Tweede tumoren en survival

Tweede tumoren en survival
Sabine Siesling
Hoofd Onderzoek & Registratie
Integraal Kankercentrum Stedendriehoek
Twente, Enschede
Jan Willem Coebergh
Hoogleraar kankersurveillance
Erasmus MC Rotterdam
hoofd Onderzoek
Integraal Kankercentrum Zuid, Eindhoven
Meervoudige primaire tumoren
Sabine Siesling
Hoofd Onderzoek & Registratie
Integraal Kankercentrum Stedendriehoek
Twente, Enschede
Jan Willem Coebergh
Hoogleraar kankersurveillance
Erasmus MC Rotterdam
hoofd Onderzoek
Integraal Kankercentrum Zuid, Eindhoven
Met dank aan
Marloes Elferink
onderzoeker IKST
Isabelle Soerjomataram
onderzoeker Afd Maatschappelijke Gezondheidszorg
Erasmus MC
Marieke Louwman
epidemioloog IKZ
Esther de Vries
epidemioloog Erasmus MC
en vele anderen….
Definitie
meervoudige primaire tumoren
Een patiënt met een bepaalde vorm van kanker
(bijvoorbeeld borstkanker) krijgt gelijktijdig of later
een andere primaire tumor (bijvoorbeeld dikke
darm kanker):
het betreft hier geen uitzaaiing van de eerste
primaire tumor
Belang
•Mogelijke associatie tussen de eerste en
tweede tumor geeft informatie over
risicofactoren/etiologie van tweede tumoren
•Klinische relevantie: tijdige opsporing
•Bepalen van vooral lange termijn effecten
van een behandeling op het risico op
tweede tumoren
Verklaringen van voorkomen (1)
• Verhoogde gevoeligheid voor het ontwikkelen
van kanker
– Genetisch
– Tekortschietend afweersysteem
• Blootstelling aan risicofactoren, die de eerste
tumor hebben veroorzaakt kunnen tevens een
risicofactor zijn voor een andere primaire
tumor
– Roken
– UV licht
Verklaringen van voorkomen (2)
• De behandeling van de eerste tumor
– Beschermend
– Risicoverhogend
• Combinatie van factoren
• Afhankelijk van
– Lokalisatie eerste tumor: overleving
– Stadium eerste tumor
– Leeftijd ten tijde van eerste tumor
Methode
• Regionale Kankerregistratie IKST/IKZ
Werkwijze
•Registratie medewerkers
•(Inter-)nationale
codeerregels
•Alle primaire tumoren
•Patiënt
•Tumorkenmerken
•Verrichtingen
•www.kankerregistratie.nl
•www.iKCnet.nl
KR regels meervoudige tumoren
• Verschil in primaire lokalisatie, inclusief verschil in
lateralisatie bij gepaarde organen
• Verschil in histologisch type
• Als na een in situ tumor op dezelfde lokalisatie
een invasief carcinoom met zelfde histologie wordt
ontdekt na 3 maanden
• Niet gelijktijdig
Uitzonderingen op:
KR regels meervoudige tumoren
• Verschil in primaire lokalisatie, inclusief verschil in
lateralisatie bij gepaarde organen
– Ovarium, broncho-alveolaircelcarcinoom, SCLC, nefroblastoom en
neuroblastoom
• Verschil in histologisch type
– Combinaties van carcinoom NNO, combinatie code mogelijk dat
als 1 tumor, lymfatisch of hematopoietisch systeem: aparte regels
• Als na een in situ tumor op dezelfde lokalisatie een
invasief carcinoom met zelfde histologie wordt ontdekt na
3 maanden
• Niet gelijktijdig
– Multipele urotheelcelcarcinomen blaas/urine wegen, multipele
plaveiselcelcarcinomen van de huid
Methode IKST
• Regionale Kankerregistratie IKST
• Periode 1989-2003
– Totaal aantal patiënten eerste primaire tumoren: 69.965
• Meerdere tumoren (2e en verder)
– Aantal meerdere tumoren: 6474 (9,3%)
• Per tumorgroep
• Welke tumoren als meerdere primaire
• Absolute aantallen en %
Vrouwelijke tumoren
e
1 tumor
Aantal
patienten
Aantal (%)
meerdere
tumoren
Gem leeftijd Gem tijd
bij eerste
tussen
tumor
tumoren
Totaal
69965
6474
Borst
11765
1203 10,2
62
3,6
1576
125
7,9
65
3,5
625
37
5,9
56
3,8
1408
72
5,1
58
3,4
Baarmoeder
Baarmoederhals
Eierstok
9,3
Vrouwelijke tumoren
100%
75%
50%
25%
0%
Borst
(n=1203)
Borst
Ovarium
Baarmoeder
(n=125)
Colon
Nier
Cervix
Ovarium
(n=37)
Baarmoeder
(n=72)
Longen
Overig
Huidtumoren
e
1 tumor
Aantal
patienten
Aantal (%)
meerdere
tumoren
Gem leeftijd Gem tijd
bij eerste
tussen
tumor
tumoren
274
44
16,1
70
3,4
Huid, plaveisel cel
carcinoom (pcc)
3350
883
26,4
72
3,3
Huid, melanoom
2446
245
10,0
62
3,4
Huid, overig
Huidtumoren
100%
75%
50%
25%
0%
Huid, overig
Huid, pcc
Huid, melanoom
(n=44)
(n=883)
(n=245)
Huid, pcc
Huid, overig
Huid, melanoom
Borst
Longen
Colon
Prostaat
Overig
Maag darm kanaal
e
1 tumor
Aantal
patienten
Aantal (%)
meerdere
tumoren
Gem leeftijd Gem tijd
bij eerste
tussen
tumor
tumoren
Dikke darm
6218
708
11,4
71
2,6
Maag
2273
88
3,9
72
2,4
Rectosigmoid
1085
91
8,4
70
2,1
Rectum
2417
244
10,1
69
2,7
Maag darm kanaal
100%
75%
50%
25%
0%
Colon
(n=708)
Colon
Longen
Maag
Rectosigmoid
Rectum
(n=91)
(n=244)
(n=88)
Prostaat
Borst
Rectum
Blaas
Overig
Systeemziekten
e
1 tumor
Aantal (%)
Aantal
meerdere
patienten
tumoren
Gem leeftijd Gem tijd
bij eerste
tussen
tumor
tumoren
CLL
467
79
16,9
79
3,1
M.Kahler
726
40
5,5
72
2,3
1874
118
6,3
65
3,7
Non-Hodgkin
Systeemziekten
100%
75%
50%
25%
0%
CLL
M. Kahler
Non-Hodgkin
(n=79)
(n=40)
(n=118)
Huid, pcc
Prostaat
Longen
Blaas
Colon
Borst
Tractus digestivus overig
Overig
Andere lokalisaties
e
1 tumor
Aantal (%)
Aantal
meerdere
patienten
tumoren
Gem leeftijd Gem tijd
tussen
bij eerste
tumoren
tumor
Blaas
4080
791
19,4
69
2,6
Nier
1302
114
8,8
68
2,5
Prostaat
6116
568
9,3
73
2,7
Long
8625
401
4,6
68
2,1
Andere lokalisaties
100%
75%
50%
25%
0%
Blaas
Blaas
Nier
Prostaat
Longen
(n=791)
(n=114)
(n=568)
(n=401)
Prostaat
Longen
Urinewegen overig Colon
Nier
Huid, pcc
Overig
Methode IKZ
•
•
•
•
•
•
•
•
Regionale Kankerregistratie IKZ
Periode 1972-2003
Meerdere tumoren (2e en verder)
Borstkanker
Welke tumoren als meerdere primaire
Pre- en postmenopauzaal
Behandeling
Relatief risico
Relatief Risico
• Verhouding tussen de waargenomen
aantallen tumoren en de te verwachten
aantallen tumoren op basis van het risico in
de algemene bevolking
• Gestandaardiseerd incidentiecijfer
Standardized Incidence Ratio (SIR)
geobserveerde aantal meerdere tumoren
verwachte aantal tumoren in de bevolking
Voorbeeld: borstkanker
• Het risico voor borstkankerpatienten om
opnieuw een primaire tumor te krijgen is 2,6
keer hoger dan risico om kanker te krijgen
in de algemene bevolking (SIR= 2,6)
Relatief Risico op tweede primaire tumoren
na borstkanker
Risico op 2e primaire tumor* (SIR)
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
alle 2e tumoren
borst
baarmoederhals baarmoederlichaam
Bron: Van meten naar weten 50 jaar kankerregistratie IKZ
eierstok
vagina
Plaats van tweede primaire tumor na
borstkanker
pre-menopauzaal ten opzichte van postmenopauzaal
SIR
8
7,4
7
6
5
4
4,1
3,4
3
2,3
1,7
2
2,1
1,6
0,8
1
1,3
1,3
0
Breast
Cervix
C Uteri
pre-menopauzaal
Ovarium
Vagina
post-menopauzaal
Bron: I.Soerjomataram et al. Breast Ca Research and Treatment (2005) 93: 91-95
Tweede borstkanker per therapie van eerste
primaire borstkanker
SIR10
8,67
8
6,47
6
4,29
4,63
3,61
4
2,99
2,48
2
0
SST
RT
CT
HT
RT & CT
Borst kanker therapie 1e tumor
RT & HT
Oth
Conclusie
• Voldoende tijd nodig om een tweede tumor te
ontwikkelen
– Lokalisatie eerste tumor: overleving/behandeling
– Stadium eerste tumor: vroeg diagnostiek
– Leeftijd ten tijde van eerste tumor
– Periode van beschikbare gegevens
Conclusie
• Kans op een tweede primaire wordt steeds
groter door
– Verbetering overleving
– Stijging incidentie