Verminderde visus

Handreiking
Verminderde visus
Handreiking Verminderde visus
Doelgroep
Ouderen met:
- (Verdenking op) Een verminderde visus ¹ ² ³ ⁴ ⁵ of blindheid ²
Diagnostiek
Vraag naar en beoordeel:
- Aard van de klachten (visusvermindering, wazig zien, gezichtsvelduitval,
dubbelbeelden, bewegen van het beeld ² ⁶ visuele hallucinaties ⁷).
- Bijkomende klachten (lichtschuwheid, pijn, brandende ogen, tranende ogen,
vermoeidheid van het oog, gekleurde halo’s, lichtflitsen/ -schitteringen, fotofobie,
hoofdpijn, misselijkheid, braken, klachten aan één oog of beide ogen). ¹ ⁴
- Ontstaanswijze (acuut of geleidelijk) ¹ ⁸ en beloop van de klachten. ⁸
- Bekende refractieafwijkingen ² en het dragen van een bril of contactlenzen. ¹
- Oogheelkundige voorgeschiedenis: oogtrauma ⁸, operaties ², veel blootstelling aan
zonlicht ² ⁷, laatste consult oogarts, optometrist of opticien.
- Algemene voorgeschiedenis ¹: diabetes mellitus, ¹ ² ⁴, hypertensie ¹, het fenomeen
van Raynaud, neurologische aandoeningen, verminderde nierfunctie ⁴, CVA/TIA ⁴ ⁷.
- Medicatiegebruik (zoals steroïden ², anticholinergica¹).
- Rookgewoonten, alcoholgebruik, ² ⁴ levensstijl, voeding.²
- Functioneren: ADL/IADL, zelfredzaamheid, ervaren beperkingen, sociale gevolgen.
- Cognitie. ⁷
- Familieanamnese (erfelijke of familiaire aandoeningen en familieleden met dezelfde
klachten). ⁴
Onderzoek:
- Bloeddruk ³ ⁴ en hartfrequentie. ⁴
- Visus: visuskaart. ¹
Onbetrouwbaar bij cognitieve problemen of analfabetisme.
- Oogonderzoek¹: inspectie ¹ (lens, pupillen, volgbewegingen, voorste oogkamer),
gezichtsvelden, spleetlamponderzoek indien voorhanden. ³ ⁸
Alarmsymptomen:
- Pijn. ⁸
- Acute daling van gezichtsvermogen. ⁸
- Lichtschuwheid. ⁸
- Lichtflitsen.
Evaluatie
Stel de (vermoedelijke/voorlopige) diagnose:
Niet-acute pathologie:
- Refractieafwijking. ¹
- Cataract ¹ ² ⁶ ⁸ of andere mediatroebelingen. ¹
- Diabetische retinopathie. ¹ ³ ⁶ (Zie NHG-standaard Diabetes Mellitus Type II)
- Maculadegeneratie. ¹ ⁶
Acute pathologie:
-
Glaucoom. ¹ ⁴ ⁶ ⁸ (Zie NHG-standaard Het rode oog)
Oogtrauma. ⁸ (Zie NHG-standaard Het rode oog)
Ablatio retina. ³
Overige oculaire aandoeningen met alarmsymptomen.⁸
Behandeling
- Behandel onderliggende oorzaken waar mogelijk.
- Behandel bijdragende factoren van verminderde zelfredzaamheid/functioneren.
Begeleiding
Somatisch / medicamenteus:
Huisarts
- Voorlichting over de aandoening en eventuele behandeling. ⁸
Poh en wijkverpleegkundige
- Nadere uitleg over aandoening en eventuele behandeling.
- Informatie verstrekken over aandoening en patiëntenorganisaties en eventuele
inschakeling van psychosociale hulp. ⁵
Zelfredzaamheid/ functioneren:
Poh, wijkverpleegkundige en ouderenadviseur:
- Signaleren van problemen bij activiteiten (adl/iadl, mobiliteit en lezen) en
participatie. ⁵
- Signaleren van problemen bij zelfzorg en zorgactiviteiten m.b.t. wassen, verzorgen
van lichaamsdelen, toiletgang en zich kleden. ⁵ (wijkverpleegkundige)
- Attent maken op hulpmiddelen (grootletterboeken, telefoon met grote knoppen) ⁶ ⁷
en trainingen ⁷.
- Informatiemateriaal meegeven over handige websites, ⁶ ⁷ rehabilitatie cursussen,
supportgroepen, computerlessen ⁶, belangenverenigingen ⁷, lotgenotencontact,
vrijtijdsbesteding.
- Bespreken van mogelijkheid tot hulp bij boodschappen.
(boodschappenbezorgservice of ‘tafeltje dekje’).
