Hoe komen er twee varianten in één taal?

Taalverandering op syntactisch
niveau
Hoofdstuk 7 “Caught in a web”
Arne Dijkstra
3134261
Inleiding
• 2 varianten in één taal
• Belangrijke vragen
• Vergelijking met klankverandering
• Conclusietje
Voedingsbodem voor verandering
Variatie
Twee vormen naast elkaar.
Fonologisch
en
• /r/ uitgesproken
/r/ niet uitgesproken
• /r/ is Goois
/r/ is tongpunt-, huig-r
syntactisch.
I know
I knows
Hun hebben dat gedaan.
Zij hebben dat gedaan.
Twee varianten in één taal
Twee opties:
Wèl verandering!
Geen verandering.
Twee varianten
naast elkaar
-Voorkeur voor ene
variant boven de
andere
Vragen over syntactische
taalverandering
• Hoe komen er twee varianten in één taal?
• Op welke logische manier verandert de taal?
• Waardoor komt de verandering op gang?
Hoe komen er twee varianten in één taal?
• Sluipen onmerkbaar op een “zwakke” plek de taal binnen.
Zwakke plekken:
1. Taalstructuren multi-interpretabel (ambigu):
VB: -Braz. Port.: sing & pl “eten” (come(m))
-Eng: “can” en Tok Pisin: “save” (scots “can”= ken)
-Nl: Gijzelaar -> gegijzelde
2. Weglating (efficientie):
VB: -Engels “Like” & “lack” (NL: bevallen & schorten)
“Arthur loked on the swered and (him) liked it passynge
well”
-Nl: naamvallen onnodig vanwege woordvolgorde
-Maar: NL & Frans geen pro-drop
Op welke logische manier
verandert de taal?
• Eerst wordt één talig item door verandering geaffecteerd
(zwakke plek)
• Deze verandering neemt andere woorden/talige omgevingen
over (linguïstische factoren kunnen de verandering verstoren
of versnellen)
VB: - Frans: “Je (ne) sais pas”. Maar niet “Touchez pas!”
- Nl: -Dit zijn gezonde, want onbespoten groenten
-Deze groente is gezond, want onbespoten
-Die wedstrijd wordt vanwege hevige regenval nooit
gespeeld, want afgelast.
-Nederland begint dit WK goed, want met 3
punten.
Waardoor komt de verandering op gang?
(waarom blijven de twee varianten niet naast elkaar bestaan?)
• Sociale factoren laten taalnoviteit van de ene
groep (nieuw=norm) naar andere groep gaan.
• Mensen raken gewend aan de verandering
wanneer ze de “nieuwe” variant meer horen en
gebruiken.
• Dit is vaak begin van verandering. Hoeft echter
niet zo te zijn.
Bv: Syntactische omgeving en druk van “bovenaf”
(“Groter dá-han”).
http://www.nu.nl/lifestyle/2387335/meer-kinderen-als-grootouders-babysitten.html
Vergelijking met klankverandering
• -Er is sprake van variatie
• -Eerst wordt één lexicaal item geaffecteerd door
de verandering, waarna de rest (wellicht) volgt
• -Er is (soms) sprake van een s-curve, net als bij
klankveranderingen.
Echter: “constant rate hypotheses”
VB: Eng: “Knows he?” vs. “Does he know?”
“He knows not.” vs “He doesn’t know.”
Conclusie
• Geleidelijke implementatie -> variatie tussen nieuwe
en het oude -> geleidelijke verspreiding.
• Een verandering raakt opeens in zwang = s-curve
• Maar verandering vindt plaats in logische stappen,
van de ene linguïstische omgeving, naar de andere.
• Binnen een gemeenschap worden ze de norm in een
bepaalde groep sprekers voordat ze naar de
volgende groep gaan.
• Maar: Waaróm begint de verandering nou echt?