Hoe motiveer ik mijn doelgroep?

Hoe motiveer ik mijn doelgroep?
Liever Actiever inspireert
Liever Actiever is een initiatief van het VIGeZ i.s.m. de Vlaamse Logo’s, de VVSG, het ISB, de Landsbonden en
het Netwerk tegen armoede.
Over deze fiche
Elk project richt zich naar een specifieke doelgroep. De Liever Actiever projecten richten zich
voornamelijk naar ouderen en kansengroepen, dit zijn geen gemakkelijke doelgroepen om te
bereiken en motiveren. In de vorming ‘Hoe motiveer ik mijn doelgroep’ gingen we daarom
stapsgewijs samen met jullie op zoek naar antwoorden op vragen zoals: wie is mijn
doelgroep? Wat zijn hun kenmerken? Hoe kan ik hun gedrag verklaren? Hoe kan ik hun
gedrag veranderen? …
Deze fiche is het resultaat van jullie eigen denkwerk tijdens de vormingen in Gent en
Leuven. Laat je inspireren door de talrijke voorbeelden die tijdens de vormingen aan bod
kwamen!
Ook als je niet aanwezig kon zijn op één van de vormingsmomenten, kan deze fiche jou
stapsgewijs een antwoord bieden op hoe de doelgroep van jouw project te bereiken en
motiveren.
Net zoals in de vorming wordt ook in deze fiche theorie afgewisseld met oefeningen en
praktische voorbeelden.
Veel leesplezier!
©VIGeZ, 2015
2
1. Wie is jouw doelgroep?
Om je doelgroep te bereiken en te motiveren is het belangrijk dat je jouw doelgroep eerst en
vooral goed kent. Het gebeurt vaak binnen projecten dat de doelgroep heel breed
gedefinieerd is, zoals ‘alle inwoners van gemeente X, met focus op kansengroepen’. Binnen
deze projecten zal het moeilijker zijn de geformuleerde doelgroep ook effectief te bereiken,
omdat deze zo algemeen is.
Doelgroepsegmentatie is een manier om je doelgroep te verdelen in homogene
segmenten/groepen (op basis van de aard en samenstelling van deze groep).Hierdoor krijg
je een beter inzicht in jouw doelgroep. Een doelgroep bestaat immers vaak uit
subdoelgroepen. Bij het zoeken naar segmenten kan je jezelf de volgende vragen stellen om
af te toetsen of jouw doelgroep voldoende afgebakend is:





