ANALYSE

Ibel Tryhou
5de Humane wetenschappen – Gedragswetenschappen
•KENNISMAKING
•INLEIDING
•THEORIE
FREUD
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•HEDENDAAGSE PSYCHOANALYSE
•HERHALINGSQUIZ



Wie is je buur?
Wat is zijn/haar interesse?
Wat bewonder je aan hem/haar?
KENNISMAKING
• INLEIDING
•
•Leesopdracht
•Teken-draad
•THEORIE
FREUD
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•HEDENDAAGSE PSYCHOANALYSE
•HERHALINGSQUIZ

A Dangerous Method - 'Never Repress
Anything' - from YouTube.mp4

Psychoanalyse
 ‘Onderdruk niets’?
▪ Doen jullie dat soms?
▪ Is dat nodig?
▪ Waarom?

Wat zegt de naam Freud jou?

Leesopdracht (Bijlage1):
 In welke periode leefde Freud?
 Wat voor gevallen ging hij onderzoeken?
 Wat wou hij analyseren?
 Hoe ging hij te werk?
1856 – 1939
Arts, in essentie grondlegger psychoanalyse
Geprikkeld door Charcot (1885): hysterie en
hypnose.
 Fysische symptomen, probleem?



 Geen fysieke oorsprong

Waar zoekt Freud dan de oorsprong?
 Onbewuste: Verdrongen gedachten

Hoe ging hij te werk?
 Via bewoording
 Illustratie: A good case of psychoanalysis - from
YouTube.mp4
KENNISMAKING
• INLEIDING
•
•Leesopdracht
•Teken-draad
•THEORIE
FREUD
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•HEDENDAAGSE PSYCHOANALYSE
•HERHALINGSQUIZ

3 essentiële vragen
Hoe gaat Freud dit analyseren
Wat is het ‘onbewuste’?
Hoe ontstaat het
‘onbewuste’?
KENNISMAKING
• INLEIDING
•THEORIE FREUD
•
•Bewust-voorbewust-onbewust
•Es-Ich-Über-ich
•Afweermechanismen
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•HEDENDAAGSE
PSYCHOANALYSE
•HERHALINGSQUIZ

Drie niveaus
 Bewuste
▪ Oppervlakte
▪ Wat we nu denken
 Voorbewuste
▪ Kennis en herinneringen
(komen makkelijk in bewustzijn)
 Onbewuste
▪ Brainstorm

Thema’s in het onbewuste ging Freud
bestuderen via
 Droomduiding

Welke thema’s komen aan bod in jullie
dromen?

Drie niveaus
 Bewuste
 Voorbewuste
 Onbewuste
▪ Verborgen agressieve en seksuele driften (nature)
▪ Twee driften:
▪ Eros: Levensdrift. Vb?
 Eten, drinken, liefhebben, gezond zijn, presteren…
▪ Thanatos: Doodsdrift, gericht op vernietiging/beschadiging. Vb?
 Agressie, zelfverwonding, verslaving, gevaarlijke situaties
▪ Driften zoeken uitweg  psychische energie <->
Maatschappij
KENNISMAKING
• INLEIDING
•THEORIE FREUD
•
•Bewust-voorbewust-onbewust
•Es-Ich-Über-ich
•Afweermechanismen
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•HEDENDAAGSE
PSYCHOANALYSE
•HERHALINGSQUIZ

Volgens Freud wordt onze persoonlijkheid
gevormd door drie aspecten in het
(on)bewuste.
 Es = Id
 Ich = Ego
 Über-ich = Superego

Kijkfragment (2:40)
 Hoe ontstaan de 3?
 Wat houden ze in?
 Hoe verhouden ze
zich tot elkaar?

Es
 Aanwezig vanaf geboorte
 Volledig onbewust
 Lustprincipe  driften en instincten
(Eros / Thanatos)
 Onmiddellijke behoeftebevrediging
 Gewetenloos, geen oog voor beperkingen realiteit
▪ Zie dromen

Ich
 Groeit uit de frustraties van het Es
 Overwegend bewust
 Realiteitsprincipe  uitgestelde bevrediging
 Bemiddelaar tussen es, über-ich en de werkelijkheid (‘het
goede doen’).
 Stel je hebt een zwak ‘Ich’?



Es
Ich
Über-ich
 Es+Ich  overleven, maar niet in sociaal
functioneren
 Oplossing? Über-Ich
 Overwegend onbewust
 Ideaalprincipe
▪ Geweten
▪ Waarden en normen,
▪ Ideale zelf .
 Verband ideaalbeeld en maatschappij?

