O E F E N T O E T S M A S S A M E D I A (HAVO en VWO) 1. Zijn

O EFENTOETS
M A S S A M E D I A (HAVO en VWO)
1. Zijn onderstaande beweringen over ‘massamedia’ waar of niet waar ?
(5 punten)
a. Het Commissariaat van de Media is een onafhankelijke instantie die zowel
commerciële als publieke omroepen controleert op naleving van de Mediawet.
b. De STER is een overheidsfonds waaruit noodlijdende dagbladen worden
gefinancierd.
c. Het ministerie van Binnenlandse Zaken is verantwoordelijk voor het
mediabeleid.
d. Er is sprake van subjectief nieuws wanneer een duidelijk onderscheid wordt
gemaakt tussen feiten en meningen.
e. Groot-Brittannië heeft een omroepbestel dat zowel uit publieke als uit
commerciële omroepen bestaat.
f. CNN is een Amerikaanse publieke omroep.
g. Een ‘boulevard’-krant is een dagblad voor hoger opgeleide lezers uit de
Randstad.
h. Radio Oranje, opgericht door het verzet aan het begin van de Tweede
Wereldoorlog, was de voorloper van de TROS.
i. De bioscoop is een massamedium.
j. Nederland 1, Nederland 2 en Nederland 3 zijn publieke omroepen.
2. In de Telegraaf van 23 december jongstleden stond het volgende bericht:
”[ ] Uit gisteren gepubliceerde gegevens blijkt dat de oplages van het Rotterdams
Dagblad (-8%), Haagsche Courant (-7%) en Utrechts Nieuwsblad (-6%) zwaar
onder druk staan. Deze regionale kranten staan op het punt te fuseren met het
Algemeen Dagblad. De nieuwe fusiekrant [ ] moet in augustus 2005 voor het
eerst van de persen rollen. PCM en Wegener lijken van plan de nieuwe krant ook
op zondag te laten verschijnen. “
a. Vanwege het grote oplageverlies hebben de hierboven genoemde kranten
besloten te fuseren. Leg uit hoe een fusie van verlieslijdende kranten kan leiden
tot een winstgevende krant. (4 punten)
b. Beredeneer welke mogelijke doelgroep de nieuwe fusiekrant zal hebben. Tip:
kijk goed naar de dagbladen die opgaan in de nieuwe fusiekrant ! (3 punten)
c. Wie zijn PCM en Wegener ? (2 punten)
3. De berichtgeving over de tsunami-ramp in het gebied rond de Indische
Oceaan is in de landelijke dagbladen heel verschillend.
Hieronder staan 3 fragmenten van artikelen die op de dezelfde dag (dd 30-122004) op de voorpagina van 3 landelijke dagbladen stonden. Lees ze aandachtig:
I. “Rode Kruis: meer dan 100.000 doden (kop). [ ] Het Internationale Rode Kruis
verwacht dat het aantal doden in de getroffen landen rond de noordoostelijke punt
van de Indische Oceaan samen boven de 100.00 zal uitkomen. [ ] Alleen al op
het Indonesische eiland Sumatra zijn volgens de telling van het ministerie van
Gezondheid in Jakarta bijna 52.000 mensen om het leven gekomen. Gisteren al
waarschuwde de WHO voor een verdubbeling van het dodental door ziektes in de
nasleep van de ramp van afgelopen zondag. [ ] Globaal worden vanuit de
Europese landen nog bijna 5000 toeristen –waaronder 1000 Duitse en 1500
Zweedse toeristen- vermist die in Thailand vakantie hielden. De Duitse
bondskanselier Schröder noemde de ramp…..[ ]”
II. “Iedereen geeft gul aan Azië (kop). Nederland komt massaal in actie voor hulp
aan de slachtoffers van de watersnoodramp in Azië. Jong en oud, particulier en
bedrijf, iedereen slaat de handen ineen om geld in te zamelen. [ ] Voor veel
mensen steekt de ellende schril af tegen het naderende feestgedruis van oud en
nieuw. [ ]”
III. “Alleen in Atjeh al 80 duizend doden (kop). Verkenningen vanuit de lucht door
Indonesische militairen hebben woensdag aan het licht gebracht hoe zwaar Atjeh
is getroffen. In dit noordelijke deel van Sumatra, vlakbij het epicentrum van de