Is het segment meetbaar en aflijnbaar? Met andere woorden, kan ik de mensen die tot
mijn doelgroep behoren identificeren? Bv. segment = inactieve thuiswonende 65plussers. 65-plussers die de beweegnorm van 8.000 stappen per dag niet halen en die
nog op zelfstandige basis thuis wonen behoren tot dit segment.
Is het segment voldoende substantieel? Met andere woorden, is het segment zo klein als
het kan, maar zo groot als nodig is? Het moet rendabel zijn om dat segment te kiezen.
Is het segment voldoende bereikbaar? Met andere woorden, beschik je over voldoende
communicatie- en distributiekanalen om het segment te bereiken? Bv. kanalen om de
inactieve thuiswonende 65-plusser te bereiken kunnen de thuiszorg- of poetsdienst zijn,
lokale dienstencentra en de media.
Verwacht ik in het segment een homogene respons? Met andere woorden, zullen de
personen binnen het segment op dezelfde manier reageren op het project?
Heb je voldoende tijd en middelen om het gekozen segment te bereiken?
©VIGeZ, 2015
3
2. Verwerf inzicht in de gedragsdeterminanten van jouw doelgroep om
hun gedrag te veranderen
Nu je je doelgroep afgebakend hebt, is het belangrijk om inzicht te krijgen in het gedrag die
je doelgroep stelt en waarom je doelgroep doet wat hij doet. Hiervoor is het belangrijk om
zicht te hebben in de factoren die het gedrag bepalen, dit noemen we de
gedragsdeterminanten. Enkel wanneer je inzicht hebt in de gedragsdeterminanten van
jouw doelgroep, kun je hierop inspelen om het gedrag van jouw doelgroep te veranderen.
In onderstaande tabel vind je verschillende algemene voorbeelden van factoren die het
gedrag kunnen bepalen.
Persoonlijke determinanten
Kennis en bewustzijn
Gedragsintentie
Attitude (houding)
Sociale invloed (steun of druk vanuit
omgeving) en sociale norm
Eigen effectiviteit
Geanticipeerde spijt (de schuld die je voelt
als je een gezond gedrag niet uitvoert of
een ongezond gedrag wel uitvoert)
Omgevingsdeterminanten
Fysieke omgeving
Sociale omgeving
Voorbeelden
‘ik denk dat ik wel voldoende beweeg om
gezond te zijn’
‘ik wil wel meedoen met beweegactiviteiten
‘ik
ben gemeente,
van plan ommaar
10.000
stappen
per dag
in mijn
ik ken
het aanbod
te
zetten’
niet.’
goede voornemens
‘meer bewegen geeft me een goed gevoel’
Rubensvrouwen waren vroeger de sociale
norm
Sociale druk om te stoppen met roken
‘ik acht mezelf niet in staat om te stoppen
met roken’
‘ik acht mezelf niet in staat om meer te
bewegen’
‘ik voel me schuldig als ik een hele middag
in mijn zetel blijf zitten’
Voorbeelden
‘er zijn geen veilige fietspaden in mijn
omgeving’
‘in mijn vriendengroep vinden we het maar
normaal dat je niet rookt.’
Economische omgeving
‘ik kan geen sport-outfit betalen’
Politieke omgeving
‘mijn gemeente is een Gezonde Gemeente’
©VIGeZ, 2015
4
We kunnen dezelfde oefening ook doen voor beweging en opgesplitst per doelgroep
(enkele determinanten bij de algemene bevolking, ouderen en kansarmen worden
weergegeven).
Ouderen
Gebrek aan kennis over
eigen lichaam,
gezondheidsvaardigheden
en beweegaanbod
Geen beweeggeschiedenis
Onvoldoende steun uit de
sociale omgeving
Gebrek aan een gericht en
sprekend aanbod op maat
in de buurt
Kansarmen
Algemene bevolking
Niemand uit de sociale
woningen is bij een sportclub
Gezondheidsstatus
Geen aangepaste kledij
Schuld en schaamte
Teveel andere zorgen
Eigen-effectiviteit
In het verleden reeds actief
bewogen
Sociale en fysieke omgeving
(bv. onvoldoende steun van
familie, vrienden en
sleutelfiguren; minder
toegankelijke en bereikbare
omgeving voor beweging,…)
Drempelvrees
Kostprijs
Gedragsverandering: barrières wegwerken bij mijn eigen doelgroep
Pas wanneer je inzicht hebt in deze gedragsdeterminanten van je eigen doelgroep, kan je
hierop inspelen om hun gedrag te veranderen.
In onderstaande tabel vind je tal van concrete voorbeelden die aangehaald werden tijdens
de vormingen van barrières en mogelijke oplossingen. Deze werden niet opgesplitst per
doelgroep en dienen ter inspiratie. Het is dus belangrijk om na te gaan welke barrières
van toepassing zijn bij jouw doelgroep.
Barrières
Gebrek aan tijd
Het voordeel niet inzien van meer bewegen
Omgeving is niet stimulerend om meer te
bewegen (bv. printer vlakbij bureau, de trap is
niet gemakkelijk te vinden,…)
Eigen kunnen niet goed inschatten
‘Ik kan dat niet’
‘ik kan dat niet alleen’
©VIGeZ, 2015
Oplossingen
De tijd anders invullen (bv. samen een
wandeling maken in plaats van samen op
café)
Het zelf laten ervaren
Verhogen van de kennis
De omgeving aanpassen (bv. printer op een
ander verdiep, vuilbakjes niet naast bureau,
trap die in het oog springt,…)
- Persoonlijke begeleiding voorzien
- (haalbare, kleine) doelstellingen
formuleren
- Successen benoemen
- Voorbeelden van rolmodellen (waarmee
zij zich identificeren) die er wel in slagen
5
De verplaatsing, geen vervoer
‘ik geraak er niet’
-
Reputatie van de organisatie (bv. ‘OCMW is
enkel voor sukkelaars’)
Angst om alleen deel te nemen
‘ik ken er niemand’
‘ik kan dat niet alleen’
Angst om te vallen
Geïsoleerde personen








Drempelvrees
Taalbarrière
Verschil in cultuur/leefwereld
Kostprijs
Lichamelijke achteruitgang
‘mijn lichaam kan dit niet’











