijn onder andere terug te vinden bij rust- en verzorgingstehuizen, bij sportgebouwen en zwembaden en bij technische werkplaatsen. Door u te helpen voldoen aan de wettelijke verplichtingen, kunnen we de veiligheid van medewerkers die toegang hebben tot de cabines verzekeren, de bedrijfszekerheid van de cabines waarborgen en waar mogelijk energiebesparingen realiseren. Mogelijke renovaties van klantcabines zijn onder andere de vervanging van transformatoren, middenspanningscellen en kabels, en de plaatsing van laagspanningsmeetcellen en meetborden. Dankzij onze technische knowhow op het vlak van deze specifieke materie, kan Eandis u advies geven over de aankoop en de aanpassing van installaties en cabines. En we helpen u kosten te besparen via een grotere groepsaankoop. 52 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Kostprijs en financiering Alle prestaties binnen de openbaredienstverplichtingen REG zijn gratis. Dit gaat onder meer over audits en monitoring, en de transfer van verwerking van premiegegevens. De overige elementen van het aanbod worden verrekend tegen kostprijs. U kunt het project autonoom financieren, of u doet een beroep op de financiële markten of op de financieringsintercommunale. U kunt ook een beroep doen op de netbeheerder voor financiering. Met de zogenaamde prefinanciering zorgt de netbeheerder voor de aanvankelijke investeringskost. De kostenbesparingen die de investeringen opleveren, komen onmiddellijk toe aan uw lokaal bestuur, zodat u de prefinanciering binnen een vooraf bepaalde periode kunt terugbetalen. De looptijd voor een derdepartijfinanciering bedraagt maximaal acht jaar vanaf de facturering. Steeds meer gemeenten en steden worden aangesproken door energiedienstenbedrijven om een Energy Performance Contract aan te gaan. Het is een resultaatsverbintenis waarbij vooraf bepaalde energiebesparingen en/of -opbrengsten gegarandeerd worden aan de klant binnen de looptijd van het contract. De energiebesparingen en/of -opbrengsten worden gerealiseerd door de contractor (het energiedienstenbedrijf) door de uitvoering van energiebesparende maatregelen of de productie van hernieuwbare energie. Het doel is dat na afloop van het contract de investeringskosten van de uitgevoerde maatregelen terugverdiend zijn dankzij de doorgevoerde energiebesparingen en/of energieopbrengsten. Het patrimonium moet opgewaardeerd zijn en het gebruikscomfort moet behouden of verbeterd zijn. Er loopt momenteel een pilootproject waarbij de aankoop van een Energy Performance Contract door het lokale bestuur gemandateerd wordt aan Eandis. Op onze beurt kopen we het contract aan bij een contractor. De begeleidende diensten vanuit Eandis worden hieraan toegevoegd. Het gaat onder meer om energie-advies, bepaling van de baseline, inschatting van het besparingspotentieel, aankooptechnische ondersteuning, financieel advies, opvolging van de maatregelen, meting en verificatie van de resultaten, evaluatie en rapportering over de resultaten van het contract, marktfacilitatie, en steun in het vervullen van een voorbeeldrol door verschillende gemeenten samen te brengen en te coördineren. Eandis staat niet zelf in voor de geboden garanties, maar contracteert deze op haar beurt door aan de betrokken contractor. Het is dus de contractor die instaat voor de besparingsgarantie en de daarmee samenhangende financiële rentabiliteit van het contract. Eventuele boni/mali zijn voor de contractor. De gerealiseerde boni kunnen ook (deels) ten goede komen van uw lokale bestuur. Toegevoegde waarde Bovenop energiebesparingen en snelle terugverdientijden biedt het aanbod van Eandis extra toegevoegde waarde voor uw projecten voor energiebesparing en hernieuwbare energie: •één enkel aanspreekpunt U hebt één enkel aanspreekpunt. Eandis zal alle contacten verzorgen met aannemers, fabrikanten en studiebureaus. •technische kennis en kennisdeling Onze projectingenieurs staan garant voor doorgedreven kennis en neutraal advies. Door de technische oplossingen en materialen voortdurend op te volgen, kunnen we u de nieuwste technieken aanbieden. •stappen in ondersteuning - totaaloplossing Tot dusver moest u rond de tafel gaan zitten met meerdere actoren waaronder netbeheerders, maar ook installateurs, studiebureaus en banken. Eandis biedt u een totaaloplossing. We zorgen voor de coördinatie van het project, de derdepartijfinanciering en de totale administratieve en technische ondersteuning. •snelheid van uitvoering Voor de toewijzing van de werken organiseert Eandis een klassieke aanbesteding met raamcontract. Deze aanbesteding gebeurt proactief, zodat snel tot projectuitvoering kan worden overgegaan. Daarnaast kan binnen het aanbestedingsdossier een minicompetitie worden georganiseerd. Terwijl een normale aanbesteding een doorlooptijd heeft van zes tot twaalf maanden, kan via deze minicompetitie het werk binnen de twee maanden gegund worden. •financieel voordelig We bieden deze dienstverlening aan tegen kostprijs. Bij prefinanciering betaalt u de investering terug over een periode van ten hoogste acht jaar, inclusief de rente. De energiebesparing, en dus ook de besparing op de energiefactuur, komt onmiddellijk ten gunste van uw gemeente of stad. Na het achtste jaar geniet u dan het volle voordeel van uw investering. •in orde met de geldende wetgeving •voorbeeldfunctie gemeenten Met dit uitgebreide energiedienstenaanbod kunt u als stad of gemeente uw voorbeeldrol in de verf zetten. De opgebouwde kennis en ervaring deelt Eandis met de lokale besturen. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 53 In een notendop Duurzame gebouwen Energiebeheer in gebouwen Advies, technisch ontwerp en projectuitvoering over verwarming, koeling, ventilatie, verlichting, gebouwschil, energiebeheer en hernieuwbare energie. • Monitoring en energieboekhouding. • Energie-advies of audit. • Detailstudie. • Projectuitvoering. • Financiering. • Communicatie en sensibilisering. • Opvolging en monitoring. Renovatie van klantcabines Kostprijs en financiering • Prefinanciering. • Mandaat energy performance contract. Toegevoegde waarde Bovenop energiebesparing en snelle terugverdientijden: • Eén aanspreekpunt. • Technische kennis en kennisdeling. • Totaaloplossing. • Snelheid van uitvoering. • Financieel voordelig. • Conform geldende wetgeving. • Voorbeeldfunctie gemeente of stad. 54 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 8 Warmtenetten Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 55 8.Warmtenetten Een warmtenet is een ondergronds leidingsysteem dat warm water transporteert. Het koppelt plaatsen met een overschot aan thermische of warmteenergie (warmtebron of restwarmte) aan plaatsen met een warmtevraag (verwarming, warm water, industrieel proces). Een warmtenet bespaart op grote schaal fossiele brandstof. Zo’n project kan een lokaal bestuur dus helpen om de EU 20-20-20-doelstellingen te behalen: • de lokale warmtebron van het warmtenet (centraal tussen de afnemers) heeft een hogere globale energie-efficiëntie dan gespreide, lokale energieproductie. • een lager energieverbruik zorgt voor een aanzienlijke CO2-besparing. • door gebruik te maken van restwarmte (bv. een afvalverbrandingsinstallatie) kunnen we bestaande energiestromen beter benutten, terwijl anders fossiele brandstoffen zouden worden ingezet. 56 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Bovendien verzekert een warmtenet een wijk, gemeente/stad of zelfs regio van een meer onafhankelijke energievoorziening, met een lokale participatie. Ook als lokaal bestuur kunt u een participerende rol spelen in een lokaal warmteproject. Zo is de continue warmtevraag van bijvoorbeeld zwembaden, rusthuizen of ziekenhuizen ideaal voor de inschakeling in warmtenetten. Warmtenetten zijn niets nieuws. 75 jaar geleden werd het eerste stoomnet in Aalst aangelegd. In 2004 werd het stoomnet er definitief afgebouwd, wegens goedkopere alternatieven, grote verliezen en exploitatiekosten. We houden rekening met deze beperkingen bij de ontwikkeling van nieuwe initiatieven. Bovendien is de technologie intussen enorm geëvolueerd, waardoor verliezen over lange afstand en exploitatiekosten heel wat beperkter zijn en problemen zeer snel gedetecteerd kunnen worden. We spreken nu ook niet meer over een stoomnet, maar over een warmtenet op basis van warm water. In de Scandinavische landen zijn warmtenetten al sterk ingeburgerd. Ze beantwoorden daar, van regio tot regio, aan 25 tot 55 % van de warmtebehoefte. Ook Nederland heeft de laatste jaren heel wat inspanningen geleverd om warmtenetten te introduceren. Al meer dan een half miljoen Nederlandse groot- en kleinverbruikers zijn aangesloten op een warmtenet. In Vlaanderen bestaan enkele warmtenetten (onder andere in Roeselare, Brugge en Gent) die al jaren dienst doen. Door de technische innovatie, de evolutie naar lokale verankering van hernieuwbare energieproductie en de stijgende kosten van fossiele energie, kunnen warmtenetten ook in Vlaanderen een valabel alternatief worden. Eandis volgt de diverse trends met betrekking tot warmtenetten continu op. We hebben de kennis en middelen om projecten over warmtenetten op te zetten, gaande van een eerste analyse tot de exploitatie en metering. We lichten de producten en diensten over warmtenetten toe waarbij Eandis uw lokaal bestuur kan begeleiden. Potentieelscans warmtenetten Met een potentieelscan biedt Eandis een eerste ruwe analyse die de opportuniteiten voor een warmtenet in kaart brengt. Deze scan wordt gratis aangeboden aan lokale besturen om warmteprojecten in Vlaanderen alle kansen te geven. Met onze opgebouwde expertise kunnen we de volgende inschattingen maken. • Warmtebron lokaliseren en kwantificeren: onderzoek naar mogelijke restwarmte van een industrieel proces (bv. verbrandingsoven), van een bestaande elektriciteits- of gascentrale of van een te bouwen warmtepomp of WKK-installatie. • Warmteafnemers en