Essay Martin Scorsese

Essay Martin Scorsese De carrière van Martin Scorsese en zijn invloed op andere filmmakers en de cultuur Astma redde filmmaker uit Little Italy, later zijn grootste inspiratiebron Het zou zomaar kunnen dat zijn eerste bioscoopbezoek in 1946 (Duel in the Sun, een echte Amerikaanse western) het begin is geweest van de succesvolle carrière van filmmaker Martin Scorsese. Ook al is de passie vroeg ontstaan, zijn echte eerste stappen in de filmwereld als regisseur zette hij in de jaren zeventig. Scorsese groeide op in the Bronx, New York, waar hij al vroeg de deur van de videotheek platliep. Regelmatig huurde hij er de film The Tales of Hoffman (1951), een verfilming van de gelijknamige opera. Scorsese ziet de invloed die deze film op hem had nog steeds terug in zijn films. Zijn leven in de New Yorkse wijk, die zich vooral afspeelt in Little Italy, onderdeel van the Bronx, was niet makkelijk. Als kind had hij last van astma, zijn ouders waren straatarm, hadden geen scholing en spraken 1
nauwelijks Engels. Er waren geen boeken in huis en als het een beetje tegenzat belandde je als straatschoffie bij de maffia. Al kon Martin zich door zijn astma slecht verweren op straat als er gevochten werd, het dreef hem wel richting de bioscoop. Hij zag er films als Little Ceasar (1930), The Public Enemy (1931) en uiteraard de klassieker Scarface (1932). Zijn astma is wellicht zijn redding geweest. Ook al was zijn jeugd er niet een om over naar huis te schrijven, we mogen zestig jaar later toch wel stellen dat hieruit de mooiste films zijn voortgekomen. Een van zijn eerste films, Mean Streets (1973), maakte grote indruk ten tijde van de eerste vertoning. De filmmaker wist het criminele milieu zeer waarheidsgetrouw in beeld te brengen. Ook al gaan lang niet al zijn films over het maffiawezen of beroepsgangsters, toch komt Scorseses naam al snel naar boven als je het over het maffiagenre hebt. Denk aan Goodfellas (1990) en The Departed (2006), waarmee de Amerikaanse filmmaker ook nog eens de Oscar voor Beste Film in de wacht sleepte in 2007. Natuurlijk heeft de filmmaker zijn successen niet alleen te danken aan zijn jeugd in Little Italy. Ook zijn opleiding aan de Universiteit van New York heeft zonder twijfel bijgedragen aan zijn kundigheid. Hij behaalde in 2
1964 zijn bachelors degree in Film Communicatie en twee jaar later zijn Master op hetzelfde gebied. Iets meer dan tien jaar later maakte hij Taxi Driver (1976). Scorsese laat een aantal visuele stijlkenmerken regelmatig terugkomen in zijn films. Zo komt het meer dan eens voor dat zijn films beginnen met beelden die midden in het verhaal thuishoren. Bij zowel Raging Bull (1980), Goodfellas (1990) en Casino (1995) is dit het geval. Ook maakt hij graag gebruik van slow-­‐motions. Al vroeg in zijn carrière liet hij bepaalde shots vertraagd voorbijkomen, zo ook in Mean Streets. Een ander Scorsese-­‐trucje is de zogenaamde long tracking shot waarin de camera de hoofdpersoon –of personen voor langere tijd aan een stuk door volgt. Een techniek die je niet zomaar onder de knie hebt en door velen als heel lastig wordt beschouwd. Naast visuele kenmerken valt er ook een lijn te ontdekken in zijn keuzes voor muziek die hij onder de films monteert. Zijn voorliefde voor de muziek van de Rolling Stones komt in meerdere films mooi naar voren. Met name het nummer Gimme Shelter is klaarblijkelijk een van zijn favorieten, aangezien het in drie van zijn films terug te horen is. De popsterren zelf mogen af en toe ook een rol vertolken in zijn werken. Iggy Pop, David Bowie, Peter Gabriel en Rufus Wainwright zijn nog maar een kleine greep uit de gelukkige gegadigden. Even terug naar de muziek zelf. Scorsese kiest er vaak voor om zijn films te monteren ‘op’ de muziek. Dat wil zeggen, hij laat het ritme van zijn beelden bepalen door het ritme van de muziek. Deze techniek zorgt ervoor dat de kijker helemaal meegaat in de flow van de film en de muziek. Met als inspiratiebronnen de klassieke Hollywoodfilms, de Franse Nouvelle Vague en de maffiabewegingen in de jaren zestig, heeft Scorsese een eigen stijl weten te ontwikkelen. Onderwerpen die meer dan eens terugkeren zijn de maffia, gokken, misdaad en het leven op de straten van New York. Ook onderlinge relaties binnen een gezin fascineren hem. Naar eigen zeggen stamt deze obsessie uit zijn eigen jeugd. Met name de 1 www.cinema.nl / VPRO 2 www.imdb.com relatie tussen broers en hun vader intrigeert hem. Geweld, religie en waanzin zijn de thema’s die hem drijven. De werkelijkheid en fictie raken vaak met elkaar verstrengeld in de films van de geroemde regisseur. Dat die werkelijkheid soms gerelateerd is aan zijn eigen leven, erkent hij openlijk. ‘Elke film die ik maak, is in feite een 3
zelfportret, daarom haat ik het om mijn eigen films terug te zien’. Toch moet je zijn films, volgens hem zelf, niet helemaal zien als zelfportretten. De hoofdpersonen fungeren niet als zijn alter ego, het is meer de totaliteit van de films die zijn persoon weerspiegelt. Scorsese ziet in zijn films vaak het thema verlossing terugkomen. De grootmeester zal voor veel filmmakers zonder twijfel een inspiratiebron en leermeester zijn. Een mooi voorbeeld is acteur Robert de Niro, die met zijn film A Bronx Tale (jaartal?) in de voetsporen treedt van Scorsese. De Niro heeft goed gekeken naar Scorsese tijdens de opnames van Mean Streets. Net als de Amerikaanse filmmaker koos Robert De Niro mooie muziek om zijn film, tevens zijn regiedebuut, te ondersteunen. Het verhaal van De Niro gaat over the Bronx, in de jaren zestig, een thema dat ook Scorsese 4
veelvuldig laat terugkeren. Ook in de films van de Argentijnse Celine Murgo zul je de hand van Scorsese terugzien. De jonge filmmaakster mag zich gelukkig prijzen als protegé van de Amerikaan. De Argentijnse mocht al eerder met hem 5
samenwerken op de set van Shutter Island. Scorsese ziet haar als ‘een echte filmmaker’. Ze zou een goed oog en gevoel hebben voor personages en de manier waarop ze met elkaar omgaan in een film. Veel van Scorseses films verwijzen naar de filmgeschiedenis. Hij laat niet alleen aspecten van oude Amerikaanse films naar voren komen, hij valt ook regelmatig terug op de Italiaanse filmgeschiedenis. Zijn liefde voor oude films uit hij onder meer door zich in te zetten als voorzitter van de World Cinema Foundation. Het fonds, dat sinds 2007 bestaat, heeft honderden films hersteld, gearchiveerd en online gezet. Eerder richtte Scorsese al The Film Foundation op, om oude Amerikaanse films te herstellen en te bewaren. Dankzij deze fondsen is het vandaag de dag mogelijk om deze oude filmklassiekers online, en legaal te bekijken. 3 Interview Vrij Nederland, 2003 4 NRC Handelsblad, 2007 5 www.contactmusic.com