zeebeving, zal het dodental vermoedelijk oplopen tot vijftig- a tachtigduizend. [ ]
De aantallen gewonden en daklozen lopen in de honderdduizenden. Vijf miljoen
mensen moeten dringend worden geholpen met drinkwater, voedsel,
medicamenten, kleding en onderdak [ ]”
a. Geef aan uit welk dagblad de fragmenten I, II en III afkomstig zijn. (3 punten)
b. Leg je keuze van krant bij fragment I uit aan de hand van 2 relevante
argumenten. Gebruik hierbij voorbeelden uit het krantenbericht. (2 punten)
c. Doe hetzelfde bij fragment II. (2 punten)
d. Doe tenslotte hetzelfde bij fragment III. (2 punten)
4. Beantwoord onderstaande vragen over de volgende 6 buitenlandse
dagbladen:
I. Frankfurter Allgemeine
II. Die Welt
III. Bild Zeitung
IV. The Sun
V. The Guardian
VI. The Washington Post
a. Uit welke landen komen deze landelijke dagbladen ? Noteer de Romeinse
cijfers met daarachter de naam van het land. (3 punten)
b. Welke 2 dagbladen zijn populaire dagbladen ? (2 punten)
c. De Britten spreken van ‘tabloids’ en ‘broadsheets’ . Wat bedoelen ze met
deze 2 termen ? (2 punten)
5. Er wordt al sinds jaar en dag flink geruzied in politiek Den Haag over de
publieke omroepen. Stel, jij bent de staatssecretaris van Mediabeleid. Je wilt
in de Tweede Kamer duidelijk maken dat het maar eens afgelopen moet zijn
met het geruzie. Schrijf een betoog van ongeveer 100 woorden waarin je je
standpunt over het afschaffen dan wel het behouden (maak een keuze !!!) van
de publieke omroepen duidelijk uiteen zet. (5 punten)
6. Het volgende krantenbericht stond vanochtend op de voorpagina van de
Volkskrant:
“Van Aartsen kiest voor leiderschap:
In de VVD is gisteren positief gereageerd op de openlijke sollicitatie naar het
politieke leiderschap van Jozias van Aartsen. Hij kondigde woensdagnacht op
televisie aan dat hij “de ambitie heeft leider te worden”. [ ] Tot nu toe deelde
hij het politieke leiderschap met vice-premier Zalm. Dit veroorzaakte volgens
veel VVD’ers onduidelijkheid. Van Aartsen geeft nu voor het eerst toe dat deze
situatie in de VVD-partijleiding “niet ideaal is “. [ ] In de VVD is onrust ontstaan
over de slechte opiniepeilingen. Ex-VVD’er Wilders staat in een van de
peilingen op 18 zetels, de VVD nog maar op 19.” (dd 17-12-2004)
a. Welke 8 criteria gebruiken krantenredacties bij hun selectie uit het ruime
aanbod van nieuwsgebeurtenissen ? (4 punten)
b. Aan welke selectiecriteria voldoet bovenstaand artikel ? (3 punten)
c. Toon dit aan met behulp van een citaat per selectiecriterium. (3 punten)
7. Lees onderstaand krantenfragment (‘2006 wordt jaar van waarheid voor
kranten’; dd 04-01-’06) en beantwoord de bijbehorende vragen:
“[ ] De neerwaartse trend werd een paar jaar geleden ingezet. Jaarlijks levert
de krant enkele procenten in. Langzaam maar zeker worden de problemen
nijpender. De totale verspreide oplage van de Nederlandse kranten daalde
tussen 2002 en 2005 met een half miljoen kranten tot 3.851.265. [ ] Met
nieuwe initiatieven proberen uitgevers de neerwaartse trend te stuiten.”
a. Bedenk 2 plausibele verklaringen voor de dalende verkoop van kranten.
(2 punten)
b. In regel 5/6 is er sprake van nieuwe initiatieven om dalende verkoopcijfers
tegen te gaan. Hierbij moet de uitgeverij rekening houden met het
redactiestatuut. Waarom ? (4 punten)
c. Bedenk een maatregel die krantenuitgeverijen kunnen nemen om dalende
verkoopcijfers tegen te gaan. (2 punten)
8. Lees onderstaand recent krantenfragment en beantwoord de bijbehorende
vragen:
“CIA-agenten zijn gedesillusioneerd: journalist Risen onthulde het
afluisterprogramma van Bush’.