hun profiel in kaart brengen: een bestaande of nieuwe wijk, sociale woonwijk, bedrijventerrein, school, ziekenhuis, zwembad, openbare dienst, industrieel proces. • Warmtebron en (grote) warmteafnemers aanspreken over hun interesse in een warmtenet. • Visualisatie van ruimtelijke spreiding tussen vraag en aanbod. Schets van mogelijke tracés, rekening houdend met lokale elementen zoals ruimtelijke ordening, wegenis en toekomstige investeringswerken. • Technische en financiële haalbaarheid, rekening houdend met budgetten. • Milieu-impact in kaart brengen ten opzichte van alternatieven. • Opportuniteiten aanduiden voor een samenwerking met een naburige gemeente of voor de connectie met een bestaand warmtenet. Het rapport dat voortvloeit uit deze scan zal, bij een positieve uitkomst, dienst doen als input voor een meer gedetailleerde warmtestudie, noodzakelijk voor de uiteindelijke realisatie van het project. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 57 Coördinatie warmtestudies Terwijl de potentieelscan een verkennend onderzoek is dat peilt naar de haalbaarheid en de interesse van mogelijke partners, gaat een warmtestudie een stuk verder. De warmtestudie is de laatste halte voor de fysieke aanleg van een warmtenet begint. Als partner van uw lokaal bestuur zal Eandis, in naam van en in samenwerking met uw stad/gemeente, de openbare aanbesteding voor de studie uitschrijven en opvolgen. De studie zelf brengt onder andere de warmteprofielen meer gedetailleerd in kaart, vergelijkt de verschillende scenario’s en alternatieven qua financiële, technische en ecologische impact en gaat het technisch ontwerp van het warmtenet na. In dit samenwerkingsmodel ondersteunt Eandis de studiepartner met technische expertise voor ontwerp en aanleg (technologie, methoden en materialen, kosten en baten). We geven informatie over de bestaande situatie in de ondergrond, de combinatie met andere energiemaatregelen in het patrimonium van openbare besturen, de koppeling met geplande investeringswerken van het lokale bestuur en nutsmaatschappijen. Als coördinator van deze studie waken we over een coherente aanpak op maat van uw lokaal bestuur en garanderen we voldoende tussentijds overleg. In het besluitvormingsproces verlenen we u de nodige assistentie en helpen we u om de optimale keuze te maken. Aanleg, financiering en exploitatie warmtenetten Eandis zorgt voor de aanleg en de exploitatie van het warmtenet. Deze opdrachten sluiten nauw aan bij onze opgebouwde competenties en jarenlange ervaring inzake de aanleg van gas- en elektriciteitsnetten. Bovendien kunnen we ervoor zorgen dat een maximale synergie wordt gerealiseerd in de aanleg met overige openbare nutsleidingen (elektriciteit, gas, water, riolering, telecom) en wegenis. Eandis staat ook in voor de financiering van warmtenetprojecten, rekening houdend met de minimumrendementsvereisten. Hier zien we eveneens mogelijkheden in lokale consortia waarin verschillende spelers participeren (bedrijven, projectontwikkelaars, intercommunales, lokale overheden). Dit vergroot de lokale verankering, terwijl de risico’s van het project beter gespreid worden. Aansluiting warmteklanten en plaatsing warmtemeters Net zoals voor elektriciteit en gas sluit Eandis warmteklanten aan op het net. Via een warmtewisselaar in het afgiftestation wordt de warmte van het distributienet overgedragen op de binnenleidingen van de klant. Beide netten zijn dus gescheiden, wat een betere monitoring en een hogere bedrijfszekerheid van het net garandeert. Eandis zorgt ook voor de noodzakelijke meetapparatuur die het warmteverbruik (debiet en temperatuurverschil) bij klanten registreert. En we verzamelen en valideren meterdata en versturen die naar marktspelers voor de facturering aan klanten. Het is onze ambitie om dit warmteverbruik in de toekomst slim uit te lezen, via slimme meetapparatuur. 58 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Plaatsing warmte-installatie bij lokale besturen Aangezien de integratie van openbare gebouwen (zoals een zwembad, gemeentehuis, school, ziekenhuis …) een belangrijke schakel is voor de rendabiliteit van een warmtenet, staat Eandis uw lokaal bestuur hierin maximaal bij. Lokale besturen die een voortrekkersrol opnemen, zullen overige warmteafnemers stimuleren om ook aan te sluiten op het warmtenet. Door het succes van de door Eandis uitgevoerde stookplaatsrenovaties in stads- en gemeentegebouwen zal deze service ook mogelijk zijn voor de koppeling met een warmtenet. Voor de binneninstallatie kan Eandis zowel de studie, de aanbesteding, de uitvoering, de financiering als het onderhoud voor haar rekening nemen. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 59 In een notendop Onze dienstverlening voor warmtenetten •Potentieelscans warmtenetten uitvoeren. •Coördinatie warmtestudies. •Aanleg, financiering en exploitatie van warmtenetten. •Aansluiting van warmteklanten en plaatsing van warmtemeters. •Plaatsing van warmte-installatie bij lokale besturen. 