Verhouding tussen de drie?
▪ Illustratie
▪ Vb: Je zit op restaurant en gaat naar het toilet. Een man
verliet net voor jou het toilet en je vindt er een portefeuille
met 100 euro.
▪ Conflict tussen Es en Über-Ich.
▪ Wie moet hier bemiddelen?
KENNISMAKING
• INLEIDING
•THEORIE FREUD
•
•Bewust-voorbewust-onbewust
•Es-Ich-Über-ich
•Afweermechanismen
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•HEDENDAAGSE
PSYCHOANALYSE
•HERHALINGSQUIZ
Ich maakt gebruik van afweermechanismen
1. Compensatie
Je hebt een boete van de politie, je bent zo kwaad dat je de
vuilbak thuis omver schopt.
2. Verdringing
Meisje wordt na 2 jaar bedrogen door haar vriend, ze komt het te
weten via een oude vriendin. Ook andere vrienden bevestigen,
maar het meisje wil het niet geloven en praat er niet over met haar
vriend.
3. Verschuiving
Heftige ruzie met een vriendin wordt nooit echt uitgepraat.
Telkens wanneer ze elkaar nu zien, zijn ze allebei enorm
zenuwachtig, maar ze doen alsof er niets is gebeurd.
4. Negatie
Vriendin is altijd uitbundigste van de bende. Nu vertelde ze me
onlangs dat ze naar een psycholoog gaat omwille van
onzekerheid.
5. Projectie
Je bent enorm bang om op kamp in de tent te slapen. Je begint
allerlei griezelverhalen aan je vriendinnen te vertellen en zegt ‘Ik
zie dat jullie bang zijn, anders gaan we naar binnen?’

Compensatie:
Om een echt/ingebeeld gebrek te compenseren, tracht de persoon
zich te doen gelden op een gebied waar hij zwak is of denkt het te
zijn.
Anekdote vriendin

Verschuiving
Wanneer bepaalde personen of objecten aanleiding geven tot
ongewenste reacties, worden de impulsen gericht op een veiliger
persoon of object.
vb: boete politie

Negatie
Op pijnlijke feiten wordt, tegen beter weten in, gereageerd
met: ‘Het is niet waar.’, ‘Ik wil het niet weten’.
vb: Vriend heeft je bedrogen

Verdringing
Voor Freud heel belangrijk ~ trauma (zie
verder, casus Anna O.)
Pijnlijke herinneringen uit het verleden/heden worden
onderdrukt/’vergeten’.
vb: Heftige discussie met vriendin

Projectie
In dit geval worden bepaalde gevoelens die iemand zelf
heeft, ‘geprojecteerd’ op iemand anders. De gevoelens
hebben niets met de andere persoon te maken, want het
betreffen eigen gevoelens.
vb: ik ben bang





Verdringing
Projectie
Compensatie
Verschuiving
Negatie
 Welk afweermechanisme heb jij al zien
voorkomen in je eigen leven of dat van
iemand anders?
•KENNISMAKING
INLEIDING
•THEORIE FREUD
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•HEDENDAAGSE PSYCHOANALYSE
•HERHALINGSQUIZ
•


Staat centraal bij de cliënt.
Groepswerk:
 De typerende kenmerken van jullie fase?
 Rol van Es-Ich-Über-ich?
 Rol van ‘De Ander’?
 Eventuele conflicten?
 Illustreer de fase vooraan in de klas met een
figuur/illustratie. Breng dit min. per twee
naar voor met bespreking.




0-18 maand
ES centraal  Drift ‘Eros’
Lichaamszonde rond mond centraal
Onmiddellijk bevrediging
 Vb?

Fixatie in deze fase?
 Orale persoonlijkheid

Overgang van Orale naar Anale fase
 Oraal: Kind staat vooral in relatie met
moeder-figuur (2de persoon)  Symbiotisch
/ één geheel
 Anaal: Buitenwereld, 3de persoon 
Frustratie.
 Wat bij alleenstaande
moeders?
Symbiose.mp4



15 maand – 3 jaar
Buitenwereld  3e persoon
Zindelijkheidstraining ~ uitstel bevrediging
 Frustratie: conflict tussen ES en Buitenwereld


Ontwikkeling Ich, afhankelijk reactie ouders
Fixatie in deze fase?
‘Kind gaat uittesten waar het Ik
eindigt, en het Ander begint’
 Anale persoonlijkheden (2)
▪ Veel straf  rebellie (Koppig en uitdagend gedrag)
▪ Extreme bekrachtiging  orde en netheid



3-6 jaar
Genitaliën  verkennende spelletjes
geslachtsrollen
Eros: Seksuele drift naar moeder toe
 Oedipuscomplex
1:30
Voorbeeld:
Mijn zoontje van 3 heeft last van het klassieke
oedipuscomplex. Het is tegenwoordig verschrikkelijk
erg. Hij wil niet dat papa nog iets doet, het moet altijd
mama zijn. Als ik hem 's morgens op school afzet, blijft
hij aan mijn broek trekken en moet de juffrouw hem
echt wegsleuren. Hij amuseert zich nochtans eens ik
weg ben. Als hij bij iemand gaat logeren spreekt hij
constant over zijn mama.