James Risen (46) slentert binnen. Afgetrapte spijkerbroek, handen in de
zakken. Een zachte stem. Sinds hij vorige maand in de krant The New York
Times het binnenlandse spionageprogramma van de regering-Bush onthulde,
is hij een van de meest besproken reporters in de VS. Deze week publiceerde
Risen, gespecialiseerd in inlichtingendiensten, het boek State of War: the
secret history of the CIA and the Bush-administration , een boek over de
Amerikaanse aanpak van het internationale terrorisme. [ ]”
a. Dit fragment is afkomstig uit het NRC Handelsblad.
Waaraan kun je dat zien ? Noem 2 inhoudelijke kenmerken. (2 punten)
b. Tot welke categorie journalist behoort de Amerikaan Risen ? Leg je
antwoord uit aan de hand van info uit het tekstfragment. (2 punten)
9. Er bestaan veel soorten tijdschriften in Nederland, bijvoorbeeld vakbladen en
special-interestbladen.
a. Geef het verschil tussen beiden aan. Gebruik in je antwoord van beide
soorten een voorbeeld. (2 punten)
b. Welke 6 soorten ken je nog meer ? (3 punten)
c. Hieronder zie je de (ingekorte) inhoudsopgave van een bepaald tijdschrift.
Beoordeel aan de hand van de thema’s om welk soort tijdschrift het gaat:
(2 ½ punten)
- profiel van de Groningse dichter C.O.Jellema
- ontmoeting met europarlementarier Cohn-Bendit
- fotoreportage van kerstmaaltijden in 6 Nederlandse gezinnen
- interview met wetenschapper Peter Watson
- stripverhaal ‘Een kerst met Johan Remkes’ (minister van BZK)
10. Hieronder volgen 5 krantenkoppen op de voorpagina van een Britse krant op 2
januari jongstleden.:
I. ”Austrians promise Blair an EU battle”
II. ”Zero tolerance urged on foreign criminals”
III. ”Russia accuses Ukraine of stealing gas”
IV. ”Corner shops face closure”
V. ”British skydivers killed in Australia plane crash”
Beredeneer aan de hand van de thema’s en de wijze van formulering van
bovenstaande krantenkoppen of je hier te maken hebt met een populaire krant
of een kwaliteitskrant. (3 punten)
11. Om het huidige Nederlandse omroepbestel beter te kunnen begrijpen, moet je
in de historie van Nederland duiken. Het tijdperk van de verzuilde samenleving
is hierbij van grote betekenis.
a. In welke tijdsperiode was er in Nederland sprake van verzuiling ?
(2 punten)
b. Onze samenleving was in die tijd niet homogeen maar verdeeld in 4
subculturen, oftewel ‘zuilen’. Noem deze 4 zuilen. (2 punten)
c. Elke zuil had o.a. zijn eigen krant en zijn eigen omroepvereniging. Noem bij
elke zuil de bijbehorende omroep en krant. (4 punten)
12. Nederland heeft sinds de beginjaren 90 zowel publieke als commerciële
omroepen.
a. Hoe heet een dergelijk omroepbestel ? (2 punten)
b. Is Nederland uniek met een dergelijk omroepbestel ? Zo nee, noem 2
landen die ook een omroepbestel hebben met publieke en commerciële
omroepen. (2 punt)
Tot de dag van vandaag treden nieuwe commerciële en publieke omroepen
toe tot het Nederlandse omroepbestel, denk aan Talpa, LLiNK en MAX. Maar
terwijl Talpa een commerciële onderneming is en daarmee vrij is om uit te
zenden, moeten de oprichters van Link en MAX voldoen aan een aantal
criteria voordat zij toestemming krijgen van de overheid om uit te zenden.
c. Noem 4 criteria waaraan een publieke omroep moet voldoen om zendtijd en
overheidssubsidies te krijgen. (4 punten)
d. Behalve deze criteria zijn er nog meer verschillen te noemen tussen de
publieke en de commerciële omroepen. Noem nog 2 verschillen. (4 punten)
13. Stel dat je voor een werkstuk voor Maatschappijleer uitsluitend informatie uit
Nederlandse regionale en landelijke dagbladen mag halen.
