pagina 46 en 47 - Cocky van der Linden

Kunst: Tekenen en schilderen
Als woorden tekort schieten
door Atie Frederiks voor LeukoNieuws
Tekenen, schilderen, boetseren, zingen, schrijven, dansen: welke vormen van kunst beoefenen
kankerpatiënten en waarom? Is het een kwestie van afleiding, verwerking of beide? Zitten er therapeutische
kanten aan kunst? LeukoNieuws ging op onderzoek uit en sprak patiënten en therapeuten. Deze keer onder de
aandacht: tekenen en schilderen. Een interview met een Kunstzinnig Therapeut.
Stichting Kanker in Beeld
Mijn zoektocht begint op internet, waar ik al snel de website van de Stichting Kanker in Beeld ontdek.
(www.kankerinbeeld.nl) De stichting streeft ernaar creatieve expressie als regulier onderdeel van onze
gezondheidszorg beschikbaar te maken voor kankerpatiënten. De website staat boordevol informatie: uitleg,
adressen, links, een agenda van activiteiten en een online expositie van kunstwerken van kankerpatiënten.
Cocky van der Linden, kunstzinnig therapeut
Ik maak kennis met Cocky tijdens de inloopochtend voor kankerpatiënten in haar praktijk voor Kunstzinnige
Therapie ‘de Lindeboom’ in Zeist. De praktijkruimte ademt een gezellige sfeer uit, het is een lichte, kleurrijke en
ruime kamer met een lange tafel. Er staan koffiekopjes, koekjes en er branden gekleurde kaarsen. Ik voel me
welkom. We hebben afgesproken aan het begin van de ochtend, zodat ik én met Cocky kan praten én mee kan
doen met de groep.
Het loopt echter anders dan gepland, er komt niemand. Hoewel we dat op dat moment nog niet kunnen
weten, komt het gesprek al snel op het gebrek aan belangstelling en het bereiken van de doelgroep:
kankerpatiënten en hun naasten.
Waar blijft de doelgroep?
Cocky heeft al veel aan de weg getimmerd: ze stuurt brieven aan huisartsen en fysiotherapeuten, legt folders in
het ziekenhuis neer, plaatst advertenties in regionale kranten en geeft een interview bij de regionale radio. Tot
dusver zonder veel resultaat. Er komen wel wat kankerpatiënten naar de (kosteloze) inloopochtenden, maar
het loopt geen storm. Hoe zou dit komen?
’Ik denk dat huisartsen geen tijd hebben om alle informatie te lezen die ze aangeboden krijgen en in het
ziekenhuis in Zeist mocht ik bijvoorbeeld geen flyers neerleggen. Verder is er in de gezondheidszorg nog weinig
bekend over het inzetten van kunstzinnige middelen voor kankerpatiënten. De kankerpatiënten zélf denken
misschien onterecht dat ze creatief moeten zijn om te kunnen deelnemen en er is helaas een groep
‘vermijders’, zij willen liever niet met lotgenoten samen zijn of geconfronteerd worden met hun ziekte’.
Wat kun je verwachten wanneer je naar de inloopochtend komt? ‘Het zijn geen therapeutische bijeenkomsten,
ik bied laagdrempelige psychosociale zorg en stel de vraag wat deelnemers op dat moment nodig hebben. Als
er iemand behoefte heeft aan informatie dan zoeken we samen in de boekenkast naar boeken, tussen de
folders of op internet naar antwoorden. Soms is het genoeg om er te zijn, te zitten, praten, koffie drinken of de
tuin in te lopen, even weg van huis. We zijn natuurlijk ook creatief bezig: er wordt getekend, geschilderd, maar
ook met klei, bijenwas of wolvilt gewerkt’.
Tekenen en schilderen kan rust geven. Je kunt een dierbaar gemaakt beeld mee naar huis nemen erop terug te
kijken, na te genieten of het eventueel aan de buitenwereld te laten zien wat waardering kan opleveren.
Daarnaast is het een vorm van verwerking.
Zo vertelt een kankerpatiënt: ‘Kunst verrijkt je leven. Je schept nieuw leven, elk einde heeft een nieuw begin.