©VIGeZ, 2015
Inzetten op sociale steun uit de omgeving
Activiteiten zo dicht mogelijk bij de
doelgroep organiseren
Informeren over de verschillende
alternatieve vervoerswijzen: carpoolsysteem opzetten, minder-mobielnummer, samen te voet,…
Met het project een diverse groep
aanspreken.
Persoonlijk contact
Werken met ‘buddy’s’ en
vertrouwensfiguren
Laten ervaren
Verhogen van de kennis: bewijs geven
dat bewegen beschermt tegen vallen
Oefeningen aanpassen aan doelgroep
Persoonlijk maken
Vertrouwen creëren
Werken met sleutelfiguren (bv.
mantelzorger, familie, postbode inzetten)
Samenwerking met organisaties die de
doelgroep kennen (bv. vereniging waar
armen het woord nemen)
Via intermediairs: organisaties aan huis,
de huisarts, kinesist,…
Persoonlijk contact
Tolken
Pictogrammen
Enkele woorden uit eigen taal
Luisteren
Empathie tonen
Uitlenen stappentellers ipv aankopen
Een bon voorzien voor gereduceerd tarief
(om niet te stigmatiseren kan deze bon
ook ter beschikking gesteld worden aan
zij die het niet nodig hebben)
Sociale kaart in kaart brengen
Kleine succeservaringen benoemen en
loven
Zoeken naar capaciteiten van de
persoon: beweging op maat
6
3. Boost de zelfdeterminatie van jouw doelgroep om hen gemotiveerd te
houden
Wanneer jouw doelgroep een gezond gedrag stelt, zoals deelnemen aan de
beweegactiviteiten, is het nodig om hen gemotiveerd te houden zodat zij blijven deelnemen
aan de activiteiten. De theorie van zelfdeterminatie leg uit hoe je dit het best kan aanpakken.
Immers, hoe meer zelfdeterminatie, hoe meer motivatie om het (gezonde) gedrag op lange
termijn vol te houden.









Omdat ik het leuk vind
Omdat ik het interessant vind
Omdat ik het zinvol vind
Omdat ik anders te dik word
Omdat ik me anders schuldig voel
Omdat ik ervoor betaald word
Omdat ik dan een beloning krijg
Omdat ik anders gestraft word
Omdat ik ‘moet’
Zelfdeterminatie stijgt
Waarom doen mensen wat ze doen?
Hoe meer zelfdeterminatie, hoe
meer motivatie om het gedrag op
lange termijn vol te houden.
Drie ‘psychologische noden’ kunnen de zelfdeterminatie versterken
Om de zelfdeterminatie van jouw doelgroep te versterken, kan je binnen jouw project
inzetten op 3 psychologische noden: 1) autonomie, 2) verbondenheid en 3) competentie.
In onderstaande tabel vind je tal van concrete voorbeelden die aangehaald werden tijdens
de vormingen om de autonomie, verbondenheid en competentie van een doelgroep te
vergroten. Deze werden niet opgesplitst per doelgroep en dienen ter inspiratie voor jouw
eigen project.
Autonomie





Dring niet enkel jouw
eigen aanbod op, maar
vertrek vanuit de noden
van de doelgroep
Werk vanuit de sterktes
van jouw doelgroep
Heb aandacht voor kleine
successen en kleine
stapjes voorwaarts
Zorg voor maatwerk (ook
binnen groepswerk kan je
aandacht hebben voor
individuen)
Zorg voor verschillende
keuzes: zowel een
©VIGeZ, 2015
Verbondenheid





Bied de mogelijkheid om
mensen elkaar te leren
kennen (bv.
kennismakingsspelletjes
in groep), elkaar te
ontmoeten,…
Zet in op persoonlijke
begeleiding
Bevorder het sociaal
contact
Bevorder het
groepscontact
Stel gezamenlijke doelen
bv. groepsuitdaging in
online
Competentie





Maak de resultaten
zichtbaar (bv. via online
stappentool)
Herontdek te kwaliteiten
Verhoog de kennis over
wat ze kunnen
Zet de competentie van
mensen uit de omgeving
in: bv. verzorgenden,
familie van mensen met
dementie,…
Zelfvertrouwen
bijscherpen
7




individueel als een
groepsaanbod
Leg geen verplichtingen
op, hou het vrijblijvend
Vertrek vanuit
buurtinitiatieven (ideeën
van de mensen zelf) en
laat lokale organisaties
samenwerken. De stad
kan dienen als facilitator
die de goede voorbeelden
bundelt.
Hou rekening met ieders
niveau (Bv. via een
instaptest)
Verhoog de betrokkenheid
van jouw doelgroep



stappenregistratietool1
met gezamenlijke doel
Maak gebruik van
rolmodellen
Maak gebruik van
succesverhalen van
personen waarmee men
zich identificeert
Verleg samen de grenzen


