NAH, intimiteit en seksualiteit.

3-10-2014
Discussie
Seksualiteit bespreken bij NAH heeft niet zo veel
zin want:
Het is te ingewikkeld
Je kunt toch niet zo veel doen
Hersenletsel: en wat
gebeurt er met de seks
Het ligt te gevoelig/ privé
Ik weet er te weinig van
Ik voel mij er ongemakkelijk bij
Niels Farenhorst
………….
Klinisch psycholoog
Docent/ consulent hersenletsel
De praktijk
 U bent de eerste die er naar vraagt…
 Het is zo anders nu….ik mis het.
Het belangrijkste
seksorgaan is….
 Mijn man gaat steeds maar door
 Mijn vrouw wil altijd knuffelen
 Hij moet altijd wat van mij
 Hij is er altijd mee bezig
 Geef die pillen maar…
 Welke seks….?
 ………………………..
4
Dus:
Hersenletsel heeft gevolgen
voor de seksuele beleving
en het seksuele gedrag .
5
1
3-10-2014
Maar:
Een
Niet iedere verandering
hoeft een probleem te zijn.
De vraag is of men er last
van heeft .
biopsychosociaal
model
8
Bio
Het lichaam na NAH
 Sensibiliteit
 Beweeglijkheid
Humans
do it
with
their
brains.
 Coördinatie
 Spierspanning
 Cosmetiek
 Pijn
 Vermoeidheid
 Hormonale verstoringen
 Incontinentie
Bijwerkingen van
medicatie op seksualiteit
 Medicatie tegen hoge bloeddruk
 Antipsychotica
 Antidepressiva
 Vochtafdrijvende middelen
Psycho
Kunnen een nadelig invloed hebben op het
seksuele functioneren
2
3-10-2014
Identiteit
Cognities
 Wie ben ik? (man/ vrouw)
 Wat is okay? (waarden)
 Wat vind ik belangrijk?
 Ben ik okay?
 Wat wil ik?
 Wat mag ik doen?
 Wat ben ik voor jou?
 Wat kan ik vragen?
 Leider of volger
 Wat zijn onze normen?
Cognitie 2
Emoties
 Tempo
 Stemmingswisselingen
 Aandacht
 Prikkelbaarheid
 Geheugen
 Depressie
 Communicatie: prosodie, impliciete
taalgebruik
 Angst/ onzekerheid
 Euforie
 Praxis/ executieve functies
 Neurologisch egocentrisme/ abstract attitude
 Inflexibiliteit
Verandering seksleven na THL
(Ponsford 2003)
Vermoeidheid
Bewegingsbeperkingen
Weinig zelfvertrouwen
Onaantrekkelijk voelen
Pijn
Communicatiemoeilijkheden
Verminderde sensibiliteit
Relatieverslechtering
Verminderde toegang tot sociale kontakten
Verminderde behoefte en opwinding
Gedragsproblemen
47 %
31 %
31 %
23 %
22 %
21 %
19 %
19%
19 %
17 %
15 %
 Expressie vs beleving
Sociaal
De ander zien
De ander horen
De ander aanvoelen
De ander begrijpen
3
3-10-2014
Seksuele gnosis
 Betekenis van signalen
- gebaren
- blikken
- kleding
- geuren
- woorden
 Aangeboren: reflexen, aantrekking
 Aangeleerd: conditionering/ associatie,
rolmodellen (waar? hoe?)
Communicatieregels
Spelregels
 De regel kennen
 Weten wanneer welke
regel geldt
 De signalen van het
overtreden van een
regel
 Je aan een regel
kunnen houden
 Je aan een regel willen
houden
Me, myself and I….
Na hersenletsel
je zelf
weer opnieuw leren
kennen
“ik wil….”
Verbaal
Non-verbaal
Hoe maak jij aan je
partner duidelijk
dat je …. wilt?
Relatie met je zelf
opnieuw opbouwen.
Partnerrelatie
Seksueel probleem
en/ of relatieprobleem?
 Maatje kwijt
 Emoties delen
 Taken en rollen (“kind er bij”)
 Toegenomen verschillen
 Minder overeenstemming
 Onbegrip (wederzijds)
 Overbelasting
Hoe kan ik aangeven
wat er met mij is?
Ik begrijp mijzelf niet eens.