Gevoelens vertalen in beeld
Naast de inloopochtenden geeft Cocky kunstzinnige therapie ook aan kleine groepen- en individuele
kankerpatiënten. Wat is de therapeutische waarde van kunst? ‘Het is soms moeilijk om woorden te vinden
voor de innerlijke pijn die je ervaart wanneer je te horen krijgt dat je kanker hebt. Je gevoelens vertalen in
beeld helpt bij de verwerking en biedt troost. Er worden verschillende werkvormen ingezet; als iemand
bijvoorbeeld erg boos is en zijn energie kwijt wil, dan laat ik hem met harde materialen werken zoals waskrijt,
als iemand vastzit, dan laat ik eerder iemand tekenen of schilderen. Kunstzinnig bezig zijn spreekt je eigen
genezende en scheppende vermogen aan, dat wil zeggen dat je zelf een bijdrage levert aan je welbevinden
door je op je gezonde deel te richten. Je schept iets nieuws. Het gaat niet om het resultaat, maar om het
proces, daarom hoef je ook niet te kunnen tekenen of schilderen’.
Tien jaar geleden werd er bij Cocky blaaskanker geconstateerd, ze is vijf jaar intensief behandeld en onderging
uiteindelijk een operatie in 2005 met als geweldig resultaat dat ze nu kankervrij is. Tijdens haar ziekteproces
ontdekte ze de kracht van kunstzinnig bezig zijn en in 2005 is ze met de opleiding tot kunstzinnig therapeut
begonnen. Ze heeft sinds drie jaar haar eigen praktijk, voor haar ziekte was ze werkzaam als bedrijfskundige en
tuinontwerper. Nu wil ze met haar eigen ervaringen anderen helpen.
Stilte
Het is al elf uur geweest wanneer we tot de conclusie komen dat er echt niemand naar de inloopochtend zal
komen. Ik vind het jammer, want ik had me juist zo verheugd om iets creatiefs te gaan doen. Tot mijn vreugde
stelt Cocky voor om toch te gaan tekenen. Ik krijg de opdracht om met zacht krijt een lijn op papier te zetten en
vanuit die lijn met kleuren te werken, van donker naar licht. Na onze woordenstroom wordt het stil in de
ruimte, je hoort alleen nog het geluid van pastelkrijt op papier. Zo af en toe krijg ik een aanvullende opdracht of
stelt Cocky me de vraag hoe ik erbij zit. Ontspannen genoeg? Adem ik rustig? Haar tips maken dat ik me
ontspannen ga voelen terwijl ik teken en ik denk nergens meer aan. Na afloop bespreken we mijn tekening en
ik krijg een beetje een idee wat je met kunstzinnige therapie kunt doen en ervaren. Het smaakt zeker naar
meer.
Infokader:
Kunstzinnige therapie
Heeft zijn oorsprong in de antroposofische gezondheidszorg. In de antroposofie worden lichaam, psyche en
individualiteit bij ieder mens als een unieke eenheid gezien.
Creatieve therapie
is ook een therapie die werkt met beeldende materialen, maar deze therapie heeft geen antroposofische
grondslag.
Vergoeding
Veel ziektekostenverzekeraars vergoeden kunstzinnige therapie geheel of gedeeltelijk via de aanvullende
verzekering. Op de website www.kunstzinnigetherapie.nl kunt u bij het onderdeel ‘verzekering en vergoeding’
een overzicht downloaden.
Praktijk voor Kunstzinnige Therapie De Lindeboom in Zeist
www.kunstzinnigetherapiezeist.nl
Kanker in beeld www.kankerinbeeld.nl is de website van de Stichting Kanker in Beeld, die zich tot doel stelt om
creatieve expressie beschikbaar en bereikbaar te maken voor iedereen die met kanker geconfronteerd wordt.
Op deze website vind u onder andere informatie, adressen en agenda.
Creatieve therapie in het ziekenhuis
In het Antoni van Leeuwenhuisziekenhuis (NKI-AVL) in Amsterdam kunnen alle kankerpatiënten gebruik maken
van de afdeling Creatieve Therapie, zowel patiënten die opgenomen zijn, als bezoekers van de polikliniek.