Gezondheidssystemen en het recht op gezondheid

samen sterk
voor gezondheid
GENEESKUNDE VOOR
DE DERDE WERELD
Interactieve vormingsmodule 'Toegang tot gezondheidszorg'
Gezondheidssystemen en het recht op gezondheid
1. De rol van gezondheidszorg in
het verbeteren van gezondheid
 “Sociale ongelijkheid doodt
mensen op grote schaal en vormt
een grotere bedreiging dan een
gebrek aan dokters, medicijnen of
gezondheidsdiensten”
(Wereldgezondheidsorganisatie
2008).
 Het gezondheidssysteem is niet de
enige verantwoordelijke voor
gezondheid
Sociale determinanten van
gezondheid



Verschillende factoren beïnvloeden gezondheid: socioeconomische
status, educatie, huisvesting, gender, levensstijl, etc. Dit zijn de
zogenaamde 'sociale determinanten van gezondheid'. (Dahlgren &
Whitehead, 1991).
Gezondheidszorg is slechts één
van deze determinanten en is
dus ook gedeeltelijk in staat een
goede gezondheid te
verwezenlijken. Het aanpakken
van andere determinanten is
eveneens belangrijk.
Toch vervult het
gezondheidssysteem een
belangrijke rol. Het oefent
immers niet alleen neerwaartse
invloed uit, maar beïnvloedt ook
2. Wat is een gezondheidssysteem
Het conceptueel kader van de WGO (2000) toont de sleutelfuncties en
doelen van een gezondheidssysteem en hoe deze interageren. Een
gezondheidssysteem heeft nodig:
 leiderschap
 Adequate financiering
 Het tijdig voorzien van infrastructuur, gezondheidswerkers, kennis
en informatie, etc
 Om gezondheidsdiensten te kunnen verlenen
De doelen van een
gezondheidssysteem zijn:
 Een goede
volksgezondheid
verwezenlijken
 Beantwoorden aan
legitieme verwachtingen
van de bevolking
 Bescherming bieden
tegen hoge
“Systeemdenken”

Dit kader herbruikt de
bouwstenen van een
gezondheidssysteem,
maar plaatst 'mensen'
centraal. Individuen,
organisaties,
gezondheidswerkers,
managers en
beleidsmakers worden de
principiële actoren die de
werking het systeem
De Savigny &
Adam, 2009
3. Het 'recht op gezondheid' ...
Gezondheid is een mensenrecht. Dit betekent dat overheden de
verantwoordelijkheid dragen het 'recht op gezondheid' te 'beschermen',
'vervullen' en 'promoten'. Dit houdt in dat iedereen ten alle tijde recht
heeft op toegang tot kwalitatief goede gezondheidszorg, vrij van
discriminatie of uitsluiting. Dit is vastgelegd in internationale verdragen:

De Constitutie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO, 1946)

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948)


De ‘Health for All’ verklaring gemaakt tijdens de Alma-Ata
declaratiie in 1978
De International Covenant on Economic, Social and Cultural
Rights (1966) en General Comment 14 (ICESCR (2000)

De UN Convention on the Rights of the Child (1989)

Het Ottawa Charter for Health Promotion (1986)

Het Bangkok Charter for Health Promotion in a Globalized
World (2005)
… en toegang tot gezondheidszorg
In het centrum van het 'recht op gezondheid' staat een
gezondheidssysteem dat beschikbaar, betaalbaar en aanvaardbaar is en
van goede kwaliteit. (CESCR 2000):




Beschikbaarheid: Voldoende en
beschikbare
gezondheidsinfrastructuur,
medicijnen, diensten en
gezondheidswerkers gelijkmatig
verspreid over een geografische
zone.
Betaalbaarheid: Financiële
toegang tot gezondheidszorg voor
patiënten
Aanvaardbaar: cultureel
aangepaste zorg, gender sensitief,
respect voor medische ethiek
Kwaliteit: Gezondheidszorg de
wetenschappelijk bewezen best
mogelijke kwaliteit bieden.
(O'Donnell, 2007)
… en levensomstandigheden
Het 'recht op gezondheid' houdt meer in dan actie op het
gezondheidssysteem alleen. Een goede gezondheid vergt immers
meer dan gezondheidszorg. Om een gezond leven te kunnen leiden,
zijn immers volgende zaken ook noodzakelijk:

Veilig en voldoende drinkwater en sanitatie

Veilig en voldoende voedsel

Goede huisvesting

Gezonde werk- en leefomstandigheden


Gezondheidspromotie en -educatie, inclusief seksuele
voorlichting.
Gender gelijkheid,
(CESCR 2000; WHO 2008b)
Conclusie



Internationale verdragen met betrekking tot 'het recht op
gezondheid' die staten ratificeerden moeten leiden tot een
beleid dat de volksgezondheid bevordert en universele toegang
garandeert tot kwalitatief goede gezondheidszorg die
beschikbaar, betaalbaar en aanvaardbaar is (CESCR 2000).
Met het oog op universele toegang tot gezondheidszorg te
bereiken is systeemdenken noodzakelijk, dat rekening houdt
met de interactie tussen alle aspecten van het
gezondheidssysteem (WHO 2000, De Savigny & Adam 2009).
Het gezondheidssysteem is één factor die invloed uitoefent op
gezondheid. Om een goede gezondheid te verwezenlijken,
moeten de sociale determinanten van gezondheid worden
aangepakt (CESCR 2000).
Referenties



Ted Schrecker, Audrey R. Chapman, Ronald
Labonté, Roberto De Vogli. Advancing health
equity in the global marketplace: How human
rights can help. Social Science & Medicine
(2010); 71; 1520- 1526.
Office of the United Nations High Commissioner
for Human Rights and World Health
Organisation. The Right to Health: Fact Sheet
No. 31.
World Health Organisation, 2000. World Health
Report 2000: Health Systems: Improving
Performance’