MASSAMEDIA : een inleiding

M A S S A M E D I A : een inleiding
De geschiedenis van de massamedia is een geschiedenis van de modernisering van
de maatschappij, zowel op politiek, economisch, cultureel als sociaal gebied. Media
die een massale verspreiding van informatie mogelijk maakten, doken pas op na de
uitvinding van de boekdrukkunst in de vijftiende eeuw.
Aan het begin van de negentiende eeuw was het lezen van een krant niet zo
vanzelfsprekend als nu. Alleen de elite kon lezen en zich kranten veroorloven.
Diverse kranteneigenaren richtten zich op die elite en lieten ze veel betalen voor een
krant om zo meer winst te maken. Daarbij kwam ook dat er een belasting op kranten
was ingevoerd, het zogenaamde dagbladzegel. Voor iedere krant die ze verkochten,
moest een paar cent worden afstaan aan de staat. Om die kosten te kunnen betalen,
konden kranteigenaren niets anders doen dan die in de prijs door te berekenen.
Gedurende de 19e eeuw kwamen er steeds meer protesten vanuit de perswereld
over de beperkingen van de persvrijheid die er bestonden. Steeds meer kranten
probeerden onder de belasting uit te komen door kranten te drukken die kleiner
waren dan waarvoor het zegel gold, de zogenaamde "lilliputter"-kranten. Maar nog
steeds waren de mogelijkheden voor kranten beperkt.
De grondwet van 1814 was dusdanig vaag dat koning Willem I de pers beperkingen
kon opleggen en censuur (zie volgende paragraaf) toepassen waar hij dat nodig
vond. In 1840 trad hij af. Zijn troonopvolger Willem II werd in 1848 liberaal om te
voorkomen dat hij afgezet zou worden. Onder druk van de bewust wordende massa
in Nederland werd een wetswijziging doorgevoerd over persvrijheid.
Deze wetswijziging dient nog steeds als basis voor artikel 7 van de huidige
Nederlandse Grondwet: "Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de
drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, behoudens ieders
verantwoordelijkheid voor de wet." Door deze wijziging kreeg de pers een
toenemende mate van vrijheid. Het enige dat nog in de weg stond was het
dagbladzegel. In 1869 werd het zegel afgeschaft onder druk van de kiezers. De
kranten konden zich toen meer op de massa gaan richten. In die jaren verschenen
dan ook verschillende kranten gericht op de massa, zoals De Standaard van
Abraham Kuyper (voor de protestantse ‘kleine luyden’ ) en Recht voor Allen van
F.Domela Nieuwenhuis (voor socialisten).
Censuur
Censuur is het achterhouden van informatie of het aan banden leggen van elke vorm
van expressie door de staat, door een bepaalde groepering of door individuele
personen.
Enkele praktijkvoorbeelden van censuur:
- een overheid die de media voorschrijft welke ‘kleur’ de berichtgeving moet hebben.
- boeken die niet verkocht mogen worden in sommige landen.
Mildere vormen van censuur:
- Uitlatingen die niet op televisie mogen worden gebruikt, zoals vloeken, schelden,
ordinaire woorden e.d.): deze worden in landen als de Verenigde Staten
'weggepiept'.
- Afbeeldingen van borsten, billen en geslachtsdelen van personen: deze worden in
veel landen onzichtbaar gemaakt door balkjes of het vervagen van het beeld.