4
3-10-2014
Liefde is een werkwoord
De vertrouwde vreemde in bed
 Kennis van gevolgen van hersenletsel
 Elkaar opnieuw begrijpen
 Het opnieuw eens worden
 Verwachtingen bijstellen
 Elkaar opnieuw leren kennen
 Gaat niet altijd vanzelf
Een beetje seksuologie
Seksuele respons
Seksuele respons partner
orgasme
orgasme
opwinding
opwinding
Alle kleuren
aanwezig?
verlangen
verlangen
Verhouding tussen
de kleuren? (duur)
Verdeling kleuren
van de partner?
neutraal
Match/ synchroon?
neutraal
Conform wens?
afkeer
5
3-10-2014
Gevolgen NAH op seksuele
respons
 Weinig onderzoek
 Onderzoeken moeilijk vergelijkbaar
VERLANGEN (LIBIDO)
TOENAME
AFNAME
 Daarom: conclusies niet duidelijk
 Waar het op neer komt: “alles kan”
 Zowel + als - fenomenen
INITIATIEF
AFSTEMMING
Gevolgen hersenletsel
Hersenletsel: meer of minder.
Afgenomen verlangen
Mijn vriend kan wel genieten van de
vertrouwelijkheid en veiligheid van tegen
elkaar aanliggen, maar hij wordt er verder
niet koud of warm van. Het is alsof zijn
seksuele behoefte slaapt.
Erkent, onderkent?
Door betrokkenen als verlies ervaren
Afgenomen initiatief
Stemming
Zelfbeeld/ -vertrouwen
Ontmoediging
Dysexecutieve stoornis
DD specifiek?
Gevolgen hersenletsel
Toegenomen verlangen
Onrust/ hyperarousal/ seksuele
prikkelbaarheid
Obsessie (lustvol of angstig)
Toegenomen initiatief
Ik wordt er gewoon bang van als mijn man
seksueel opgewonden raakt. Hij is toch al
zo’n vreemde voor me geworden. Ik moet er
niet aan denken met hem te vrijen.
Frustratie
Niet kunnen krijgen
wat je wilt.
 Aandacht
 Erkenning
Desinhibitie / impulscontrole
 Waardering
Rule breaking behavior, decorum, besef van
codes,
 Begrip
Empathieverlies, egocentrisme
 Seks
Overcompensatie
 Gehoord, gezien en geliefd worden.
6
3-10-2014
OPWINDING
 STIJF WORDEN (ERECTIE)
 VOCHTIG WORDEN (LUBRICATIE)
 PRIKKELBAARHEID
 ENERGIE
 AANDACHT
ORGASME
Na de beroerte van mijn man is het
tongzoenen niet plezierig meer. Dat was
voor mij altijd een uitstekende manier om
zin te krijgen in vrijen. Ik durf dat
eigenlijk niet tegen hem te zeggen, want
hij heeft er ook niet om gevraagd. Ik
probeer het nu te vermijden.
Inadequaat seksueel gedrag
 Stoornis impulsbeheersing
 WEINIG BEKEND
OVER EFFECT NAH
 SOMS “TE VROEG KLAARKOMEN”
 OF NIET MEER
 UITGEPUT
 ANGST
 Hyperseksualiteit
 Seksueel opdringerig gedrag
 Verlies nuancering
 Seksuele agressie
 Soms parafilieën (perversies)
 Aanraken/ frotteurisme
 Exhibitionisme, sadisme etc.
Doe
dat?
Doe
IKikdat?
“Ontremming”?
 Een gerichte blik
 Een insinuerende opmerking
 Een compliment
 Een vriendschappelijk klapje op de billen
 Claimen, eisen, doorgaan
Hersenletsel
is geen excuus
maar een verklaring.
 Algemeen of specifiek?
7
3-10-2014
Interventie
“Werken aan seks”
Vraagt van cliënten en professionals
Erkenning
Bereidheid
Actie en initiatief
Creativiteit en flexibiliteit
Als het brein onvoldoende in staat is het
gedrag adequaat te reguleren zal de
omgeving dit moeten doen.
Signaleren
Open houding
Kennis
Vaardigheden
Bespreekbaar maken
Waarom ik?
 Hoe gevoelig ben je voor signalen?
Waarom nu?
 Sta je er voor open?
Welk doel?
 Wat zijn jouw reacties?
 Hoe goed ken je jezelf?
Analyseren/ diagnosticeren
Hoe?
Adviseren
 Doelbewust theoriegestuurd doorvragen
 Hypothesen genereren en toetsen
Algemeen
 Hulpvraag?
Suggestief
 Hulpvraagverduidelijking
Specifiek
8
3-10-2014
Verwijzen
Medicatie
 Site
 Huisarts
 Seksuoloog: NVVS
 Psycholoog
 Haptotherapeut
 Fsyiotherapeut (evt BBD)
 Psychomotore therapeut
 Etc.
 SSRI : vertraagd zaadlozing en het orgasme (mn
Paroxetine, Fluoxetine)
 Een erectieverbeterend medicijn is het eerste halfjaar
na het CVA af te raden. Daarna is het alleen mogelijk
als de man geen nitraten gebruikt.
 Anti-epileptica: verlaagt testosteron spiegel
 Glijmiddel.
9