Planningsvaardigheden:
ondersteunende
beweegdagboekjes
Realistische doelen
stellen
4. Gedragsverandering bevorderen in fasen
Mensen doorlopen verschillende fasen om een nieuw gedrag (bv. 10.000 stappen per dag
zetten of 8.000 voor 65+’ers) in hun dagelijks leven te integreren. Afhankelijk van de fase
waarin jouw doelgroep of een individu zich bevindt, kan je hier anders op reageren om hun te
stimuleren naar een nieuwe fase over te gaan.

Fase 1
Fase 2
Voorbeschouwing
Overweging





Fase 3
Voorbereiding
Fase 4
Actie


1
Fase 5
Behoud
Fase 6
Terugval



Persoon heeft geen belangstelling om fysiek actief
te zijn
Persoon heeft geen enkele intentie om fysiek
actief te zijn
Persoon vindt het een ‘ver-van-zijn-bed-show’
Persoon is zich bewust dat hij te weinig beweegt
Persoon is de voor- en nadelen nog aan het
afwegen. Er is een lichte intentie om fysiek actief
te zijn, maar het is nog onbepaald wanneer.
Persoon heeft de intentie om fysiek actief te zijn in
de zeer nabije toekomst
Persoon begint plannen te maken, zodat het
concreet wordt
Persoon tracht het meer bewegen in te bouwen in
zijn dagelijks leven
Het is nog onstabiel en onzeker
De persoon heeft het meer bewegen al gedurende
6 maanden in zijn dagelijks leven geïntegreerd
De persoon stopt met zijn nieuwe gedrag, vervalt
terug in oude gewoontes
www.10000stappen.be
©VIGeZ, 2015
8
In onderstaande tabel vind je tal van concrete voorbeelden van acties om een doelgroep uit een specifieke fase te bereiken en te motiveren.
Deze voorbeelden werden bedacht tijdens de vormingen. Ga voor jouw eigen project na in welke fase jouw doelgroep zich bevindt en laat je
inspireren door onderstaande acties. Wanneer jouw doelgroep bestaan uit mensen die zich in verschillende fasen bevindt, is dit fasen-model
minder van toepassing.
FASE 1: Voorbeschouwing







Informeren via een infosessie
Beroeren met een persoonlijke
getuigenis van een persoon
waarmee de doelgroep zich kan
identificeren
Gebruik maken van quotes, foto’s
van inspirerende voorbeelden, en
ervaringen van deelnemers bij
geschreven communicatie
Een ludiek filmpje met een positief
verhaal verspreiden
Gebruik maken van
voorbeeldfiguren met
succesverhalen bv. de
burgemeester heeft 10.000
stappen na 6 maand ingebouwd
in zijn leven.
Persoonlijk contact: luisteren,
vragen, empathie tonen
Thema bewegen (fysiek)
koppelen aan andere interesses,
zoals cultuur, kunst, vrijetijd,…
FASE 2: Overweging














Laagdrempelig werken
Succesverhalen van
evaringsdeskundigen naar
boven brengen
Positieve groepsdruk
Een mini-engagement laten
formuleren: een eerste stap
laten zetten
Eerlijk en goed gesprek
hebben
Inzetten op initiatielessen
Persoonlijk gesprek en
aftoetsen van interesses
Laten proeven
Activiteit op een open plek
organiseren “toekijken mag”
Een vriend(in) moedigt aan
Succesverhaal/filmpje in
wachtzaal van WGC
Huisarts of kiné inzetten
Barrières en mogelijkheden
bespreken
Concrete afspraken maken
©VIGeZ, 2015
FASE 3: Voorbereiding













Een buddy zoeken (om
barrières weg te werken)
Mensen persoonlijk
uitnodigen
Beweegdagboekje in
10.000-stappentellerpakket
Beweegtips
Zelf stappenroutes maken
(met aanduiding van aantal
stappen)
Oefenprogramma van EVV
aanbieden
Verschillende meetpunten
(jaar 1 – jaar 2)
Rustbanken plaatsen
Outdoor fitness toestellen
Samen breien
Hometrainer aanbieden
SMS sturen ter herinnering
van de activiteit
Gratis aanbieden van
startmoment
FASE 4: Actie











