Gehaaid medicijn

Gehaaid medicijn
Veelbelovend antiviraal middel ontdekt in haaienlever
DOOR: NADINE BÖKE (NOORDERLICHT)
flora & fauna
lijf & gezondheid
De lever van doornhaaien blijkt een stof te bevatten die een antibacteriële én
een antivirale werking heeft. Mogelijk kan het middel ook allerlei soorten
infecties bij mensen bestrijden. In het lab werkt ‘t.
Zoom
© Sergi / Wikimedia
Een doornhaai.
Met hun bek vol met meerdere rijen vlijmscherpe tanden staan ze bekend als de schrik
van de zee. En: ze zijn zelden ziek. Hoe krijgen haaien - want daar gaat het hier over dit laatste voor elkaar, terwijl hun afweersysteem ook een stuk primitiever is dan dat
van veel andere dieren?
Biologen ontdekten een deel van het antwoord op die vraag in 1993. In de lever
van doornhaaien werd een stof gevonden, squalamine, met een sterke antibacteriële
werking. Dat verklaart dus waarom deze haaien weinig last hebben van bacteriële
infecties. Het was bovendien een mooie vondst met het oog op de toenemende vraag
naar nieuwe antibiotica, nu steeds meer bacteriën resistent worden tegen bestaande
bacteriedodende middelen.
Maar squalamine lijkt nog meer in z’n mars te hebben. Volgens een uitgebreid
onderzoek dat deze week in het blad PNAS staat, werkt het niet alleen tegen bacteriën,
maar ook tegen virussen. En dat is opvallend. Virussen zijn namelijk compleet andere
micro-organismen dan bacteriën. Om die reden werken antibacteriële middelen normaal
gesproken niet tegen virussen.
Het grootste verschil tussen bacteriën en virussen is dat de laatsten niet zelfstandig
kunnen leven. In feite zijn de meeste virussen niet meer dan een pakketje met DNA of
RNA in een omhulsel dat bedoeld is om dit erfelijke materiaal in de cellen van andere
wezens te injecteren. Waarna het DNA of RNA de machinerie van zo’n cel kaapt, en deze
dwingt kopieën van het binnengedrongen virus te maken. Net zo lang tot de cel zo
propvol zit dat hij uiteen barst en de talloze nieuwe virussen zich verspreiden.
Michael Zasloff, arts bij het Georgetown University Medical Centre in Washington, kwam
op het idee dat squalamine misschien ook tegen virale infecties werkt toen hij
bestudeerde wat de stof precies doet met menselijke en dierlijke cellen.
Biologie | Cellen HAVO | Artikel Gehaaid medicijn
Dit is een beetje een ingewikkeld verhaal; maar het komt erop neer dat de stof tijdelijk
eiwitten beïnvloedt die aan de buitenkant van cellen zitten. En dan specifiek eiwitten die
virussen gebruiken als zogenoemd ankerpunt, waarop ze kunnen aanhaken, waarna ze
de cel binnendringen.
Dat is handig, dacht Zasloff. Als je voorkomt dat virussen kunnen vasthaken op een cel,
kunnen ze deze cel niet infecteren. En kunnen ze zich niet delen en verspreiden. In
theorie zou je een virusinfectie zo mooi in de kiem kunnen smoren. Dus besloot hij
samen met een groep collega’s een hele reeks testen te doen. Ze besmetten zowel
menselijke cellen als proefdieren met uiteenlopende virussen, en keken vervolgens wat
het effect van squalamine was op deze infecties.
De resultaten van die testen zijn erg veelbelovend. Squalamine bleek zowel in de
proefdieren als in de in schaaltjes gekweekte menselijke cellen een groot aantal
verschillende soorten virussen te kunnen stoppen. Dat is erg mooi nieuws. Antivirale
middelen zijn namelijk zeldzaam, en virusdodende middelen met een brede werking al
helemaal. Voor sommige van de virusinfecties die de wetenschappers in hun lab wisten
terug te dringen bestaat zelfs nog geen enkel medicijn. Zo wisten ze met succes de
virussen te remmen in menselijke cellen met knokkelkoorts of hepatitis.
Of squalamine inderdaad zo’n geweldig antiviraal middel is, zal uiteraard pas echt blijken
zodra het in praktijk op mensen wordt getest. Wel is al bekend dat zulke tests zonder
veel problemen kunnen worden uitgevoerd. Uit andere medische onderzoeken, die onder
meer zijn gedaan vanwege de antibacteriële werking van squalamine, is al bekend dat de
stof veilig door mensen kan worden ingenomen. Oftewel, dat het geen nare bijwerkingen
heeft.
En als Zasloff dan inderdaad een mooi nieuw medicijn blijkt te hebben ontdekt, kunnen
de doornhaaien rustig rond blijven zwemmen. Afgelopen decennia bleek namelijk dat ook
sommige andere vissen squalamine aanmaken. En dat de stof goed kan worden
nagemaakt in het lab. Gelukkig maar; doornhaaien zijn namelijk al een bedreigde
diersoort, doordat Noord-Europese landen ze massaal hebben gevangen voor hun vlees.
Bron: Michael Zasloff e.a., Squalamine as a broad-spectrum systemic antiviral agent with
therapeutic potential, in: PNAS, 19 september 2011.
Bron: http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2011/september/Gehaaid-medicijn.html
Biologie | Cellen HAVO | Artikel Gehaaid medicijn