[Sic] de Binnenkrant van museumgoudA, die in

KunstVlaai 2010
- Dit stuk is tevens verschenen in nummer 24 van [Sic] de Binnenkrant van
museumgoudA, die in museumgoudA te lezen is. -
Op zondag 16 mei, de dag waarop we met een kleine delegatie uit Gouda Amsterdam
bezoeken, ligt de hoofdstad ten gevolge van een staking van de vuilophaaldienst bezaaid
met afval. Op iedere hoek van de straat staan de zakken, dozen, kratten en alles wat mensen
aan goederen dumpen manshoog opgeworpen. De hele route naar de Westergasfabriek lijkt
daardoor op een groot, openbaar atelier waarin voldoende voorraad beschikbaar is voor
iedereen om zich experimenterend kunstenaar te voelen. Moeiteloos is de overgang van het
grote, openbare atelier naar de kunstruimtes op het Westergasfabriekterrein, waar van
15.05.10 t/m 23.05.10 de KunstVlaai 2010 is georganiseerd.
Geen schone kunst wacht ons daar, geen gereinigde museumzalen, geen stilte voor reflectie of bezinning,
maar een reeks chaotisch in elkaar overlopende, geassembleerde entourages waarin het gewone, gebruikte,
verbruikte en verworpene tot een tweede leven wordt geroepen. Blijkbaar niet gehinderd door een of
andere grenslijn, waarvóór het gewone gewoon is, en waarachter het gewone kunst begint te worden, is het
vooral de sfeer van het ongebreidelde creatieve, waar de KunstVlaai van overloopt. Een creativiteit die al
ver vóór de poorten van het kunstterrein in potentie aanwezig is. 'Iedereen vertelt mee' (*1)
Bekend is het verhaal van de oerwoudbewoner die uit zijn leefomgeving wordt geplukt en plotseling wordt
overgeplaatst naar een wereldstad. Na afloop wordt hem gevraagd wat hij heeft gezien. Hij heeft niets
gezien, alleen dat er overal voedsel was, en ja, die ene kar met bananen. Zo kan het de moderne mens
vergaan wanneer hij plotseling wordt teruggeplaatst in een oerwoudachtige setting van kunstzinnige
geluiden, objecten, bewegende beelden en installaties; om zich toch enigszins te oriënteren grijpt hij zich
vast aan bekende namen en gezichten, aan zijn taal en aan mogelijk verklarende beschrijvingen.
Zonder zich te verlaten op plattegronden, zich van te voren in te lezen in aankondigingen of zich te laten
leiden door wegwijzers, aankondigingen en uitgelezen bedoelingen, is het kunstterrein een merkwaardige
samenkomst van goederen, beelden en geluiden. Heel bewust lijkt gekozen voor de interactie die de
beelden en de geluiden met elkaar aangaan. Weinig moeite is gedaan om de verschillende werken van
elkaar te scheiden, en waar dit toch met witte schotten getracht is werkt het eerder storend dan
verhelderend. Zeker geluid is niet in te dammen, met name in de Gashouder, de grootste ruimte op het
terrein, waarin ieder werk het te stellen krijgt met een luidruchtig, pompend, mechanisch geluid, dat
uitgezonden wordt vanuit een performance met twee ziekenhuisbedden, en vier spastisch bewegende
meisjes aan draden en slangen, die zichzelf in hun slaapwandeling lijken te willen losrukken, of operaties
op zichzelf lijken uit te voeren. Alle clichés van de horror passeren op grote beeldschermen. Er is enige
wilskracht voor nodig zich aan de hypnotische gebaren van de half naakte nimfen te onttrekken. In de hele
Gashouder blijft het geluid op je inwerken, met welk beeld of installatie je je ook wilt verhouden.
