Concentratie

Verdieping zorg (2 lessen)
Concentratie
(hoort bij verhoudingen en procenten)
(vinden jullie dat ik hier ook nog theorie moet herhalen over verhoudingen en procenten?)
Theorie:
Van veel medicijnen en vloeistoffen die in de zorg worden gebruikt, is gegeven wat de concentratie is.
De concentratie van een stof in een vloeistof wordt gegeven in procenten. 5% betekent dat er 5 gram
stof in 100 mL zit.
1 gram = 1000 mg.
Voorbeeld
Zoutzuur wordt verkocht in verschillende concentraties. Als er 8% op het etiket staat, hoeveel gram
zoutzuur zit er dan in 0,5 liter?
Uitwerking
8% betekent 8 gram per 100 milliliter. In 0,5 liter = 500 mL zit dan 5*8=40 gram.
34
Hoeveel gram zit er in 1 liter bij een 70% oplossing?
2
Op een oplossing van dextrose staat op het etiket 50% en 50mL. Hoeveel gram dextrose zit er
in deze oplossing?
5
Hoeveel mL moet je toedienen om een patiënt 8 gram te geven als je een 4% oplossing hebt
van het middel?
30
Digoxine wordt gebruikt bij sommige hartritmestoornissen zoals boezemfibrilleren. Digoxine
wordt gemaakt van vingerhoedskruid en is zeer giftig als te veel wordt toegediend. Op een ampul
digoxine staat 0,25 mg/mL. Hoeveel procent is deze concentratie?
4
Wat is de concentratie glucose als je 75 gram glucose aan 0,25 liter water toevoegt?
6
Fysiologisch zout wordt gebruikt om vochttekorten aan te vullen bij een patiënt. Je hebt 18
gram zout en wilt een fysiologische zoutoplossing maken. Dat betekent dat je een 0,9% oplossing wilt
maken. Hoeveel mL water moet je dan toevoegen?
7
Je mengt 200 mL 70% alcohol met 600 mL water. Wat is de concentratie van de nieuwe
oplossing?
11
Een patiënt heeft amoxicilline nodig. Je beschikt over 15 mL van een suikervrije suspensie
van 250 mg/5 ml voor oraal gebruik. Wat is de concentratie van de oplossing?
9
Een patiënt krijgt amoxicilline. Je beschikt over 15 mL van een suikervrije suspensie van 125
mg/5 ml voor oraal gebruik. Je verdunt de oplossing tot 45 mL. Wat is de concentratie oplossing die
dan ontstaat (rond af op 1 decimaal)?
12
In 250 liter oplossing zit 0,625 gram werkzame stof. Wat is de sterkte van de oplossing
uitgedrukt in procenten en promilles?
13
Hoeveel mL vloeistof heb je nodig als je 100 mg mebendazole wil oplossen in een vloeistof
zodat je een concentratie krijgt van 20 mg/mL?
Concentraties verdunnen
Theorie: als een gegeven oplossing moet worden verdund, is het handig om met twee
verhoudingstabellen te werken. In de eerste verhoudingstabel zet je wat je nodig hebt. In de tweede
verhoudingstabel zet je wat je hebt.
Voorbeeld. Je hebt een oplossing van 20% glucose. Je hebt 1,5 liter nodig van 4%. Hoe verdun je?
Uitwerking
Nodig 4% g
4
15*4=60
mL 100 1500
Aanwezig 20%
g
mL
20
100
60
300
Je neemt dus 300 mL van de 20% oplossing en vult dit aan tot 1500 mL.
Medicijnen berekenen
Theorie: IE betekent Internationale Eenheid. Dit is een maat die aangeeft hoeveel werkzame stof een
middel bevat. Het voordeel van IE is dat verschillende middelen nu goed met elkaar kunnen worden
vergeleken op hoeveelheid werkzame stof. Dit speelt b.v. ook bij vitamine E waar een aantal
verschillende varianten van zijn die niet allemaal even werkzaam zijn. IE maakt geen deel uit van het
systeem van internationale eenheden (SI) maar is wel internationaal afgesproken in de farmacie.
