In Athene wordt de democratie ingevoerd

In Athene wordt de democratie ingevoerd
Door natuurlijke omstandigheden ontstonden er tussen 800 en 500 voor Christus ongeveer 700
stadstaten(poleis) in Griekenland. De meeste waren niet groter dan tussen de 50 en 100 vierkante
km. Twee grote uitzonderingen waren Athene ongeveer 2600 en Sparta ongeveer 8400 vierkante km.
In het middelpunt van bijna alle poleis was een versterkte heuvel die Acropolis werd genoemd. Met
andere woorden: hoge stad. ook was er een Agora, een plein waar burgers elkaar ontmoeten om
over het bestuur van de polis te praten en waar handel werd gedreven.
Wellicht valt je op dat het woord polis lijkt op politiek en dat is niet vreemd omdat wij dat woord
daarvan hebben afgeleid. Politiek is de manier waarop mensen macht onder elkaar verdelen.
Adel was in het begin de baas
De adel was een groep rijke en machtige families die hun rijkdom en macht erfden van hun
voorouders. De raad der edelen maakte de dienst uit in de polis. Deze manier van besturen noemen
we een aristocratie. Er was meestal wel een volksvergadering (vergadering van alle mannen) maar
die stond onder invloed van de adel.
Door kolonisatie komt een nieuwe bevolkingsgroep op: de handelaren
In Griekenland was de hoeveelheid vruchtbare grond beperkt. De bewoners kregen daardoor ruzie
over de grond. Om dit probleem op te lossen organiseerden groepen mensen expedities
(onderzoekingstochten) om ergens anders een plaats te vinden voor een nieuw bestaan. We noemen
het stichten van poleis op overzees grondgebied kolonisatie.. Zo'n polis noemen we een kolonie. In
de periode 750 tot 500 zijn door de Grieken veel kolonies gesticht. Vooral rond de Middellandse Zee
en de Zwarte zee. Door de kolonisatie breidde de handel zich sterk uit. Het waren nu de handelaren
die ook het recht opeisten om invloed te kunnen uitoefenen op het bestuur.
Atheners voeren de democratie in
Op voorstel van de edelman Kleisthenes besloten de Atheners in 509 v. Chr. een nieuwe
regeringsvorm in te voeren. Alle belangrijke beslissingen werden voortaan door de volksvergadering
genomen.
Alle vrije mannen boven de 18 jaar mochten voortaan stemmen. Dit noemen we een directe
democratie. Er is ook een indirecte democratie, daar waar men vertegenwoordigers kiest die voor de
kiezers in de vergadering beslissen ( b.v in ons land).
Om nu te voorkomen dat één man toch de macht wilde uitoefenen voerde men in Athene het
zogenaamde schervengericht in. Iemand die men verdacht van het streven naar alleenheerschappij
kon men zo uit de polis verbannen. Men kraste daarbij de naam van diegene die men verdacht op
een scherf aardewerk ( zie pagina 45 leerboek).
Geen stemrecht hadden vrouwen, slaven (eenderde van de inwoners van Athene bestond uit slaven)
, kinderen tot 18 jaar en de in Athene wonende buitenlanders.
4.2 Athene als leider van de Griekse Poleis
De macht van Athene werd bedreigd door een groot rijk in het Midden Oosten: het Perzische Rijk. Dit
Perzische Rijk probeerde in het begin van de 5e eeuw voor Chr. driemaal Griekenland te veroveren.
Deze oorlogen worden de Perzische oorlogen (499-479) genoemd.
Toen de Perzen Griekenland binnenvielen, werkten veel poleis toch samen met de twee sterkste
poleis, Athene en Sparta. Bij de slag bij Marathon (490 voor Chr. zie kaartje) kwamen de Spartanen
echter pas opdagen toen de Atheners de overwinning al hadden behaald.
Vooral dankzij de Atheense vloot, werd in 480 voor Chr. de Perzische vloot verslagen.
Sparta was heel anders dan Athene
De Spartanen hadden het land van hun buren, de Messeniërs, veroverd. De Messeniërs en de slaven
van de Spartanen waren groter in aantal dan de Spartanen zelf. Daarom moesten de Spartanen een
volk van soldaten worden. Alle Spartanen werden hierbij ingeschakeld en hoefden niet meer als boer
te werken.
Het is dan ook geen wonder dat een goede militaire opvoeding het belangrijkste was. Op 7 jarige
leeftijd werd elke jongen in een kazerne geplaatst. tot zijn 20ste kreeg hij samen met leeftijdgenoten
een militaire opleiding.
Sparta was een aristocratie. De volksvergadering mocht de voorstellen van de edelen allen goed- of
afkeuren. Ook waren er twee koningen die een deel van het leger aanvoerden.
Sparta en Athene bestrijden elkaar met hulp van hun bondgenoten
Athene was als grootste de leider van de Delische zeebond genoemd naar het eiland Delos. Sparta
gaf leiding aan de Peleponnesische Bond
In 431 brak er tussen de beide bondgenootschappen een oorlog uit. Deze zou tot 404 voor Chr.
duren en leidde tot een nederlaag voor Athene. Sparta wist enkele tientallen jaren de leiding te
nemen totdat de Griekse poleis zouden worden veroverd door de Macedoniërs.