Beweegtips en
herinneringen
Stappenteller als
bewustmaker en beloning
Belonen: afsluiten met een
drankje en lekkers
Zichtbaar maken: fotomuur
Resultaten in the picture
zetten: persoonlijke
verhalen
Sociale contacten
bevorderen: inzetten op
groepsbinding
Opvolging tijdens project
Vaste lesgever als vast
aanspreekpunt
Stappen rond de wereld als
10.000-stappenclash. 100e
deelnemer belonen.
Clash tussen verschillende
organisaties
Een gezamenlijk groepsdoel
voorop stellen
9





Bv. wandelen met gids,

tentoonstellingsroute, kubb-spel

integreren in wandeling,…
‘nulmeting’ bij persoon doen zodat
hij/zij zich bewust wordt van de
situatie. Bv. begintest bij Elke stap
telt.
Verkenning doen van de noden,
behoeftes en interesses bij de
doelgroep via: focusgroepen,
tijdens sociale
aangelegenheden,…
Met een wandelgroepje uit één
organisatie op de koffie gaan bij
een andere organisatie. Zo leren
de wandelaars de andere
organisatie kennen en leren de
leden van de andere organisatie
het wandelgroepje kennen.
Gebruik maken van publieke
ruimtes zodat de zichtbaarheid
van de actie vergroot wordt.
Tijd maken voor ‘babbeltjes’. Bv.
tijdens dansmomenten die
openstaan voor iedereen ook
luisteren naar de mannen die op
de stoel blijven zitten.
Stap voor stap
Gesprek met
gezondheidscoach





©VIGeZ, 2015
Concrete beeldvorming
scheppen over de
activiteiten en omgeving
Koken met vergeten
groenten
Extra opportuniteiten
zoeken om extra stappen te
zetten
Activiteiten zo centraal
mogelijk houden
Toegankelijkheid naar
activiteiten faciliteren: prijs,
in de buurt, reclame,
instapdrempel, terugkerend
en flexibel (bv.
fietsdeelsystemen,…)





Eigen traject opbouwen:
iedere week een nieuwe
fiche
Samen deelnemen aan een
actie
Afsluiten “in style”
Stempelkaart  prijs
Iets herkenbaars (bv. een
badge, een groepsnaam)
om groepsgevoel te
stimuleren.
10
5. Meer lezen en weten
Ben je getriggerd om nog meer te weten? Hieronder alvast enkele tips.
Basisopleiding gezondheidsbevordering bij VIGeZ
In deze opleiding maak je kennis met de belangrijkste modellen van gedragsverandering en
toegepaste principes van gezondheidsbevordering. De gezondheid van mensen bevorderen
is geen evident gegeven. Gedrag verander je niet in een handomdraai, en dat geldt ook voor
de omgeving waarin we leven. Je leert in de opleiding hoe je op een wetenschappelijk
onderbouwde wijze een project kan opzetten om mensen gezonder te maken.
Momenteel kan worden ingeschreven voor de basisopleiding in het najaar van 2015.
Meer informatie: www.vigez.be/opleiding
Website Gezonde Gemeente
Op www.gezondegemeente.be/succesfactoren vind je heel wat praktische informatie over
o.a. op maat werken van specifieke doelgroepen, een wijkgerichte aanpak en het betrekken
van inwoners.
Handboeken

Brug J. et al. (2012) Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: een planmatige
aanpak. Koninklijke van Gorcum.
Dit handboek gaat over planmatige bevordering van gezond gedrag om zo de
gezondheid te verbeteren. De auteurs behandelen theorieën over het ontstaan van
gedrag en theorieën en methodieken voor gedragsverandering. Deze worden vervolgens
vertaald naar de praktijk. Dit handboek is bestemd voor iedereen die zich professioneel
met gezondheidsvoorlichting en –bevordering van gezond gedrag bezighoudt of gaat
houden.

Scheerder G. et al. (2003) Projecten voor gezondheidspromotie: een handleiding voor
kwaliteitsvol werken. Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie.
Dit handboek is bedoeld als ondersteuning bij het opzetten en uitvoeren van projecten
voor gezondheidspromotie. Naast een afbakening, de basisprincipes en strategieën van
gezondheidspromotie, kwaliteit en projectmatig werken, wordt rum ingegaan op de
verschillende fasen in de planning en uitvoering van een project. Dit handboek richt zich
tot alle personen en organisaties in Vlaanderen die projecten voor gezondheidspromotie
opzetten en bekommerd zijn om de kwaliteit van hun werk.
©VIGeZ, 2015
11