Extra: Leesopdracht:
- Wat is de essentie van het verhaal?
- Probeer dit nu te linken aan de fallische fase


6-12 jaar
Spanning Es – Ich wegwerken?
 Identificatie met gelijke geslacht
 Overnemen gedrag, normen en waarden…

Über-ich:
 Normen en waarden
 Geboden en verboden
 Ideale zelf
▪ Herken jij idealen in jouw vader/moeder?

Seksuele interesse daalt


12 jaar – volwassenheid
Seksuele interesse stijgt
 Drift: lust
 NIEUW: Affectie

Op zoek naar duurzame relatie

Opdracht:
 Wat houdt jouw term in?
 Waar plaats je die op de tijdlijn?
•KENNISMAKING
INLEIDING
•THEORIE FREUD
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•
•Droomanalyse
•Foutieve handelingen
•Vrije associatie
•HEDENDAAGSE
PSYCHOANALYSE
•HERHALINGSQUIZ
‘De mens is geen baas in eigen huis’
Wat wordt hier mee bedoeld?
- Gedrag is niet altijd logisch
- Vaak gebaseerd op onbewuste
processen
- Vb: Schijnverlamming Anna O. (zie extra bijlage)
- Andere vb?
Doel Freud Dieptepsychologie: inzicht
krijgen in onbewuste processen



Waar droom jij over?
Hebben dromen een betekenis?
Welke thema’s komen aan bod in je droom?


Manifeste (Lantarenpaal) vs Latente inhoud (Penis)
Inhoud?
 Verdrongen wensen
▪ Thema: Eros/Thanatos (?)
Seksualiteit/agressie
 Verdrongen herinnering
/trauma
 Problemen die ons nu
bezighouden

Freudiaanse verspreking?
 Vriendin: Ben je bijna klaar met je paper?
Vriend:

Nog de laatste pintjes, euh puntjes op de i zetten…


Handelingen/uitspraken die ontsnappen
aan het controlerende …
‘Ich’
Uitspraken (mondeling/schriftelijk)
 Vb: Hatelijke groeten

Inhoud/thema
 Zie droomanalyse
Vrije associatie =
onvoorwaardelijk alles
zeggen wat je te binnen valt.
 Praktisch: methode

Psychoanalyse heeft de overtuiging dat de mens beter wordt zodra
hij zijn originaliteit durft te laten spreken. Hiervoor moeten
maatschappelijke normen en waarden achterwege worden gelaten.
Jullie mening?


Catharsis: Door traumatische gebeurtenissen opnieuw op te
roepen en gevoelens hierover uit te spreken, kunnen deze
gevoelens (weg)gezuiverd worden. (zie bijlage Anna O.)
•
•KENNISMAKING
INLEIDING
•THEORIE FREUD
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•HEDENDAAGSE PSYCHOANALYSE
•
•Testen
•Visies
•HERHALINGSQUIZ
Thematische Apperceptietest (TAT)
Opdracht: maak interpretatie van wat zich
afspeelde voor de huidige afbeelding, tijdens de
afbeelding en na de afbeelding.
Doel: Persoonlijkheid inschatten
Rorschachtest
Opdracht: Interpretatie maken
Doel: Op basis van interpretatie bepaalde
karaktertrekken en impulsen gaan afwegen.

Paul Verhaeghe




Klinisch psycholoog – Psychoanalyticus
Werk rond ‘Hysterie’ – ‘Psychodiagnostiek’
Hoogleraar Universiteit Gent
Huidige interesse:
▪ Verband tussen maatschappij en psychiatrische
problemen
 Aanraders:
▪ Liefde in tijden van eenzaamheid
▪ Identiteit

Film: A dangerous method –
David Cronenberg
•KENNISMAKING
•INLEIDING
•THEORIE
FREUD
•PSYCHOSEKSUELE ONTWIKKELING
•ANALYSE
•HEDENDAAGSE PSYCHOANALYSE
•HERHALINGSQUIZ










De Freudiaanse term voor de drift tot sterven en vernietigen is
‘Thanatos’
Het realiteitsaspect in de persoonlijkheid wordt ook het ‘Ich’
genoemd.
Wanneer het ‘Es’ niet in toom wordt gehouden, ontstaat er
roekeloos gedrag.
‘Eros’ kunnen we vergelijken met een energie die streeft naar
bevrediging.
Freud probeerde vanuit zijn opleiding steeds het
biologische/medische aspect voorop te stellen in zijn theorie.
Tijdens de fallische fase leert het kind zich aanpassen aan de
normen van zijn ouders.
De seksdrift gaat zich op de achtergrond begeven tijdens de
latentiefase.
Tijdens de anale fase is het kind vooral met zichzelf bezig.
Het proces waarbij niet-verwerkte gevoelens in het onbewuste
verdwijnen noemen we: Verschuiving – Verdringing – Negatie
Dromen zijn rechtstreekse representaties van onbewuste
verlangens .