4.3 Griekse godsdienst, onderwijs, toneel, kunst, literatuur en wetenschap
De Griekse godsdienst
Overal werden de zelfde goden vereerd, waarbij elke polis zijn eigen beschermgod- of godin had. De
tempel was voor de Grieken de woning van een god(in). Daarnaast was er een gewijd terrein met een
altaar in de open lucht waar men bijeenkwam.
Verschillen tussen de Griekse godsdienst en andere godsdiensten:
De Griekse goden leken sterk op mensen hoewel ze onsterfelijk waren. ze waren jaloers en hadden
ruzies met elkaar.
De Grieken kenden halfgoden( kinderen van een god/godin en een mens) b.v. Heracles en Achilles.
In de Griekse godsdienst ging het vooral om het genieten van het leven op aarde.
De Grieken geloofden dat de Goden rechtstreeks met de mensen konden spreken, bijvoorbeeld bij
de orakels. Een orakel is een plaats waar een god(in) antwoord geeft op vragen. Ook het antwoord
zelf noemt men een orakel. Het orakel van Delphi werd als het belangrijkste gezien.
De invloed van de godsdienst was groot. De Olympische Spelen werden gehouden ter ere van de
oppergod Zeus. Tijdens de spelen hield men op met vechten. Men noemde dat een 'heilige' vrede.
Doden moesten op een goede manier worden begraven anders kwam de dode niet de onderwereld
binnen.
4.4 Onderwijs, literatuur en kunst.
De Grieken vonden een goede opleiding voor mannen heel belangrijk want hij moest naast handel
drijven ook kunnen deelnemen aan politieke besprekingen en goed zijn op sportief en muzikaal
gebied.
Iedere Griek leerde de beroemde mythologische verhalen kennen b.v. de Ilias de Odyssee van
Homerus maar er zijn er natuurlijk veel meer. In de Griekse theaters was plaats voor duizenden
toeschouwers en de politieke leiders deelden zelfs gratis voedsel en drank uit om de bevolking
gunstig te stemmen.
Een nieuwe manier van denken
Griekse onderzoekers hebben iets belangrijks veranderd in het leven van de mensen. Zij vonden dat
te vaak allerlei verschijnselen (bijvoorbeeld regen en onweer) werden toegeschreven aan de goden.
Zij ontdekten nieuwe kennis door te onderzoeken. Zij gingen onderzoeken hoe de wereld waarin zij
leefden, in elkaar zat. Zij zochten de verklaringen in de natuur zelf en niet in de godsdienst.
Natuurkrachten waren het gevolg van bepaalde regels in de natuur.
Maar ze gingen zich ook bezig hoeden met de mens. Oorzaken en genezing van ziekten gingen ze niet
bij de goden maar in de patiënt zelf zoeken. Het was Hippocratus die voor het eerst het ziekteverloop
van patiënten ging beschrijven en daar dan conclusies uit trok.
Men zocht ook antwoord op b.v. de volgende vragen:
wat is de beste manier van leven?
Wanneer doe je goede dingen, wanneer slechte?
Wat is eigenlijk goed of slecht?
De bekendste Griekse denkers werden de Atheners Socrates, Plato en Aristotules.
Sommige Grieken gingen zich specialiseren in het schrijven over het verleden. de beroemdste van
hen Herodotus wordt daarom ook wel de vader van de geschiedschrijving genoemd.
Bouwkunst:
Dorisch
Ionisch
Korintisch
4.5 Alexander de Grote als verbreider van de Griekse cultuur
Alexander de Grote verovert een groot deel van het Midden - Oosten
De koning van Macedonië, Phillipus, veroverde in 338 voor Chr. heel Griekenland. Zijn zoon
Alexander volgde hem op en in negen jaar tijd veroverde hij grote delen van het Perzische rijk
Het rijk van Alexander de Grote
Alexander kon het Perzische rijk veroveren, omdat hij een zeer goed bewapend en beweeglijk leger
had. Maar ook door zijn moed en tactisch inzicht slaagde Alexander erin de Perzen te verslaan. Hij
stierf echter al op 33 jarige leeftijd in Babylon en zoals wel vaak gebeurde in de geschiedenis, viel het
grote rijk uiteen.
Geleerden uit Griekenland en het Midden-Oosten gaan kennis uitwisselen
Op zijn tochten nam Alexander veel geleerden, kunstenaars en handswerklieden mee die kennis
gingen uitwisselen. Grieks werd de meest gebruikte taal in het Midden - Oosten. Hij stichtte ook vele
steden die zijn naam kregen. In korte tijd ontwikkelde zich zo de geneeskunde, sterrenkunde, kennis
van de aarde en de wiskunde. Beroemd werden onderzoekers al Archimedes, Erathostenes, Euclides
en Heron.
Griekse wetenschap wordt bewaard in het Midden-Oosten
Later vergaten de mensen veel wat de Grieken hadden bedacht. Toen zo'n 1400 jaar na Alexander de
Grote de Kruistochten begonnen ontstonden er weer contacten waarbij de kennis via de Arabieren
weer in Europa binnenkwam.