Inzicht in een richtinggevend kader voor het `kijken naar` culturele

DILEMMA n WERKHOUDING
Inzicht in een richtinggevend kader voor het ‘kijken naar’ culturele verscheidenheid geeft een basis aan
de hand waarvan op zoek kan worden gegaan naar werkbare oplossingen voor dilemma’s en botsende
waarden uit de weerbarstige praktijk:
A. Cultuurrelativisme
C. Pluralisme
B. Cultuurabsolutisme
Boodschap:
Boodschap:
Boodschap:
integreren met behoud de eigen
cultuur
Ü participatie:
•
•
•
•
•
•
•
denken in ‘zuilen’
tolerantie, maar ook tolerantie voor
intolerantie
‘je kunt niets van mij vinden want ik
heb een andere culturele achtergrond’
cultuurverschil als verklaring, als ‘excuus’ om zich afzijdig te (kunnen/mogen) houden
determinisme: gedrag relateren aan
cultuur
segregatie
wij versus zij
‘doe mee, trek je niet te-
rug’
Ü werken aan sociale cohesie
•
•
•
•
•
•
•
•
•
‘cultuur’ staat niet centraal maar de ‘mens’
verantwoordelijkheid voor eigen gedrag
belangrijke waarden hebben een universele
waarde
universele mensenrechten
universalisme ‘achteraf’
wederkerigheid; in staat zijn te veranderen
pragmatisme, objectivisme
‘samen’leven
wij allemaal
cultuurrelativistische
benaderingswijze
assimileren (volledig opgaan in de
dominante cultuur)
•
•
•
•
•
•
•
monistisch
superioriteitsdenken
etnocentristisch: ‘zo gaat dat hier (niet)’
normerend naar andersdenkenden
fundamentalisme
universalisme ‘vooraf’
WIJ versus zij
cultuurabsolutistische
benaderingswijze
A
DILEMMA
B
C
pluralistische benaderingswijze
.....................................................W E R K H O U D I N G....................................................
Pluralisme staat tussen absolutisme (absoluutheid van de eigen waarheid; overtuigd zijn dat de eigen visie de enig
juiste is; superioriteit denken) en relativisme (met beroep op ‘cultuur’ eigen gedragsregels stellen die anderen zullen
moeten accepteren; tolerantie) in. Deze twee uiterste richtpunten zijn eenzijdig en werken verlammend op
integratieprocessen, maar werken verhelderend om het pluralistische denken en handelen scherp te
krijgen.
PLURALISTISCHE BENADERINGSWIJZE
Bij een pluralistische basishouding moet je bereid zijn eigen vooronderstellingen en waarden ter discussie te stellen. De dialoog is erop gericht om samen verder te komen, met (kritisch) respect voor
elkaars standpunten, voor de andere, voor het anders-zijn.
Je kunt alleen verder komen als je weet waarin men verschilt en waarom dat zo is. Een dialoog berust
op acceptatie van de erkenning van verschillen en de bereidheid om samen te zoeken naar een oplossing.
balans )
Ridderstraat 72 ! 4902 AC Oosterhout ! tel. 0162 – 420200 ! e-mail [email protected] ! www.buro-balans.nl
Iemands achtergrond of herkomst of het behoren tot een bepaalde groep staat daarbij niet centraal
maar het individu. M.a.w. je ziet iemand in de eerste plaats als mens en niet als vertegenwoordiger van
een cultuur, van een religie of van een groep.
De pluralistische benaderingswijze vraagt om zich in te leven in de positie van anderen, waarbij niet
alleen de afkomst of etniciteit of de groep de identiteit en het gedrag van ‘de ander’ bepaalt. Het is
daarmee een meer onderzoekende, communicatieve benadering en vergt een gezamenlijke inspanning.
Door de verschillen heen, dus bij al wat je scheidt en onderscheidt van de ander, zoeken naar gemeenschappelijkheid, naar wat je bindt en naar wat je verenigt. Een wederkerig proces, dus.
Belangrijk is voor ogen te houden dat een democratische, pluralistische samenleving alleen maar cultureel divers kan zijn als ze tegelijk sociaal samenhangend is. In zo’n samenleving sluit je niemand uit,
creëer je maximale ontplooiingskansen en sta je niet toe dat mensen aan de kant blijven staan, werk je
(ondanks verschillen) aan gemeenschappelijke waarden en doelen. De gemeenschappelijke basis vormen de mensenrechten en de eerbiediging van en inzet voor actieve verdraagzaamheid.
Er mag niet getornd worden aan de principes van scheiding van religie en staat, de gelijkwaardigheid
van mannen en vrouwen, de vrije meningsuiting en het principe dat ieder mens in staat moet zijn in
volle vrijheid zijn eigen keuzes te maken.
Pluralisme verlangt simpelweg dat iedereen mee doet. Dat kan niet als (groepen van) mensen aan de
kant blijven staan en zich opsluiten in eigen dogma’s en waarheden. Soms zal discussie en confrontatie
met tegenstrijdigheden noodzakelijk zijn (denk aan de vrijheden van andersdenkenden, oneigenlijke
verwijten en discriminatie). Als alle verschillen tussen mensen echter cultuurbepaald worden genoemd
(als verklaring, als ‘excuus’) en er niet over gepraat kan worden vanwege de angst om te discrimineren
of de angst voor oneigenlijke verwijten, dan wordt daarmee ook de weg voor communicatie met ‘de
ander’ afgesloten.
Oog voor diversiteit en specifieke achtergronden dient een hoger doel en breder belang: meer onderling begrip en solidariteit, meer medemenselijkheid en verdraagzaamheid, meer gelijkwaardigheid van
mensen, meer emancipatie en gelijke ontplooiingskansen, meer harmonieus ‘samen’leven, meer sociaal
engagement, meer algemeen burgerschap, minder vrijblijvendheid, meer duidelijkheid over de begrenzing van vrijheden, meer dynamiek in culturele zin.
De sleutel: met elkaar in gesprek blijven, participeren en blijven wie je bent, zoeken naar een
harmonieuze wisselwerking, de balans
balans )
Ridderstraat 72 ! 4902 AC Oosterhout ! tel. 0162 – 420200 ! e-mail [email protected] ! www.buro-balans.nl