60 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 9 ✓ ✓ ✕ Datadiensten en energiemonitoring Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 61 9. Datadiensten en energiemonitoring Lokale besturen vervullen verschillende rollen, in wisselwerking met de distributienetbeheerder. Er is de rol van overheid met een maatschappelijke opdracht, die van aandeelhouder van de netbeheerder en die van netgebruiker. Afhankelijk van de rol die uw lokale bestuur opneemt, heeft u verschillende data nodig. Bij het aanbieden van deze data houdt Eandis rekening met: • Confidentialiteit: de klant moet een confidentialiteitsverklaring ondertekenen die bevestigt dat de gegevens uitsluitend gebruikt worden door de aanvragende partij (of diens aangewezen studiebureau) en voor de in de aanvraag aangegeven doeleinden. • Klant-authenticatie: is de aanvrager gerechtigd om de aanvraag te doen en is er een beleidsbeslissing die het doel van de aanvraag wettigt? • Privacy van de individuele netgebruiker: er zal altijd bekeken worden of de aangeleverde data voldoende geaggregeerd zijn, zodat individuele verbruiken niet af te leiden zijn. Enkel als er een expliciete wettelijke of decretale basis bestaat, kunnen deze gegevens meer gedetailleerd worden verwerkt, bv. in het kader van een gerechtelijk onderzoek. Lokaal bestuur als overheid (maatschappelijke rol) Vanuit deze rol heeft uw lokale bestuur twee duidelijke databehoeften: • Datavraag in het kader van de regulerende en/ of politionele taak als overheid: Eandis biedt uw lokale bestuur hiervoor twee standaard datadiensten aan. -- Bij een onderzoek naar fraude levert Eandis – op expliciete vraag van een gerechtelijke instantie – data over het energieverbruik. Het gaat onder meer om de (historische) verbruiksgegevens, de indexen, gegevens van de netgebruiker, het leveringsadres, de status van het toegangspunt en de richting (consumptie / productie). Deze gegevens kunnen uitsluitend gebruikt worden voor het onderzoek waarvoor ze worden aangevraagd. -- Bij de opmaak van het jaarlijkse leegstandsregister kan uw lokale bestuur (of geaffilieerden) bij Eandis de nodige data aanvragen. Voor de gevraagde netgebruikers zal Eandis aangeven tot welke categorie het jaarverbruik van elektriciteit/gas behoort: extreem laag, laag, normaal of hoog, gebaseerd op de indeling die de VREG hanteert. Verder geven we informatie over het toegangspunt en de geschatte of reële meteropname. • Datavraag in het kader van initiatieven om energie-efficiëntie te stimuleren: rationeel energiegebruik, de opmaak van een Sustainable Energy Action Plan, onderzoek rond mogelijke exploitatie van warmtenetten, enz. Eandis zal op vraag van uw lokale bestuur in een eenvoudig formaat geaggregeerde verbruiksdata ter beschikking stellen. Hiervoor zijn drie standaardrapporten opgemaakt met een opdeling volgens: -- sectorniveau (bv. landbouw, industrie) -- NACE-code (dit is een officiële Europese lijst met activiteitsomschrijving die onder meer gebruikt wordt om soorten bedrijven in te delen) -- geografische omschrijving (bv. een wijk, een industriepark, een straat). 62 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Naast deze standaardrapporten, kan uw lokale bestuur ook een rapport op maat aanvragen. In dit geval zal Eandis de haalbaarheid en eventuele kostprijs van een dergelijk rapport evalueren en communiceren vóór we het rapport bezorgen. Lokaal bestuur als aandeelhouder In zijn rol als aandeelhouder kan uw lokale bestuur beschikken over een aantal kerncijfers over zijn grondgebied. We bezorgen deze gegevens aan de Regionale bestuurcomités (RBC’s). Naast gegevens vanuit Databeheer (aantal aansluitingen, aantal wissels, aantal niet-residentiële drops, aantal lokale producties, enz.) krijgt u informatie vanuit andere diensten (bv. Energieleveringen) en gegevens over de assets. Zo kunt u het grondgebied van uw lokale bestuur vergelijken met andere gebieden. Lokaal bestuur als netgebruiker Uw lokale bestuur heeft net als elke andere netgebruiker het recht om jaarlijks zijn verbruiken van de jongste drie jaar op te vragen, zoals bepaald in het Technisch Reglement. Eandis biedt verschillende mogelijkheden om aan uw vraag te beantwoorden: via onze website, via de leverancier, via uw Lokale relatiebeheerder of via de webtool van Indexis. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 63 In een notendop Onze dienstverlening voor data en energiemonitoring Aanlevering van data bij (als aan de voorwaarden is voldaan): • Fraudeonderzoek. • Opmaak jaarlijks leegstandsregister. • Initiatieven om energie-efficiëntie te stimuleren. • Nood aan een rapport op maat van uw lokale bestuur. • Vraag naar kerncijfers over het grondgebied van uw lokale bestuur. • Vraag naar verbruiken van de jongste drie jaar van uw lokale bestuur. 