a. Welke kranten kun je het beste raadplegen wanneer je informatie zoekt
over de onderstaande thema’s: (3 punten)
I. showbizz-huwelijken van bekende soapsterren en voetballers
II. overeenkomsten tussen christelijke en islamitische feesten
III. Henk Westbroek als kandidaat voor het Utrechtse burgemeesterschap
IV. de invloed van de oorlog in Irak op de wereldeconomie
V. de geschiedenis van de Friese Elfstedentocht
VI. de toenemende kiezersaanhang van de PvdA tijdens de aanstaande
gemeenteraadsverkiezingen.
b. Leg elk van je keuzen kort uit. (3 punten)
14. De landelijke dagbladen maakten gisteren allemaal melding van de ramp in
Polen door een instortend dak van een jaarbeurshal.
a. Van welk landelijk dagblad is deze kop:
”Dodental Polen stijgt” ? (1 punt)
b. Van welk landelijk dagblad is deze kop:
”Het dak stortte in als een harmonica” ? (1 punt)
c. Behalve de kop zijn er nog andere verschillen te ontdekken tussen de twee
krantenberichten over de Poolse ramp. Bedenk 2 belangrijke inhoudelijke
verschillen tussen de krantenberichten die bij deze koppen horen. (2 punten)
15. Zijn onderstaande beweringen over het thema ‘massamedia’ waar of niet waar
? (5 punten)
a. Massamedia worden gekenmerkt door een hoge mate van interactiviteit.
b. De voorpagina van het NRC Handelsblad lijkt qua lay-out veel op die van
Trouw.
c. De Nederlandse commerciële omroepen hoeven zich niet te houden aan de
reclamebepalingen van de Mediawet.
d. PCM is een krantenconcern dat zowel de NRC uitgeeft als de Trouw en de
Volkskrant.
e. De overheid bemoeit zich niet met de geschreven pers.
f. Bloggers en twitteraars zijn als burgerjournalisten niet gebonden aan de
journalistieke normen rond objectiviteit.
g. Spits en Metro zijn landelijke dagbladen want ze zijn in heel Nederland te
koop.
h. De Volkskrant was oorspronkelijk een socialistische krant.
i. De invoering van de algemene leerplicht aan het begin van de 19e eeuw was
een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van het boek en de krant als
massamedium.
j. Een doelgroep is een groep mensen die een krant of een tijdschrift financieel
ondersteunen.
16. Verklaar onderstaande bewering aan de hand van de 4 kenmerken van een
massamedium. Let op: noem deze kenmerken expliciet in je uitleg !
(4 punten)
“Het is tegenwoordig nog onduidelijk of internet een massamedium kan
worden genoemd !”
17. In het Volkskrant-magazine van 23 december j.l. stond het volgende citaat van
Jan Wolkers:
”Het klinkt als het intrappen van een open doodkist, maar het sterven is de
enige zekerheid in het leven. “
Vervolgens legt de auteur een link met kranten door zijn opmerking:
”Men trekt vaak in twijfel wat er in de kranten geschreven wordt, maar ik heb
nog nooit iemand over de pagina met rouwadvertenties horen zeggen: ‘Ze
kunnen zo veel beweren’, en ‘We laten ons niet in de maling nemen’.”
a. Leg uit waarom lezers vaak in twijfel trekken wat er in de kranten staat ?
Gebruik in je antwoord het begrip ‘objectiviteit’. (2 punten)
b. Objectiviteit is een journalistiek principe waar alle serieuze journalisten zich
aan houden. Welke 3 journalistieke principes ken je nog meer ? (3 punten)
18. Lees onderstaand krantenfragment (titel ‘Een nieuw jaar is begonnen’, dd 0601-‘06) en beantwoord de bijbehorende vragen.
”We leven weer in een nieuw jaar ! Het verwelkomen van 2006 is vrij rustig
verlopen. De meeste mensen vierden het thuis met oliebollen, appelflappen en
champagne.
