Stichting Opera Nova

Stichting Opera Nova
een opera van Francis Poulenc
op een tekst van Jean Cocteau
La Voix Humaine
sopraan Caroline Erkelens
piano Alexander Kouznetsov
regie Marcel Sijm
beeld Rob van Putten
licht Henk van der Geest
kostuum Annemiek Soeters
De inhoud
Na een relatie van vijf jaar heeft de minnaar van de vrouw hun relatie verbroken. Hij heeft
aangekondigd nog eenmaal te bellen. Als zij hem, na de nodige problemen met de
centrale, aan de lijn krijgt kan ze nog eenmaal met hem spreken. Hij belt echter alleen om
zijn brieven terug te krijgen alvorens hij de dag erna vertrekt, waarschijnlijk om met een
ander te trouwen. De vrouw tracht zich groot te houden, maar heeft het er niet gemakkelijk
mee; haar leven werd bepaald door het zijne en zij kan dat niet loslaten. Langzaam wordt
het haar duidelijk dat hij haar voorliegt over waar en met wie hij vertoeft, maar zij kan haar
liefde voor hem nog niet opgeven. Zij probeert nog zoveel mogelijk momenten van hem te
stelen, maar wat zij hem werkelijk te zeggen heeft kan ze niet meer uitspreken, want
niemand is hier meer in geïnteresseerd.
De kunstenaars
De dichter, schrijver, schilder, tekenaar, acteur en cineast Jean Cocteau werd in 1889
geboren. Al zeer jong kwamen zijn zeer verschillende talenten aan het licht. Het succes
dat hij met zijn gedichten oogstte verschafte hem toegang tot de Parijse kunstwereld. Het
is vanaf het begin duidelijk dat Cocteau zich schaart bij de vernieuwende en revolterende
kunstenaars. Hij volgt de stromingen van het dadaïsme en surrealisme met grote
belangstelling en met zijn eerste gedichten, schilderijen en ballet-scenario’s voor Djaghilev
levert hij een belangrijke bijdrage aan de avantgarde van die tijd. Hij neemt het op voor
een groepje Franse componisten dat zich heeft verzameld in de ‘groupe des Six’. In 1921
schrijft hij Les Mariés de la Tour Eiffel, waarvoor vijf van deze groep componisten muziek
schrijven. In 1919 leert Cocteau de veelbelovende schrijver Raymond Radiguet kennen.
Zowel emotioneel als artistiek ontstaat er een sterke band tussen de twee mannen.
Zij schrijven samen het muziektheaterstuk Le Gendarme incompris. Als Radiguet in 1923
sterft laat hij Cocteau in volstrekte wanhoop achter. Hij raakt gefascineerd door de figuur
van Orpheus, die zijn verloren Eurydice uit het dodenrijk terughaalt. Samen met de acteur
Jean Marais en met componist Auric maken de drie vrienden het voor hun misschien wel
belangrijkste filmproject Orphée, waarop vele andere zouden volgen. In 1922 schrijft hij
een bewerking van de Sophocles-tragedie Antigone. Deze tekst gebruikte Honegger twee
jaar later voor zijn gelijknamige opera. Strawinsky vroeg Cocteau een libretto voor hem te
schrijven over Oedipus. Na veel bewerkingen (o.a. naar het Latijn) ontstond hierdoor
Oedipus Rex. Voor Darius Milhaud schreef hij Le Pauvre Matelot. De monoloog La Voix
Humaine schreef hij in 1927.
“Ik kwam erop dit stuk te schrijven toen ik door verbindingsfouten in de
telefoonlijnen per toeval in een treurige scène terechtkwam waarin een vrouw met
haar naïeve listen een gesprek zo lang mogelijk wilde rekken, terwijl een man zo
snel mogelijk wilde opleggen. Door deze verschrikkelijke ongelijkheid van ritmes
ontstonden stiltes, herhalingen en absurde zinnen
waarin de personen die ze
uitspraken elkaar de waarheid wilden vertellen,
terwijl de angst dat het de
laatste keer zou zijn hen verlamde.”
Aldus Cocteau.
“Niet alleen is de telefoon soms gevaarlijker dan een revolver, maar de
meanderende draad slokt onze krachten op en geeft ons er niets voor terug.”