64 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen ✓ ✓ 10 ✕ Energieleveringen Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 65 10.Energieleveringen De distributienetbeheerder als sociale leverancier OCMW’s worden geconfronteerd met sociaal kansarmen die wegens betalingsproblemen tijdelijk niet meer terechtkunnen bij de commerciële energieleveranciers. Daarnaast vangen de distributienetbeheerders de klanten op die door hun commerciële leverancier opgezegd of ‘gedropt’ werden. De distributienetbeheerder krijgt op dat moment de rol van sociale leverancier. In die zin beschouwt Eandis de OCMW’s als prioritaire partner op het terrein in de aanpak van energiearmoede. De procedure waarbij het leveringscontract wordt opgezegd en de problematiek van huishoudelijke afnemers die wegens betalingsmoeilijkheden geen nieuwe leverancier meer vinden, verloopt via de zogenaamde sociale openbaredienstverplichtingen. Die beschrijven de procedures bij niet-betaling van de factuur, de voorwaarden bij opzegging van het leveringscontract door een energieleverancier, de plaatsing van een budgetmeter voor elektriciteit en aardgas in geval van wanbetaling en de minimale levering van elektriciteit (10 ampère). Energielevering bij ‘gedropte’ klanten Huishoudelijke klanten die hun verbruiksfacturen niet betalen, kunnen door de commerciële energieleverancier worden opgezegd of ‘gedropt’. Als ze geen nieuwe leverancier vinden, is de distributienetbeheerder in de gemeente waar de klant woont, verplicht elektriciteit of aardgas te leveren. De distributienetbeheerder wordt dan ‘sociale leverancier’. De opzegtermijn die een commerciële leverancier in acht moet nemen om een klant te droppen, bedraagt 60 kalenderdagen. Deze termijn moet de klant de nodige tijd geven om een oplossing te vinden bij zijn leverancier of om een nieuwe leverancier te vinden. 66 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Facturering van het verbruik door de sociale leverancier Het verbruik aan elektriciteit en aardgas van de klanten ‘sociale leverancier’ is niet gratis. Klanten die nog niet beschikken over een budgetmeter, ongeacht het type (elektriciteit of aardgas), krijgen een maandelijkse tussentijdse factuur en een afrekeningsfactuur na de jaarlijkse meteropneming. Klanten met een budgetmeter betalen hun energieverbruik vooraf. Voor de levering van elektriciteit en aardgas, rekent de distributienetbeheerder/sociale leverancier het volgende tarief aan: • voor personen die recht hebben op het sociale elektriciteits- of aardgastarief, geldt het sociale tarief dat alle leveranciers moeten toepassen voor de levering van elektriciteit of aardgas. Dus ook de sociale leverancier. Voor de rechthebbenden op sociaal tarief is er met andere woorden geen verschil. Alle leveranciers zijn verplicht in die omstandigheden hetzelfde tarief toe te passen. De sociale tarieven vindt u terug op onze website. • voor de andere verbruikers geldt voor gas en elektriciteit een tarief dat wordt goedgekeurd door de CREG. In navolging van de bepalingen van de CREG wordt dit tarief sinds juli 2010 berekend op basis van het gemiddelde van de duurste tariefformule die door elke commerciële leverancier wordt aangerekend in het gebied van de betrokken netbeheerder. Dit geldt zowel voor het dag- als het nachttarief. De budgetmeter Als de huishoudelijke afnemer binnen vijftien kalenderdagen na de verzending van de ingebrekestelling zijn openstaande rekeningen bij de netbeheerder niet heeft betaald, zal de netbeheerder binnen de zestig kalenderdagen een budgetmeter plaatsen of inschakelen. De afnemer krijgt met andere woorden nog vijftien kalenderdagen tijd nadat de aangetekende ingebrekestelling is verzonden. Pas wanneer hij ook in deze periode zijn openstaande facturen niet heeft betaald, moet een budgetmeter worden geplaatst. De kosten die verbonden zijn aan de budgetmeter, met inbegrip van de plaatsing, inschakeling of uitschakeling, vallen altijd ten laste van de netbeheerder. Een budgetmeter werkt met een betaalkaart of budgetmeterkaart die eerst voor een bepaald bedrag moet worden opgeladen, vooraleer er verbruik mogelijk is. Dit moet de klant helpen om de schulden niet verder te laten oplopen. Deze klant zal geen facturen meer ontvangen. Hij krijgt enkel een slotfactuur wanneer hij bij de sociale leverancier vertrekt. Eandis heeft de nodige voorzieningen getroffen om te beantwoorden aan de regelgeving wat betreft het aantal oplaadpunten voor de budgetmeterkaart. In elke gemeente is er minstens één oplaadpunt, ofwel in het Eandisklantenkantoor, ofwel op een locatie die ter beschikking werd gesteld door de gemeente of het OCMW. In de loop van 2013 kwamen er nieuwe betaalterminals waarmee klanten hun budgetmeterkaart via selfservice kunnen opladen. Zodra een budgetmeter werd geplaatst bij een huishoudelijke afnemer, blijft die meter daar staan, ook wanneer de afnemer verhuist of weer overschakelt naar een commerciële leverancier. Het is namelijk mogelijk om de budgetmeter via een kleine technische ingreep weer te laten werken zoals