Delfstoffen in de diepte: aardgas

3 Havo H 2
Paragraaf 7+8
Geologische tijdschaal
ERA
PERIODE
OUDERDOM
(in miljoen jaar)
Kenozoicum
Kwartair
0-2
Tertiair
2 - 66
Krijt
66 - 144
Mesozoicum Jura
144 - 208
Trias
208 - 245
Perm
245 - 286
Carboon
286 - 360
Devoon
360 - 408
Siluur
408 - 438
Paleozoicum
Ordovicium 438 - 505
Cambrium
505 - 570
570 - 2.500
Precambrium
2.500 - 3.800
3.800 - 4.600
Basisbegrippen
Landschap: zichtbare deel aardoppervlak
 Geologie: ontstaansgeschiedenis aardkorst
 Fossielen: afdruk/versteend restant
plant/dier


Hoe weten we dat Nederland zo op die
plekken heeft gelegen?
Nederland…
ERA
PERIODE
OUDERDOM
(in miljoen jaar)
Kenozoicum
Kwartair
0-2
Tertiair
2 - 66
Krijt
66 - 144
Mesozoicum Jura
144 - 208
Trias
208 - 245
Perm
245 - 286
Carboon
286 - 360
Devoon
360 - 408
Paleozoicum Siluur
Ordoviciu
m
408 - 438
438 - 505
Cambrium 505 - 570
570 - 2.500
Precambrium
2.500 - 3.800
3.800 - 4.600
Pleistoceen
Pleistoceen

Water, ijs en wind vormt het landschap
: Glaciaal

Tot waar
komt het
ijs?

HUN-lijn
Preglaciaal Saalien
Eemien
Weichsel
Holoceen
Preglaciaal Saalien
Eemien
Weichsel
Holoceen
Fluvioglaciale afzetting
Keileem
Holoceen
De ondergrond van Nederland weerspiegelt de
klimaatomstandigheden van de plaats op aarde
Carboon
Perm
Krijt
Perm
tropisch
moerassen
ondiepe
zeeën
onder
subtropische
zeeën
woestijnwoestijnomstandigheden
omstandigheden
Kalksteen,
In
steenkool
Steenzout
de de
overblijfselen
versteende
komen
afdrukken
Het
verdampte
duinafzettingen
van water
ontelbare
voor
tropische
en
hetvan
zout
bleef
kalkskeletjes
en
moerasplanten.
achter.
schelpen van
diertjes die in
zee hebben geleefd.
Delfstoffen in de diepte
Voor een klein land is
Nederland zeer rijk aan
delfstoffen.
Het voorkomen en de
verspreiding kun je
alleen verklaren m.b.v.
de geologische opbouw
en geschiedenis van de
ondergrond!
Delfstoffen in de diepte: steenkool
veen
Als veen steeds meer wegzakt
en bedekt raakt met lagen
sediment wordt al het water en
gas eruit geperst:
plantenresten veranderen
zo in steenkool.
inkolingsproces
steenkool
Delfstoffen in de diepte: steenkool
Vergelijk de kaart en de doorsnede: welke uitspraken zijn juist?
1 Steenkool komt alleen in Limburg voor op winbare diepte.
2 Steenkool komt overal in de Nederlandse ondergrond voor.
3 Steenkool wordt gewonnen in Zuid-Limburg.
Delfstoffen in de diepte: aardgas
Aardgas wordt gewonnen
in de noordelijke helft van
Nederland.
Maar hoe ontstaat aardgas
en wat verklaart de
spreiding?
Delfstoffen in de diepte: aardgas
water
Aardgas is een bijproduct van
het inkolingsproces.
Aangezien gas licht is, wordt het
uit het gesteente geperst, stijgt op
en verdwijnt in de …atmosfeer.
gas
Delfstoffen in de diepte: aardgas
water
Aardgas is een bijproduct van
het inkolingsproces.
Aangezien gas licht is, wordt het
uit het gesteente geperst, stijgt het op
en verdwijnt het in de atmosfeer.
Tenzij het gas in de ondergrond
wordt tegengehouden door een
ondoordringbare laag.
gas
Delfstoffen in de diepte: aardgas
Op een aantal plaatsen in Nederland zijn de steenkoollagen
bedekt met lagen zandsteen en zout.
(Perm – ondoordringbaar) zout►
(Perm – poreus) zandsteen►
reservoirgesteente
(Carboon– ondoordringbaar) steenkool►
moedergesteente
Delfstoffen in de diepte: aardgas
(Perm – ondoordringbaar) zout►
(Perm – poreus) zandsteen►
steenkool►
(Carboon– ondoordringbaar)
Delfstoffen in de diepte: steenkool
Waarom komt aardgas alleen in de
noordelijke helft van Nederland voor?
Welke uitspraken zijn juist?
In het zuiden…
A ontbreekt het moedergesteente.
B ontbreekt het reservoirgesteente.
C ontbreekt de zoutlaag.
D zit het moedergesteente te diep.
Perm
Carboon
Delfstoffen in de diepte: aardolie
Aardolie komt in de
Nederlandse ondergrond
maar weinig voor.
De wijze van ontstaan lijkt
op die van aardgas.
Delfstoffen in de diepte: aardolie
(Krijt - schalie) reservoirgesteente►
(Krijt - zandsteen) reservoirgesteente►
(Jura - micro-organisme uit zee) moedergesteente►
Delfstofwinning: de gevolgen