Er waren wel wat kleine incidenten in het land, een paar ongelukken met
vuurwerk en de brandweer moest vaak uitrukken. [ ] Op de eerste dag van het
nieuwe jaar namen 8000 mensen een traditionele nieuwjaarsduik in het koude
zeewater bij Scheveningen.
En over tradities gesproken…de nieuwjaarszoen is er ook zo een. Tot ver in
januari vliegen mensen je om de hals om je een goed jaar te wensen.
Goedbedoeld, maar niet iedereen vindt deze traditie fijn. Als het aan
psycholoog Kohnstamm ligt, is de nieuwjaarszoen niet langer
vanzelfsprekend. Iedereen moet dat gewoon voor zichzelf weten. Hij richtte de
site www.zoenbutton.nl op. [ ] ”
a. Uit welke krant is dit krantenfragment afkomstig ? Kies uit: (2 punten)
I. Kidsweek
II. Telegraaf
III. Spits!
IV. AD/Utrechts Nieuwsblad
b. Geef 2 argumenten voor je antwoord op bovenstaande vraag. (4 punten)
19. Bekijk onderstaande tabel (uit 2004) aandachtig. Formuleer je antwoorden
nauwkeurig en met argumenten !
a. Welke conclusie kun je trekken t.a.v. de krantenvoorkeur van senioren (50+) in
Nederland ? (3 punten)
b. Welke algemene conclusie kun je trekken uit deze tabel ? (2 punten)
c. Het lezersprofiel van een krant is opgebouwd uit een aantal ‘indicatoren’. Leeftijd is
zo’n indicator, waarbij ‘leeftijdscategorieën 15-24 jaar, 25-34 jaar, enzovoort’
(kwantificeerbare) variabelen zijn.
I. Bedenk 4 aanvullende indicatoren die relevant zijn voor het lezersprofiel van een
krant. (2 punten)
II. Noem bij elk van deze 4 indicatoren mogelijke variabelen. (2 punten)
d. Het Algemeen Dagblad is in de zomer van 2005 een fusie aangegaan met een
aantal noodlijdende regionale dagbladen. De eerste oplagecijfers (uit december
2005) van deze fusie geven een treurig beeld. Geef hiervoor een mogelijke
verklaring. (2 punten)
20. Lees onderstaande krantenfragment en beantwoord daarna de bijbehorende
vragen:
”Digitale kranten winnen terrein in oplagecijfers:
De oplagen van de meeste kranten zijn ook in het derde kwartaal van 2006 gedaald
ten opzichte van dezelfde periode in 2005. Alleen Het Financieel Dagblad (3.2 %),
Het Parool (0.2 %) en Trouw (0.7 %) zagen hun oplage stijgen. Dat bleek woensdag
uit cijfers van het oplage-instituut HOI. De totale oplage van de kranten van
uitgeefconcern PCM nam desondanks toe met 6.8 procent, maar die groei komt
vrijwel geheel op conto van de nieuwe tabloid ‘nrc.next’, die sinds maart 2006
verschijnt. [ ]
De oplage van de Volkskrant daalde met 3.4 % naar 278.922 exemplaren. Het aantal
lezers met een webabonnement nam echter fors toe: de Volkskrant had in het derde
kwartaal 17.652 abonnees van de webeditie, een stijging van 78.1 procent. NRC
Handelsblad had er 6703.
De totaal verspreide oplage van het AD is in het derde kwartaal van 2006 behoorlijk
gedaald: van 582.950 naar 522.650 exemplaren. Daarbij moet wel worden
opgemerkt dat de AD-cijfers uit 2005 slechts een maand betreffen. In september
2005 fuseerde het AD met 7 regionale kranten. Daardoor telt alleen de maand
september mee met het derde kwartaal 2005.
De Telegraaf zag de oplage dalen van 765.210 naar 735.088. Uit onderzoek van het
bureau Cebuco blijkt verder dat de nieuwssites van kranten erg goed worden
bekeken. Het bezoek aan dagbladportals steeg in 2006 met 19.9 procent. Cebuco
concludeert uit dit cijfer dat dagbladen nog steeds sterke merken zijn.[
]”
(bron: de Volkskrant, dd 14-12-2006)
a. Ondanks een dalende oplage is De Telegraaf nog steeds veruit het grootste
landelijke dagblad van Nederland. Een achterliggende succesfactor zou het efficiënte
management van de Telegraaf Media Groep (TMG) kunnen zijn. In elk geval heeft
het succes van De Telegraaf zeker ook iets te maken met haar doelgroep.