een gewone meter. We hebben het dan over een deactivatie van de budgetmeter. De module blijft aanwezig in de woning, maar werkt als een normale meter. De klanten blijven wel het tweevoudig uurtarief genieten. Soms vergeten klanten hun budgetmeterkaart tijdig op te laden. In dat geval beschikken ze nog over een noodkrediet. Als ook dat krediet is opgebruikt, vallen ze voor elektriciteit terug op het beperkte vermogen van 10 ampère. Bij een budgetmeter aardgas bestaat er geen beperkt vermogen, omdat dit technisch niet realiseerbaar is. Na verbruik van het noodkrediet zal de budgetmeter aardgas uitvallen. Het noodkrediet bedraagt voor elektriciteit 50 euro en voor aardgas 70 euro. Recuperatie van schuld via de budgetmeter Eén van de belangrijkste evoluties in de wetgeving inzake de sociale openbaredienstverplichtingen is de recuperatie van schulden via de budgetmeter. Het gaat om schulden gemaakt in de periode waarin de klanten toegewezen waren aan de distributienetbeheerder, terwijl ze nog geen budgetmeter hadden. Schulden bij commerciële leveranciers worden nooit behandeld bij de sociale leverancier. Als klanten in gebreke worden gesteld, plaatst Eandis een budgetmeter. Nadien volgt een afrekening voor het verbruik op de oude meter. Als de klanten dat verbruik niet betalen, kan via de LAC een schorsing worden afgedwongen. Als alternatief kan de schuld nu ook worden geïnd via de budgetmeter. Wanneer de schuld kleiner is dan 750 euro, wordt de schuld ingebouwd in de budgetmeter en betaalt de klant ze af op basis van een beperkt bedrag van 5 euro per week. Op die manier laat Eandis de schuld op een haalbare manier afbetalen. De periode van terugbetaling kan op die manier tot drie jaar bedragen. De klant wordt vooraf altijd gewaarschuwd en kan nog kiezen voor een klassiek betaalplan. Als de schuld groter is dan 750 euro, zal Eandis eerst een dossier indienen bij de LAC. Na sociaal onderzoek in de schoot van het OCMW wordt binnen de LAC afgesproken hoe de schuld moet worden terugbetaald. De kaa r budge tmete t van uw r herla den Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 67 Bij wanbetaling, dossier naar de Lokale adviescommissie (LAC) • als na de plaatsing van een budgetmeter blijkt dat er een schuld is groter dan 750 euro. De distributienetbeheerders kunnen bij wanbetaling van de energiefacturen hun sociale klanten niet opzeggen. Ze kunnen wel een dossier indienen bij de Lokale adviescommissie (LAC). De LAC is een orgaan dat bij consensus dwingende adviezen geeft over een verzoek van de netbeheerder tot afsluiting van een huishoudelijke afnemer of over het verzoek van een afnemer tot heraansluiting. • als de afnemer zijn budgetmeter voor elektriciteit meer dan 60 kalenderdagen niet heeft opgeladen en de netbeheerder van mening is dat de klant is overgeschakeld op de minimale levering van elektriciteit. In dat geval is het verbruik niet vooraf betaald en ontstaat er een nieuwe schuld. Het Energiedecreet voorziet twee gevallen waarin een klant kan worden afgesloten. • Afsluiting is toegestaan zonder LAC-advies (bv. bij fraude, bedreiging voor de veiligheid, leegstand). • LAC-advies is noodzakelijk om tot een schorsing van de energietoevoer over te gaan (bv. als toegang voor plaatsing van budgetmeter wordt geweigerd, afsluiting afbetalingsplan wordt geweigerd of een afgesproken betaalplan niet wordt opgevolgd). De LAC verzamelt de hoofdmaatschappelijk assistent van het OCMW of een afgevaardigde, één lid van de Raad voor Maatschappelijk Welzijn, één vertegenwoordiger van de distributienetbeheerder en, indien de huishoudelijke afnemer dit wenst, een vertegenwoordiger van een erkende instelling voor schuldbemiddeling. Eandis hanteert het principe dat alle dossiers die via onderhandeling en wederzijds engagement kunnen worden opgelost, altijd van de agenda van de LAC kunnen worden verwijderd. Er wordt ook kort op de bal gespeeld om de schulden niet te hoog te laten oplopen. Een dossier wordt altijd ten gronde behandeld: • als de netbeheerder geen normale toegang krijgt tot de woning voor de plaatsing van een budgetmeter of een 10-ampèremeter. • als om technische redenen geen budgetmeter kan worden geplaatst bij klanten met een schuld vanaf 150 euro. 68 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Constructieve samenwerking met OCMW’s Eandis investeert als sociale leverancier bijzonder veel in het LAC-gebeuren. We werken intens en constructief samen met de OCMW’s in het belang van de sociaal zwakkeren. • We stemmen de opdrachten van Eandis optimaal af op de taken van het OCMW in het kader van de LAC-werking. • We voeren gerichte communicatie met OCMW’s en sociale klanten (brochures over budgetmeters, overzicht energieschulden en schuldafbouw, en melding geplande schorsingen). Sociale begeleiding en preventiebeleid Eandis diept samen met de OCMW’s de sociale begeleiding en het preventiebeleid verder uit. We helpen mee de financiële geletterdheid van sociaal