Stadswandeling Johan Beijer

STADSWANDELING
Een rondleiding door DE STAD VAN GOD van Augustinus.
Stadswandeling
Met twee collega’s heb ik me een aantal jaren beziggehouden met het boek De stad van God, het
meesterwerk van kerkvader Augustinus (354-430). Het lezen en bespreken daarvan gaf zoveel ons
voldoening dat het idee ontstond om daar iets over te schrijven. Allereerst als verwerking voor
onszelf, maar misschien zouden ook anderen er iets aan kunnen hebben. Het resultaat is een boekje
van mijn hand dat een paar weken geleden bij De Drvkkery verschenen is. Beschouw dit boekje als
een rondleiding door een oude stad. De gids laat de mooiste plekjes zien, vertelt iets over
historische achtergronden, over de architectuur of over een beroemdheid die in een bepaald huis
gewoond heeft. Na zo'n wandeling heb je een indruk van die oude stad. De stad is in dit geval het
boek De stad van God van Augustinus. Vandaar dat ik het boekje de titel Stadswandeling
meegegeven heb.
Augustinus staat in een lange rij van mensen die zich vragen stelden als: ‘Wat geloof ik nu
eigenlijk?’ ‘Waar liggen de echte geloofsgeheimen?’ ‘Wat betekent christen zijn voor mijn eigen
levenshouding?’ ‘Waar sluit het aan bij wat er in de maatschappij leeft en waar juist niet?’ Voor
mensen die daar mee bezig zijn, heb ik dit boekje geschreven. U zult zich misschien afvragen:
‘Hebben christenen in de eenentwintigste eeuw hier nog iets aan?’ Persoonlijk vind ik van wel. De
tijd verandert wel, maar er ook dingen die dat overstijgen. Wij leven in een na-christelijke
samenleving, Augustinus in een voor-christelijke samenleving. Alleen dat al geeft verrassende
overeenkomsten.
roem, eer en schaamte
Augustinus schrijft zijn boek naar aanleiding van plundering van Rome in het jaar 410 door
zwerfvolken, een gebeurtenis die zoveel indruk maakte als de aanslag op de Twin Towers in onze
tijd. Rome was dan ook het symbool voor de antiek-Romeinse beschaving. Er waren toen ook
vrouwen verkracht door de bendes die de stad innamen. Deze vrouwen voelden zich vernederd en
bezoedeld. Verschillenden pleegden zelfmoord, anderen dachten daaraan. Hen probeert Augustinus
te bemoedigen door te zeggen dat de zuiverheid van het innerlijk de doorslag geeft. Dat was in zijn
dagen iets compleets nieuws. De oude Romeinse cultuur was gebaseerd op beseffen als roem, eer en
schaamte. Men voerde zelfs oorlogen om zich onsterflijke roem te kunnen verwerven! Het
christelijk geloof brengt in een eer- en schaamtecultuur een ander soort menselijkheid. Hoe actueel
is dit! Wat roem en eer met mensen kan doen, weten we allemaal. En wat eerwraak is, weten we
tegenwoordig ook weer. Zo zien we Augustinus in gesprek - kritisch en toch ook mild - met de
antiek-heidense beschaving.
de stad van God is onderweg
Ook veel christenen waren verlegen met de plundering van Rome. De keizers waren nog maar pas
christen geworden. Je zou toch denken dat de christelijke tijden iets goeds zouden brengen!
Augustinus is enerzijds begaan met het lot van Rome, maar ook nuchter. Tegenover culturen die
opkomen en ondergaan, stelt hij de stad van God. De stad van God is onderweg door de tijden heen
op weg naar haar eindbestemming en gelovigen zijn pelgrims op weg. Augustinus gaat hier een
andere weg dan veel andere christenen van zijn dagen. Sommigen bewierookten de eerste
christelijke keizers, zoals Constantijn de Grote, als messiaanse figuren. Ze zagen een soort duizend
jarig rijk van vrede in het verschiet liggen, naar Openbaring 20. Augustinus is hier opvallend
terughoudend. Het is mooi als keizers christen zijn, als ze dan ook maar rechtvaardig zijn!
Bovendien is de menselijke geschiedenis grillig en in Gods plan hebben wij geen inzicht. Gestalten
van geloof ontstaan, maar kunnen ook zo weer verdwijnen. Gelovigen zijn daarom mensen
onderweg door de tijd heen. Dat bemoedigt mij in een tijd waarin we het christendom zien
afbrokkelen. Maar daar zijn we wel zelf bij! Augustinus liet zich bepaald niet onbetuigd. Eindeloos
ging hij in gesprek met de geestelijke stromingen van zijn tijd. Onze Protestantse Kerk kan daar nog
een voorbeeld aan nemen. Pelgrim-zijn doet een beroep op onze kracht, niet op onze zwakheid!
Tenslotte: bij alle onrust die er in het leven is, is Augustinus voor mij toch vooral degene die het
verlangen wakker houdt. Iedere keer neemt hij je daar je weer in mee. Dat we in dit jaar van onze
Heer zo onderweg mogen zijn.
ds. J.B. Beijer, januari 2013, Middelburgs Kerkblad
Johan Beijer, Stadswandeling. Een rondleiding door DE STAD VAN GOD van Augustinus,
Middelburg 2012, 173 pagina’s, 13,50 E, ISBN 9789070174705