Maak het causale verband tussen het succes van De Telegraaf en haar doelgroep
duidelijk. (2 punten)
b. Vergelijk de doelgroepen van nrc.next en NRC Handelsblad met elkaar. Noem 2
relevante verschillen. (2 punten)
c. Wat wordt bedoeld met het begrip ‘tabloid’ in deze context (regel 8) ? (1 punt)
d. Bedenk 2 plausibele redenen voor de populariteit van webabonnementen t.o.v.
papieren abonnementen van kranten. (2 punten)
21. Lees onderstaande tekst en beantwoord daarna de bijbehorende vragen:
”Een krant die een regering kan breken:
Mag je Gazeta Wyborcza een politiek geëngageerde krant noemen ? Stel die vraag
aan de Poolse vice-premier Lepper en er is geen twijfel mogelijk: enkele weken
geleden beschuldigde de leider van de regerende ‘Zelfverdedigingspartij’ de
belangrijkste Poolse krant van het beramen van een staatsgreep.
Die ‘staatsgreep’ bestond uit een reportage waarin Lepper door een gewezen
partijgenote van seksueel misbruik werd beschuldigd. Volgens Lepper wilde de krant
zo de regering ten val brengen. Bijgestaan door de ‘Liga van Poolse Families’-partij
(de coalitiepartner van de Zelfverdedigingspartij) vroeg hij de rechter om een
onderzoek te starten. Met het vriendelijke verzoek om de verschijning van Gazeta
Wyborcza stop te zetten.
Dat gerechtelijk onderzoek kwam er ook, alleen is het niet gericht tegen de krant
maar tegen de praktijken die bij de grootste regeringspartij schering en inslag bleken.
Recent werd een naaste medewerker van Lepper door het Poolse gerecht
beschuldigd van verkrachting. Als hij straks ook zelf in het beklaagdenbankje moet
plaatsnemen, lijken zijn dagen in de regering-Kazynski geteld.
Bij Gazeta Wyborcza zouden ze daar niet rouwig om zijn. Hoofdredacteur Michnik
heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij de populisten en hun bondgenoten het
liefst van het politieke toneel zou zien verdwijnen. ‘Laten we er alles aan doen’,
schreef hij dit voorjaar, ‘om onbeschoftheid en demagogie de pas af te snijden. Zij
zijn de voorlopers van dictatuur en domheid’.
[ ] Mede dankzij zijn stevige journalistieke reputatie haalt de Gazeta Wyborcza een
gemiddelde betaalde oplage van 445.000 exemplaren per dag, meer dan zijn 2
belangrijkste concurrenten bij elkaar. [ ]
De manier waarop Gazeta Wyborcza voortdurend de oorlog verklaart aan corruptie
kan symbool staan voor de maatschappelijke betrokkenheid van de 780 journalisten
sterke redactieploeg. ‘Wij waren en zijn geen objectieve waarnemers van de Poolse
problemen’, schreef Michnik n.a.v. de tiende verjaardag van de krant in 1999. ‘Wij
waren en blijven actieve deelnemers aan de strijd in Polen’.”
(bron: de Volkskrant, dd 30-12-’06)
a. Onderaan deze bladzijde zie je een afbeelding van de voorpagina van de Poolse
krant Gazeta Wyborcza. Is deze krant een kwaliteitskrant of een populaire krant ? (1
punt)
b. Bepaal de politieke signatuur van de Gazeta Wyborcza op basis van de informatie
uit de tekst. Illustreer je antwoord met 2 citaten uit de tekst. (2 punten)
c. Hoofdredacteur Michnik van Gazeta Wyborcza is geboren en getogen in het
communistische Polen van vóór de val van de Berlijnse Muur. Dit verklaart zijn afkeer
tegen dictaturen. Leg uit waarom persvrijheid en een (communistische) dictatuur niet
samengaan. (2 punten)
d. Welke politieke functies herken je in de tekst ? Onderbouw je antwoord met
relevante tekstregels. (4 punten)
Voorpagina Gazeta Wyborcza: