PGO Artikel 7 - WordPress.com

http://plazilla.com/page/4295019405/het-ontstaan-van-gebergten
7
Titel: Het ontstaan van gebergten
1. Verhelder onduidelijke termen en begrippen
Pyroclastica: Door een vulkaan uitgeworpen fragmenten.
Geosynclinalen: Een langgerekt, snel dalend gebied, waar veel sedimentatiemateriaal in afgezet
wordt. Als zo’n gebied wordt opgestuwd kan er een plooiingsgebergte uit ontstaan.
2. Definieer het centrale probleem / vraag van het artikel
Hoe ontstaat een gebergte?
3. Analyseer het artikel/ de rode draad
Sommige bergen ontstaan door vulkanische activiteit, andere door een enorme laterale (zijdelingse)
druk die de van oorsprong vlakke lagen rots vervormt en verschuift. Ze kunnen worden aangetroffen
in gebieden waar de aardkorst instabiel is: langs of bij de randen van de platen waaruit de aardkorst
bestaat.
Vulkanische bergen komen voor op plaatsen waar oceanische platen uit elkaar bewegen, de
zogenaamde mid-oceanische ruggen. Het gat dat daardoor ontstaat, wordt opgevuld door opwellend
magma, waardoor nieuwe aardkorst word gevormd. Soms hoopt het magma zich op de
oceaanbodem op en vormt het onderzeese vulkanen die tot eilanden kunnen uitgroeien.
Als twee oceanische platen op elkaar botsen, wordt de een onder de andere geduwd. Het diepe gat
dat zo ontstaat, heet een trog. De plaat die onder de andere duikt, smelt. Een deel van deze magma
stijgt op en vormt een keten van vulkanische eilanden, zoals die van Indonesië.
Platen bewegen slechts een paar centimeter per jaar, maar als twee continentale platen op elkaar
botsen, worden de continentale gesteenten langs de randen van de platen en de sedimentaire lagen
op de zeebodem tussen de continenten langzaam omhoog geduwd tot bergketens.
De beweging van platen brengt veel druk en hitte met zich mee, wat de meeste rotslagen die kouder
en sterker zijn, ontstaan vaak breuken. Tijdens een periode van bergvorming ontstaat er door de
hitte ook magma aan de basis van de continentale korst. Enorme massa’s magma stijgen op en
verharden tot een kern van graniet binnen in het plooiingsgebergte.
Oude plooiingsgebergten, die niet meer stijgen maar nog niet zijn geërodeerd, zijn stille getuigen van
vroegere continentale botsingen.
De bewegingen van de platen kunnen het gesteente bij de rand van de plaat doen scheuren. Zo
ontstaan langgerekte breuken. Soms worden blokken land langs breuklijnen omhoog gestuwd.
Andere blokken worden langs twee min of meer evenwijdige breuklijnen omhoog gestuwd. De
randen van dit soort gebergten rijzen vaak steil uit het omliggende landschap op. Nog terwijl
gebergten stijgen, zijn ze onderhevig aan slijtage door erosie. Vooral in de bergachtige gebieden is de
erosie sterk door de steile hellingen en het grotere effect van de zwaartekracht. Door de vorst
gespleten rotsen vallen naar beneden en worden afgevoerd door gletsjers. Sommige brokstukken
vormen puinhellingen of taluds en worden uiteindelijk door snelstromende bergriviertjes
meegenomen. Al deze natuurkrachten bepalen samen met de platentektoniek het spectaculaire
berglandschap.
4. Orden ideeën uit de analyse van het probleem
Gebergten kunnen op verschillende manieren ontstaan allereerst ontstaat een vulkanisch gebergte
door twee oceanische platen die van elkaar af bewegen. Hierdoor word vloeibaar gesteente naar
buiten gestuwd dit gesteente wordt buiten de aardkorst door bijvoorbeeld water afgekoeld en
verhardt.
Een tweede mogelijkheid is wanneer twee continentale platen naar elkaar toe bewegen. Hierdoor
vind er als het ware een botsing plaats tussen de platen. Het gevolg hiervan is dat de platen omhoog
worden geduwd met als gevolg een plooiingsgebergte. Wanneer dit gebeurt bij twee oceanische
platen duikt de ene plaat onder de andere waardoor er een trog ontstaat. De onderduikende plaat
smelt. Dit vloeibare gesteente wordt omhooggestuwd waardoor er vulkanische eilanden ontstaan.
Tenslotte kunnen de bewegingen van de platen kunnen het gesteente bij de rand van de plaat doen
scheuren. Zo ontstaan langgerekte breuken. Soms worden blokken land langs breuklijnen omhoog
gestuwd. Andere blokken worden langs twee min of meer evenwijdige breuklijnen omhoog gestuwd.
De randen van dit soort gebergten rijzen vaak steil uit het omliggende landschap op.
5. formuleer leerdoelen



Wat zijn de precieze gevolgen van erosie?
Kunnen bergen ook op een andere manier ontstaan?
Waar zijn de mid-oceanische platen precies?