Ergens achter een hoog, ijzeren hekwerk overvol behangen met in plastic verpakte kunstwerken, zit een
klassiek gevormde rode duivel, mogelijk een Azazel, met rood, wit, blauw gestreepte hoorns, een drietand
en bokkenpoten, het hoofd gebogen en ondersteund en verborgen in de linker hand. Afgewend van de
overvloed aan goederen en beelden lijkt de hele KunstVlaai op een ontluisterende manier in hem te
worden samengetrokken. De heksenketel van moderne beeldengoederen, de verlokkingen, verleidingen en
perversiteiten, en de duivel zelf die er zich moedeloos van afkeert. Plotseling krijg ik medegevoel voor deze
duivel, en kan ik mij verplaatsen in zijn perspectief. Want is zijn afkeer niet een beeld voor wat zich overal
ter wereld afspeelt op plaatsen waar voorraden en goederen worden verkocht? Waardeloosheid
opgestapeld en aangeprijsd. Een enkele parel die er mogelijk tussen zit wordt onvermijdelijk overwoekerd
door de bagger rondom, en blijft onopgemerkt.
Juist door die strategisch zo gelukkig geplaatste duivel temidden van al die moderne kunsttroep lijkt het
hier te gaan om het werk van één kunstenaar, maar bij navraag blijkt het een collectief werk van RC De
Ruimte uit IJmuiden. Een combinatie van losse werken, goed ingericht en geëxposeerd. (*2)
Als kunst een voorafschaduwend, profetisch vermogen heeft, zou je in deze tentoonstelling een
subjectloze, anonieme cultuur tegemoet kunnen zien. Een wereld waarin taal en betekenis stelselmatig
worden verdrongen door in kettingreacties op gang gebrachte beeldgroepen. Een cultuur gekweld door
geaccelereerd en misleid verlangen. Een identiteitloze, egolege heksenketel rond een principieel
onbegrepen midden, dat enkel in primaire reflecties van angst, geweld en dood gestalte krijgt.
Van het schone kun je tenminste nog zeggen dat het duidelijk is dat ze misleidt, dat ze het verlangen wel
richt op het goede, maar dat ze het verlangen tevens behoedt voor een zinloze versnelling naar dat goede.
Het schone presenteert zich immers bij voorbaat als onbereikbare schijn. Heel anders dan het goed en de
goederen, die zich nadrukkelijk bereikbaar willen opstellen. Zij blijven met een welhaast onweerstaanbare
kracht aan het verlangen trekken, tot het zich verdraaid heeft, tot het verlangen doordraait in hebzucht,
jaloezie, vrekkigheid, afgunst en walging. Anders dan het schone belooft het goed wel dat ze het verlangen
kan stillen en kan bieden waar ze op uit is. De snelheid echter waarmee het goed tot het kwaad verwordt,
de bergen goederen tot hopen afval slinken, verraadt onherroepelijk de aard van dit goed.
Daarom misschien blijf ik in de heksenketel van de Gashouder terugkomen bij de spastische nimfen die,
bezaaid met fetisch en in losse korsetten af en toe een glimp van de naakte, natuurlijke schoonheid
vertonen, waar ik als verlangend subject toch naar op zoek ben. (*3)
Nog een ander werk treft mij, in een andere ruimte, in de hoek van een stand, die op het eerste gezicht leeg
gelaten lijkt. Veel bezoekers lopen er ook aan voorbij, afgeleid door de sprankelende, in het oog
springende, kleurrijke gebeurtenissen ter zijde. Maar als je naar de hoek van de stand loopt zie je drie met
de zijden aan elkaar sluitende tekeningen van elk ongeveer een vierkante meter. Ze zijn zodanig gekleurd
en geplaatst dat ze helemaal opgaan in hun achtergrond. De twee rechtopstaande tekeningen zijn net zo
wit als de wand waartegen ze staan, en de liggende tekening is net zo grijsgroen als de grond waarop die is