Spuitpomp
Theorie: Met een spuitpomp kun je kleine doseringen heel precies instellen. Een spuitpomp kun je niet
op waarden kleiner dan 0,1 mL per uur instellen! Om toch kleinere hoeveelheden te kunnen geven,
voeg je b.v. fysiologisch zout aan de spuit toe. Als je een spuit van 50 mL moet aanvullen met
fysiologisch zout, is het soms handiger om de spuit tot 48 mL te vullen en de spuit dan op 2 mL per
uur te zetten.
1
Voor een patiënte heb je een 1 liter oplossing desinfectans nodig van 5%. Je beschikt over
een oplossing van 50% desinfectans. Hoeveel mL desinfectans en hoeveel mL water heb je nodig?
14
Je hebt geconcentreerd zoutzuur in voorraad. Op het etiket staat 37%. Je hebt 185 mL nodig
van een 5% oplossing. Hoeveel mL zoutzuur oplossing en hoeveel mL water gebruik je?
27
Pethidine is een sterke pijnstiller met onstekingsremming die alleen onder streng toezicht van
artsen mag worden gegeven. Vanwege een zeer pijnlijke ontsteking moet je een patiënt 70 mg
Pethidine toedienen. Je beschikt over een 5% oplossing. Hoeveel mL moet je injecteren?
35
Je werkt als verplegende in de thuiszorg. Jouw cliënt krijgt pethidine toegediend. Je gebruikt
een 1 mL ampul met 50 mg pethidine-hydrochloride per ml. Hoeveel procent is deze oplossing?
Tabletten
(hoort o.a. bij getallen en metriek stelsel)
15
1 microgram = … gram
16
30 000 microgram = … gram
8
Mevrouw X moet 5 keer per dag haar medicijnen innemen. Ze staat om 8.00 uur op en gaat
om 24.00 uur naar bed. Op welke tijdstippen moet ze haar medicijnen innemen als ze de medicijnen
zo gelijkmatig over de dag wil verdelen?
18
Welke stof schuilt achter E-nummer E518?
26
Een vrouw van 54 kg krijgt een dosering van 300 000 IE amoxicilline/kg/dag. Zij krijgt 5
toediening per dag. Hoeveel IE krijgt ze per toediening?
@@Hier nog meer vragen over tabletten hoeveelheid bepalen als IE voorgeschreven?
Vloeibare medicijnen en voeding (ook infuus met druppels)
3
Mensen met de ziekte van Parkinson hebben te weinig dopamine. Je hebt een ampul met 40
mg/ml 5 mL dopamine. Jouw patiënt met de ziekte van Parkinson heeft een injectie nodig met 100 mg
dopamine. Hoeveel mL komt in de injectiespuit?
10
Een patiënt heeft amoxicilline nodig tegen blaasontsteking. Je beschikt over een suikervrije
suspensie van 125 mg/5 ml voor oraal gebruik. Hoeveel mg krijgt de patiënt binnen als je de patiënt
18 mL geeft?
19
Een flesje penicillinepoeder van 800 000 IE is opgelost met 4 mL vloeistof voor injectie.
Hoeveel mL krijgt een patiënt toegediend als hij 300 000 IE per injectie moet hebben?
21
Ter voorbereiding van de anesthesie krijgt een patiënte 0,02 mg midazolam/kg
lichaamsgewicht toegediend. Midazolam is een pre-anestheticum. De patiënte weegt 65 kg. In
voorraad zijn ampullen van 2,5 mL met een oplossing van 5 mg/mL. Hoeveel mL midazolam krijgt de
patiënte toegediend?
33
De patiënte van vraag 21 krijgt de midazolam in 15 minuten met een spuitpomp toegediend.
Op welke waarde stel je de spuitpomp in? Voeg indien nodig fysiologisch zout toe en geef aan
hoeveel je toevoegt.
Infuus
Voor een druppelgestuurd infuus geldt:
1 ml is 20 druppels
behalve bij bloed; daar is het 16 druppels per mL
Omrekenen van mol naar gram
Er geldt: aantal gram = aantal mol x moleculemassa.
Omrekenen van gram naar mol
Uit de vorige formule volgt:
aantal mol = aantal gram/molecuulmassa
Wie dit lastig vindt te onthouden een rekenvoorbeeld: uit 3 x 4 = 12 volgt: 3 = 12/4 (en 4 = 12/3).
Weetjes
1kcal = 4,2 J
24
Een patiënt krijgt ter voorkoming van uitdroging in 24 uur 3 liter glucose 5%. Op welke
druppelsnelheid moet het infuus worden ingesteld?
25
Een patiënt wordt aan het infuus gelegd van een mengel van fysiologisch zout en flucose. Het
infuus heeft een druppelsnelheid van 35 druppels per minuut. Hoeveel liter vloeistof krijgt de patiënt in
24 uur exact toegediend?
28
Een patiënt krijgt 1,5 liter infuus van een glucose oplossing. Het infuus staat ingesteld op 50
druppels per minuut. Inmiddels is al 50 mL uit het infuus. De patiënt wordt ongeduldig en wil graag
weten hoe lang hij nog moet blijven liggen. Hoe lang duurt het volledig doorlopen van het infuus nog?
29
Een patiënt moet 1 miljoen IE flucloxacilline (een smalspectrum penicilline) worden
toegediend. De voorraad bevat flesje met 12 000 000 IE in 30 mL. Hoeveel mL moet je injecteren?
Scheikundige berekeningen
(met mol en kcal/kJ)
17
Magnesiumsulfaat (bitterzout) wordt onder andere gebruikt om darmonderzoek voor te
bereiden vanwege de extreem laxerende werking en voor pijnverlichting bij galstenen. Hoeveel mol zit
er in 20 mL magnesiumsulfaat 30% oplossing (rond af op 2 decimalen)? De moleculemassa van
MgSO4 is 120.
20
Een cliënt volgt een calorieëndieet. De cliënt eet ’s ochtends 253,6 kcal, ’s middags 370 kcal
en ’s avonds 235,2 kcal. Hoeveel kJ krijgt de cliënt per dag binnen?
22
Glucose kan worden geschreven als C6H12O6. Bereken de molaire massa van glucose.
Gebruik hierbij dat de molaire massa van koolstof 12 is, van waterstof 1 en van zuurstof 16.
23
Bij een hypoglykemie is de bloedsuikerspiegel te laag. De bloedsuikerspiegel is dan onder de
3,5 mmol/L. Een patiënt krijgt 3 liter glucose 5% toegediend. Ga na of dit meer of minder dan 3,5
mmol/L is. Gebruik de molaire massa van glucose die je bij vraag 22 hebt berekend.
31
De hemaglobinewaarde van bloed (afgekort Hb-waarde) geeft de concentratie van
hemaglobine in het bloed aan. hemaglobine is belangrijk omdat dit molecuul zuurstof en kooldioxide in
bloed transporteert. In Nederland wordt de Hb-waarde uitgedrukt in mmol/L. Voor een vrouw liggen
deze waarden tussen de 7,5 en 10 en voor een man tussen de 8,5 en 11. Bij een te laag gehalte van
hemaglobine is er sprak van bloedarmoede; bij een te hoog gehalte polycythemie. Een vrouw komt in
een Belgische kliniek. Haar hemaglobinewaarde wordt gemeten en is volgens de artsen 15. De artsen
verklaren dat er geen sprake is vanpolycythemie. Laat met een berekening zien dat dit inderdaad juist
is. Gebruik hierbij dat in België de hemaglobinewaarde wordt uitgedrukt in g/dL en dat 1 mmol = 1,6
g/dL..
32
Bereken de grenzen van hemaglobinewaarden in België. Gebruik hiervoor de gegevens van
opgave 31.
Bronnen en oefensites
Medisch rekenen
http://hospitallearning.digital-spirit.de/instaptoets/49e19441-3096-4b60-b9512870b1336657/start.htm?learningpath=1
http://www.eerstehulpbijrekenen.nl/
Sites voor concentraties en medicijnnamen etc
www.amstelfarma.nl