zwakkeren te vergroten en de energiearmoede te bestrijden via: • de lancering van een interactieve module over zuinig en duurzaam omspringen met energie. • praktische en inhoudelijke ondersteuning voor infosessies gericht op sociale doelgroepen. De distributienetbeheerder als uitzonderingsleverancier Sensibilisering Behalve de rol van sociale leverancier neemt Eandis ook de rol op van uitzonderingsleverancier. Dat gebeurt bij problematische situaties die zich voordoen als marktprocessen niet correct verlopen of bij problemen met de datakwaliteit binnen Eandis. • Om problematische verhuizen (MOZA) te vermijden, houden we sensibiliseringsacties over het juiste gebruik van het energieovernameformulier. Deze activiteiten vinden hun oorsprong in twee marktscenario’s, namelijk: • drop/End of contract (EOC’s) van niethuishoudelijke klanten • de problematische verhuizen (de zogenaamde MOZA’s of ‘Move Out Zonder Afspraak tot Afsluiting’). Eandis wil de aangroei van de klantenportefeuilles bij de uitzonderingsleverancier counteren. • Bij drop/EOC van een niet-huishoudelijke klant hebben we de toelating om de klant te schorsen. We voorzien daarom een strikte opvolging van een snelle schorsing. • Rond de problematiek van groenlichtfouten willen we verder permanent overleg met alle betrokken partijen. Zo verhogen we de datakwaliteit, die deze leveranciersrol moet beperken. Ook de nazorg naar aanleiding van toegangspunten die in dienst worden gesteld zonder een geldig leveringscontract, wordt bij deze dienstlevering opgestart. De uitzonderingsleverancier verschilt in grote mate van de sociale leverancier. Het is de bedoeling dat de problemen worden opgelost nog voor de betrokken toegangspunten aan de netbeheerder worden toegewezen. Dit kan door de situatie te regulariseren voor het marktscenario voorziet dat het toegangspunt onder de verantwoordelijkheid van de netbeheerder valt, bijvoorbeeld bij problematische verhuizen (MOZA). Dit kan ook door te voorzien in een snelle schorsing van het toegangspunt, bijvoorbeeld bij een drop van een niet-huishoudelijke klant. Bij groenlichtfouten (= indienststelling zonder geldig leveringscontract) willen we de problematische situatie voorkomen door de datakwaliteit te borgen binnen Eandis. Als we hier niet in slagen en het toegangspunt effectief aan de netbeheerder is toegewezen, dan blijft het de bedoeling om de problematische situatie zo snel mogelijk op te lossen, om het aantal te factureren kWh tot een minimum te beperken. In tegenstelling tot het maatschappelijk belang van de sociale leverancier, haalt hier het economisch belang de bovenhand. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 69 In een notendop Onze dienstverlening in het kader van energieleveringen Eandis als sociale leverancier •Levering elektriciteit en/of aardgas bij ‘gedropte’ klanten. •Facturering verbruik klanten sociale leverancier. •Budgetmeter plaatsen en inschakelen/deactiveren. •Oplaadpunten budgetmeter voorzien. •Recuperatie van schulden aan de distributienetbeheerder via budgetmeter. •Afvaardiging in LAC. •Constructieve samenwerking met OCMW’s. •Sociale begeleiding en preventiebeleid. Eandis als uitzonderingsleverancier •Opvolging en sensibilisering rond drop/End of contract en problematische verhuizen (MOZA) 70 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 11 Inspelen op nieuwe behoeften Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 71 11. Inspelen op nieuwe behoeften Eandis staat in voor de aanleg, het onderhoud en de exploitatie van nutsinfrastructuur op openbaar domein. Hierbij streven we naar betrouwbare leidingen en netten die maximaal aan de behoeften van onze klanten voldoen. Door haar opgebouwde kennis en ervaring kan Eandis de aanvragende partijen begeleiden en advies verlenen over de regularisatie-eisen, de juridische aspecten en de voor- en nadelen van de verschillende alternatieven. Aangezien onze werken plaatsvinden op openbaar terrein, onder de verantwoordelijkheid en het toezicht van de betrokken lokale besturen, is het van cruciaal belang om onze activiteiten altijd in overleg uit te voeren en onze dienstverlening zo goed mogelijk af te stemmen op de specifieke noden van steden en gemeenten. We kunnen ook het aanvraagdossier voor de VREG en een stappenplan opmaken voor de regularisatie van de netten. Tegen de achtergrond van een veranderend (energie)landschap, is het voor Eandis - als dynamische onderneming - belangrijk om te anticiperen op nieuwe (technische) evoluties. Enkel zo kunnen we uw gemeente/stad, haar inwoners en bedrijven optimaal blijven ondersteunen. Trajectbegeleiding bij de regularisatie van distributienetten Door de (nieuwe) regelgeving over gesloten distributienetten, privénetten, directe lijnen en leidingen, zal de netbeheerder vaker geconsulteerd worden om advies te verlenen over het al dan niet toekennen van deze netstatuten. Voorbeelden zijn terreinen van universiteiten die wegens historische redenen niet het statuut van publiek distributienet hebben verkregen en die door de nieuwe regelgeving momenteel geen wettelijk statuut meer hebben. In dit verband zal Eandis altijd adviseren dat de veiligheid gegarandeerd moet blijven en dat de beste oplossing wordt gekozen in functie van het globale techno-economisch optimum. We staven elk dossier voldoende met objectieve parameters: juridisch, veiligheidsmatig, technisch en economisch. 