De Franse componist Francis Poulenc (1899-1963) heeft geen muzikale vakopleiding
gevolgd. Hij was echter een getalenteerd pianist en schreef reeds in 1919 zijn ‘comédie
bouffe’ Le Gendarme Incompris op een tekst van Cocteau en Radiguet. Samen met
Honegger, Milhaud, Auric, Durey en Tailleferre vormde hij de ‘groupe des Six’, die zich
tegen de Duitse romantische traditie en Wagner enerzijds en tegen het Franse
impressionisme en Debussy anderzijds keerde. Inspiratiebronnen vormden de populaire
muziekcultuur als café-chantant, music-hall, circus en cabaret. Zijn ballet Les Biches voor
Djaghilev werd zijn eerste grote succes. Zijn opera’s Les Mamelles de Tirésias en
Dialogues des Carmélites volgden hierop. Zijn vriend Claude Rostand kenmerkte hem als
een componist met twee gezichten, die van een kwajongen en die van een monnik. Lange
tijd bestond weinig belangstelling voor de muziek van Poulenc omdat men zijn werk te
eclectisch vond. Hoewel hij niet afwijzend heeft gestaan tegenover nieuwe
uitdrukkingsvormen, hield hij vast aan de tonaliteit. In 1959 schreef Poulenc een tragédie
lyrique op het mono-drama La Voix Humaine voor sopraan en orkest. Hij gebruikte de
letterlijke tekst van Cocteau en schrapte alleen hier en daar enkele zinnen. Hij
beschouwde het zelf als zijn beste muziekdramatische werk. Vanwege Poulencs grote
pianistische kwaliteiten is het klavieruittreksel van een uitzonderlijk artistiek niveau. Hierom
en vanwege de productionele flexibiliteit heeft Opera Nova gekozen om La Voix Humaine
met piano uit te voeren.
“Hij komt al twee dagen niet meer uit de voorkamer.
Ik heb hem willen roepen, hem aanhalen. Hij laat zich niet aanraken.
Nog even en hij bijt me.
Ja, mij! Ik zweer je dat hij mij angst aanjaagt. Hij eet niet meer. Hij beweegt niet.
En als hij naar me kijkt bezorgt hij me kippevel. Hoe wil je dat ik dat weet?
Hij denkt misschien dat ik je iets aangedaan heb.
Arm beest! Ik kan het hem niet kwalijk nemen.
Ik begrijp het maar al te goed. Hij houdt van je.
Hij ziet je niet meer komen. Hij denkt dat dat mijn schuld is. “
Caroline Erkelens studeerde zang aan het Utrechts Conservatorium en aan de
Universiteit van Bloomington Indiana (VS) bij Virginia Zeani en Nicola Rossi Lemeni. Zij
zong ondermeer Anita in The Westside Story (Bernstein), Hanna Glawari in Die Lustige
Witwe (Lehár), Serpentina in La Serva Pedrona (Pergolesi) en May in Footfalls (Earl Kim).
Zij zong de rol van Second Witch in Dido en Aeneas (Purcell) in de regie van Erik Vos
onder muzikale leiding van Jan Willem de Vriend, en Frasquita in Carmen (Bizet) onder
leiding van Bas Pollard. Dit jaar zingt zij de rol van Infanta in Der Zwerg (Zemlinsky) en
Frau Silberklang in Der Schauspieldirector (Mozart) in de regie van Claudia Christern
onder muzikale leiding van Benoit Debrock. Deze zomer reist zij mee met de Parade in de
Theo Jolingproductie van Das Drei Mädelhaus.
Rob van Putten deed in 1987 eindexamen aan de afdeling monumentale vormgeving
aan de academie voor beeldende kunsten AKI te Enschede. Sindsdien was hij zowel als
decor- als kostuumontwerper betrokken bij een groot aantal (muziek- ) theaterpro-ducties
waarbij hij onder andere samenwerkte met regisseurs als Ignace Cornelissen, Paul
Vermeulen Winsant, David Prins en Esgo Heil.
Henk van der Geest heeft het lichtontwerpen in de praktijk geleerd bij De Nederlandse
Opera. Na een studiereis door de Verenigde Staten vestigde hij zich in 1982 als
lichtontwerper in Nederland. Hij werkte voor de grote toneelgezelschappen als het Ro
Theater en Toneelgroep Amsterdam, voor de dansgezelschappen IntroDans en
Rotterdamse Dansgroep en bij De Nederlandse Opera. Daarnaast ontwerpt hij ook licht
voor musea en tentoonstellingen.
Kostuumontwerpster Annemiek Soeters heeft aan de afdeling modevormgeving van de
Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem gestudeerd. Zij ontwierp een accessoires-collectie
voor Dries van Noten, en commerciële collecties voor o.a. Dunnes Stores (Ierland) en
Long Tall Sally (Londen). Sinds 1994 is zij verbonden aan De Nederlandse Opera en
assisteerde daar o.a. Jorge Jara, Moidele Bickel, Chloe Obolensky en Wolfgang
Gussmann. Zij ontwierp o.a. de kostuums voor Die Zauberflöte en Idomeneo in de regie
van David Prins.
Stichting Opera Nova brengt kleinschalig en technisch eenvoudig te realiseren
muziektheater-producties tot stand, waarbij het accent ligt op de muziek en de
personenregie. Er wordt gestreefd naar een hoge artistieke kwaliteit, terwijl de
ontwikkelings- en voorstellingskosten laag worden gehouden. De producties kunnen ook
op lokaties uitgevoerd worden die niet de faciliteiten van reguliere theaterzalen hebben
zoals concertzalen, scholen, kerken, foyers en huiskamers. Artistiek leider Marcel Sijm en
dramaturg Willem Bruls hebben met de Stichting Opera Nova een platform voor
muziektheater gecreëerd waarin kunstenaars uit verschillende disciplines klassiek werk
uitvoeren of nieuw repertoire tot stand kunnen brengen.
Stichting Opera Nova
Prinsengracht 1131, 1017 JK Amsterdam (020) 6206812