- Bespreken van mogelijkheden tot vervoer. (‘gehandicapten taxi’)
- Adviezen voor verzorging en eventueel hulp bij zelfzorg. ⁵
- Motivering van en werken naar zelfstandigheid en zelfmanagement. ⁵
- Adviezen rond aanpassen van leefomgeving. ⁷, voorlichting over veiligheid/
valpreventie, personenalarmering, (goed gebruik) hulpmiddelen, mogelijke inzet
domotica.
- Bespreken van sociale problemen.
- Activiteiten om sociaal isolement tegen te gaan.
- Adviseren van zinvolle dagbesteding.
- Voorlichting over mogelijke vergoedingen voor gehandicapten.
Verwijzing en/of consult
Oogarts:
Spoedverwijzing:
- Alarmsymptomen en/of acute pathologie. ² ³ ⁸
Verwijzing voor screening, diagnostiek en behandeling:
- Bij twijfel of onduidelijkheid over de diagnose.
- Bij nieuwe of onverklaarde visusklachten. ³
- Bij een bestaande refractieafwijkingen die snel achteruit gaat.
- Patiënten met een visus ≤ 0.2. ¹
- Patiënten die bekend zijn met een eigen correctie van meer dan + of -7 D sferisch
of + of -3 D cilindrisch.¹
- (Verdenking op) cataract ¹ ², retinopathie ¹ ³, maculadegeneratie ¹ , hemianopsie
*expert
- Patienten met een diabetes mellitus en diabetische retinopathie of overige
oogheelkundige comorbiditeit.³
Oogarts en/of diagnostisch eerstelijnscentrum:
Verwijzing voor screening op diabetische retinopathie d.m.v. fundusfotografie bij
patiënten met diabetes mellitus. ³
Opticien:
- Verwijzing voor aanpassing van de correctie. ¹
- Bij patiënt met een reeds bekende refractieafwijking met correctie, waarbij de
correctie voor verbetering vatbaar is. ¹
Regionaal revalidatiecentrum: (eventueel via de oogarts)
Verwijzing voor visuele revalidatie en hulpmiddelenverstrekking:
- Bij voldoende motivatie. ⁷
- Bij een complexe hulpvraag ³ ⁷ ⁹, complexe problematiek of wanneer de verwerking
van de beperkingen problematisch verloopt. ⁷
- Bij een visus van 0.3 of minder, een leesvisus van 0.25 of minder, een
gezichtsvelddiameter van 30° of minder ³ ⁷ ⁹ of een visus tussen de 0.3 en 0.5 met
een duidelijke hulpvraag. ³ ⁷
- Bij patiënten met verminderde cognitieve vermogens en/of verminderde motoriek
noodzakelijk voor het gebruik van een hulpmiddel. ⁷
Ergotherapie:
- Aanpassen van leefomgeving.
- Adviseren bij gebruik van hulpmiddelen.
- Valpreventie.
Literatuur
1. Cleveringa JP, Oltheten JMT, Blom GH, Baggen MEJM, Wiersma Tj. NHG-standaard
Refractieafwijkingen. Huisarts Wet 2001;44(8):350-5.
2. NOG. Concept Cataract Richtlijn. www.oogheelkunde.org 2006.
3. NOG, CBO. Richtlijn Diabetische retinopathie: Screening, diagnostiek en
behandeling. www.cbo.nl 2006.
4. European Glaucoma Society. Terminology and guidelines for Glaucoma.
www.oogheelkunde.org 2003.
5. LEVV. Landelijke richtlijn tekort in zelfzorg bij een verminderd gezichtsvermogen.
www.levv.nl 2006.
6. Young, JS. Age related eyes diseases: A review for current treatment and
recommendations for low vision aids. Home Healthcare Nurse 2008;26(8);464-471.
7. NOG. Verwijzing van slechtzienden en blinden. www.oogheelkunde.org 2004.
8. Rietveld RP, Cleveringa JP, Blom GH, Baggen MEJM, Bink D, Oltheten JMT, Van der
Weele GM. NHG-standaard Het rode oog. Huisarts Wet 2006;49(2):78-91.
9. NOG: M.R.de Boer, M.Langelaan, N.M.Jansonius en G.H.M.B.van Rens. Verwijzing
naar revalidatie bij blijvende visuele beperkingen. Ned Tijdschr Geneeskd
2005;149:1502-4.
Colofon
Handreiking Verminderde visus is een uitgave van 100. Uw welzijns- en zorgnetwerk.
T (024) 361 82 82 | [email protected] | www.netwerk100.nl
Auteur
Franca Ruikes, huisarts / onderzoeker
September 2011
UMC St Radboud Nijmegen