neergelegd. Onmiskenbaar een stuk denkwerk. Achter de stand, net buiten beeld, zit de kunstenares met
een alleraardigste glimlach om de mond. Ik complimenteer haar met haar werk, en zeg dat ik er vrolijk van
word, dat het een uitweg biedt. Dat haar naam, als ik haar witte, bijna lege visitekaartje vind, Bruynzeel
blijkt te zijn, is een wonderlijke synchronisiteit, die haar werk mogelijk omgeeft. (*4)
Henri Boere, 20 mei 2010
KunstVlaai 2010 vindt plaats van 15.05.10 t/m 23.05.10 in Cultuurpark Westergasfabriek Amsterdam. Directeur
Jos Houweling. Voor meer informatie: www.kunstvlaai.nl / Telka van Dodewaard: [email protected] of Lilian
Bense: [email protected]
*1) 'Iedereen vertelt mee': Skinfiltr8r
*2) OPBOUWEN KUNSTVLAAI 2010 door RC De Ruimte. Matthijs Bredewolt en Ulrik Kristensen hebben samen een reusachtige
muis gebouwd. Joop Stoop heeft deze tentoonstelling gecureerd en vormgegeven. Hij heeft drie grote bouwhekken rond de muis
geplaatst en aan deze bouwhekken heeft hij kunstwerken van ongeveer veertig kunstenaars opgehangen in doorzichtige plastic
zakken. Hij heeft Marleen Kappen uitgenodigd om een installatie te bouwen. (Bron: www.rc-de-ruimte.blogspot.com)
*3) PLANETART Medialab: is een nieuw bruisend platform voor jonge kunstenaars, internationaal talent en kritische, geëngageerde
multi mediakunst waar nieuwe technologieën, massamedia en populaire cultuur centraal staan. PLANETART is in 1995 opgericht als
kunstenaarsinitiatief vanuit Enschede en Hengelo en heeft sindsdien vele projecten, manifestaties, festivals en structurele
tentoonstellingprogramma's met hedendaagse kunst geproduceerd. Vanaf 2007 heeft PLANETART haar activiteiten uitgebreid met
structurele programmering in Amsterdam. Hier zet de stichting een tentoonstellingsbeleid uit in de entreehal van het voormalige
Volkskrantgebouw, miv september 2008. Daarnaast blijft PLANETART actief met het organiseren van grotere festivals, manifestaties
en andere projecten, zoals onlangs: GOGBOT festival editie Steampunk, de Kraakmoskee, presentaties op PICNIC, TodaysArt,
Kunstvlaai, ISEA. (Bron: http://www.planetart.nl/home.htm)
*4) Zie ook: Susanne Bruynzeel - www.susannebruynzeel.com / DeFKa, Departement voor Filosofie en Kunst in Assen, (sinds 1994)
is een zogenaamd Kunstenaarsinitiatief waaraan in wisselende samenstelling een aantal beeldend kunstenaars, schrijvers en filosofen
meewerken. DeFKa heeft zich hierbij als doel gesteld om dynamiek in de diversiteit te brengen, door o.a. : Onderzoek en presentatie
van professionele hedendaagse (beeldende) kunst met een experimenteel en innovatief karakter. Een relatie te leggen tussen de
diverse artistieke en reflexieve disciplines (filosofisch, essayistisch en poëtisch) en daarmee een bijdrage te leveren aan inhoudelijke
vernieuwing van kunst en cultuur. Het initiëren van onderzoek naar – en discussie over – de relaties tussen kunst en sociale en/of
wetenschappelijke praktijk. Hiertoe wordt soms de confrontatie van diverse werken/kunstenaars binnen één project gezocht, dan
weer worden er voordrachten, lezingen of debatten georganiseerd om de visie op hedendaagse kunst te verdiepen, of om culturele,
wetenschappelijke of sociale aspecten daarbij te betrekken. Een levendig ontmoetingsplatform te bieden aan jong talent en
gevestigde namen, waarbij lokale, provinciale en landelijke/internationale ontwikkelingen voor een groter publiek inzichtelijk
worden gemaakt. (Bron: www.defka.nl)