72 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Dataverbindingen (glasvezel) tussen gemeentelijke gebouwen Eandis staat in voor de aanleg en de verhuur van dataverbindingen tussen verschillende gemeentelijke gebouwen (bevolkingsdiensten, politiediensten, bibliotheken). Glasvezelverbindingen laten toe om enorme hoeveelheden aan data te transporteren. In een smart-toekomst zullen we meer en meer evolueren naar telecominfrastructuur die een grote bandbreedte mogelijk maakt. Dankzij de eigen teletransmissienetwerken die we al hebben opgebouwd (seinkabel en glasvezel), kan Eandis deze evolutie volwaardig ondersteunen. Advies inzake geïntegreerde energienetten Via de huidige distributienetwerken voor elektriciteit, gas en in bepaalde gevallen warmte, wordt energie onder verschillende vormen gescheiden aangeleverd. Om een efficiënt energiebeleid uit te tekenen en investeringen gepast aan te moedigen, zal echter meer rekening moeten worden gehouden met de interactie tussen de verschillende energiedragers en met het geïntegreerd ontwerp van energienetten. De uitrol van warmtenetten moet bijvoorbeeld afgewogen worden tegenover elektrische verwarming of verwarming op aardgas. In bepaalde omstandigheden (als er veel restwarmte beschikbaar is) kan het interessanter zijn om een klant/regio aan te sluiten op een lokaal warmtenet in plaats van op het aardgasnet. De groei van technologieën voor lokale energieconversie (zoals WKK’s) creëert een koppeling tussen de energienetten op het niveau van de eindklant. Door een oordeelkundige plaatsing en door hiermee rekening te houden bij het ontwerp en de exploitatie van de netten, staan de verschillende energiedragers niet meer los van elkaar. Conversie tussen verschillende energiedragers zorgt voor bijkomende flexibiliteit en kan helpen bij de opvang van tijdelijke overschotten of van tekorten op bepaalde energiedragers. Elke conversie gaat uiteraard gepaard met verliezen. De toenemende economische waarde van de flexibiliteit zorgt ervoor dat conversie in bepaalde gevallen competitief wordt. Eandis volgt de ontwikkelingen op het vlak van geïntegreerde energienetten nauwgezet op en ondersteunt uw stad of gemeente in deze materie. Zo kunnen we het potentieel inschatten (capaciteitsstudie) en verlenen we advies over de koppeling van energiedragers tussen de elektriciteits-, gas- en warmtenetten. Advies inzake opslag Het groeiende aandeel van hernieuwbare energiebronnen in ons energiesysteem leidt tot een grotere onvoorspelbaarheid van het netto energieverbruik en een verminderde gelijktijdigheid tussen de productie en de consumptie van energie. Door energie op te slaan tot op het moment dat ze gebruikt kan worden, kunnen we deze onvoorspelbaarheid verkleinen. Dit laat bedrijven en regio’s toe om het potentieel van hernieuwbare energieproductie ten volle te realiseren. Op dit moment zijn loodbatterijen de meest mature en goedkoopste technologie voor opslag. Wegens hun lage energiedensiteit wordt er echter gezocht naar alternatieven. De meest veelbelovende technologieën hiervoor zijn Li-ionbatterijen en brandstofcellen. Beide technologieën zijn op dit moment echter nog te duur. Ook voor uw stad of gemeente is het energieopslagvraagstuk bijzonder relevant. Doordat de huidige opslagoplossingen vaak nog veel plaats in beslag nemen, moet er voldoende aandacht gaan naar de lokalisatie van dergelijke systemen en de impact ervan op de ruimtelijke ordening. Residentiële toepassing van opslagsystemen laat toe om lokale productie en afname beter op elkaar af te stemmen, en de afname- en injectiepieken te verkleinen. Deze pieken creëren een belangrijke meerkost en moeten bijgevolg maximaal vermeden worden. Steden en gemeenten streven naar zogenaamde zero energy districts. Ook hierbij zullen opslagsystemen een belangrijke rol vervullen. Eandis kan uw gemeente of stad adviseren op basis van haar expertise in verschillende opslagtechnologieën. Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen 73 In een notendop Inspelen op nieuwe behoeften Trajectbegeleiding bij de regularisatie van distributienetten •Regularisatie-eisen. •Juridische aspecten. •Alternatieven. •Aanvraagdossier VREG. •Stappenplan regularisatie. Dataverbinding tussen gemeentelijke gebouwen • Aanleg van dataverbindingen. • Verhuur van dataverbindingen. Advies inzake geïntegreerde energienetten • Capaciteitsstudie. • Advies over de koppeling van energiedragers. Advies inzake opslag 74 Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen
