Biologiepagina.nl Samenvatting Ordening Biologie voor Jou

SamenvattingOrdeningBiologievoorJouBrugklas7eeditie
4.1
Ordenen=hetindeleningroepenopbasisvanhetzelfdekenmerk
Organismenkunnenweindelenin3domeinenendezedomeinenvervolgensinrijken:
Domeinen
Rijken
Aantalcellen
Celwand?
Celkern?
Grotevacuole?
Bladgroenkorrels?
Bacterie
1
Ja
Nee
Nee
Nee
Archaea
1
Ja
Nee
Nee
Nee
Eukaryoten
Schimmel
Plant
1ofmeercellig 1ofmeercellig
Ja
Ja
Ja
Ja
Ja
Ja
Nee
Ja
Dier
1ofmeercellig
Nee
Ja
Nee
Nee
Eukaryoot=metcelkern/Prokaryoot=zondercelkern
Functiebladgroenkorrels=fotosynthese
Organismenbehorentot1soortalszesamenvruchtbarenakomelingenkunnenvoortbrengen
Binneneensoortkomenrassenvoor(bijv.hondenrassen)
VerwantschaptussenorganismenwordtonderzochtdoorhetDNAvanorganismentevergelijken
4.2Bacteriënenarchaea
Bacteriënenarchaeazijnprokrayotenàdusgeencelkern
Hetkenmerkvanarchaeaisdatzevaakonderextremeomstandighedenkunnenleven
•
•
•
•
•
•
Sommigebacteriënnoemenwebacillen
Sommigebacteriënhebbenzweepharenomvoorttebewegen
Bacteriënplantenzichtvoortd.m.v.deling
Veelbacteriënruimendoderestenvanorganismenopenzettenditominnuttige
voedingsstoffen
Bacteriënkunneneeninfectieveroorzaken(bijv.cholera,longontsteking,tuberculose)
Sommigebacteriënmakenvoedsel:o.a.yoghurtenzuurkool
Antibiotica(bijv.penicilline)kanbacteriëleinfectiesbestrijden
4.3Schimmels
Eencelligeschimmel: •
•
Gist
Voortplantingd.m.v.deling(snoertblaasjeaf)
Biologiepagina.nl
Veelcelligeschimmels:
•
•
•
Bestaanuitschimmeldraden
Voortplantend.m.v.sporen
Sporensomsineenspeciaalorgaan,depaddenstoel(=voortplantingsorgaan)
Functiesschimmel:
•
•
•
•
Doderestenorganismenafbreken(envoedselbederven)
Veroorzakenziektes
Sommigeschimmelsmakenantibiotica(zoalspenicilline)
Voedselmaken:brood,bier,wijn(alledriemetgist),schimmelkaasofalsheleschimmel
(champignon)
4.4Planten(inclusief4.12)
Rijkenkunnenweweeronderverdeleninstammen(somsookwelafdelinggenoemd)
Stam
Aparte
wortels,
stengelsen
bladeren?
Bloemen?
Wieren(algen)
Sporenplanten
Zaadplanten
Nee
Ja
Ja
Nee
Nee
1)Mossen
Ja
1)Naaktzadigen
-Hebbensporendoosjes
-Zadentussenschubben
vankegels
2)Varens
Bevatde
volgende
groepen:
Eencelligewieren
Veelcelligewieren
-Naaldvormigebladeren
-Hebbensporenhoopjes
onderblad
2)Bedektzadigen
3)Paardenstaarten
-Zadeninvruchten
-Hebbensporenvormende
orgaantjesopeindestengel
-Bladerengeen
naaldvorm
Naaktzadige:den,spar,
conifeer
Eencellige:boomalg
Voorbeelden:
Meercellige:
blaaswier,kranswier
Bedektzadige:tulp,gras,
eik
Biologiepagina.nl
4.5Dieren
Stammendierenrijkingedeeldopbasisvan:
•
•
Skelet
o Geenskelet
o Inwendigskelet(wervelkolom,inwendigeschelp)
o Uitwendigskelet(schelp,huisje,pantserinsect)
Symmetrie=eenvoorwerpisintweegelijkehelftenteverdelen
o Tweezijdigsymmetrisch
o Veelzijdigsymmetrisch(=straalsgewijsofradiaalsymmetrisch)
o Asymmetrisch/niet-symmetrisch
Stammenvandierenrijk:
Eencelligen
Sponzen
Neteldieren
(=holtedieren)
Wormen
Weekdieren
Geleedpotigen
Stekelhuidigen
Gewervelden
Asymmetrisch
Geenskelet
1cel
Leveninwater
Asymmetrisch
Inwendigskeletvannaaldentussendecellen
Zittenvastopbodemzee
Veelzijdigsymmetrisch
Geenskelet
Leveninwater
Hebbententakelsmetnetelcellen(prooivangen)
Tweezijdigsymmetrisch
Geenskelet
Lichaamlangendun
Tweezijdigsymmetrisch
Schelpofhuisjealsskelet
Tweezijdigsymmetrisch
Skeletisuitwendigpantser
Veelzijdigsymmetrisch
Inwendigskeletvankalk
Levenopbodemzee
Huidbedektmetstekels/knobbels
Tweezijdigsymmetrisch
Inwendigskelet
Bijv.amoebeen
pantoffeldiertje
Bijv.badspons
Bijv.kwal,zeeanemoon
Bijv.lintworm,spoelwormen
regenworm
Bijv.mossel,slak,inktvis
4groepen:duizendpoten,
spinachtigen,insectenen
kreeftachtigen
Bijv.zee-egel,zeester
5groepen:vissen,reptiel,
amfibie,vogelenzoogdier
4.6Eencelligen
Amoebe:
•
•
•
•
Kanvanvormveranderen>cytoplasmastroomtrichtinguitenvormtzoschijnvoetjes
Metschijnvoetjesookvoedselsluiten>ontstaatvoedingsvacuole(verteerthetvoedsel)
Onverteerderestenwordenverwijderdviahetcelmembraan
Leeftinwater
Biologiepagina.nl
Pantoffeldiertje:
•
•
Celmembraanbevattrilhaartjesomvoorttebewegen
Bevatcelmond(instulpingincel)omvoedseloptenemenenvoedingsvacuoletevormen.
Celanusomonverteerderestenteverwijderen
4.7Indeleningroepen
•
Domein
o Rijk
§
Stam(afdeling)
•
Klasse
o
Orde
§
Familie
•
Geslacht
o Soort
§
(Ras)
4.8Geleedpotigen
Potenzijngeleed=opgebouwduitkleinestukjes/leden
Hetlichaamisgesegmenteerd=opgebouwduitstukjes/segmenten
4groepen:
1.
2.
3.
4.
Duizendpoten:elksegmentbevatpoten
Kreeftachtigen:10ofmeerpoten(o.a.garnaal,kreeft,krab)
Spinachtigen:8poten
Insecten:6poten
Lichaaminsectbestaatuit3segmenten:
•
•
•
Kop>ogenenvoelsprieten
Borststuk>potenenevt.vleugels
Achterlijf
4.9Gewervelden
Bevattenwervelkolommetwervels
Zoogdieren
Vissen
Huid
Haar
Schubben
Temperatuur
Warmbloedig
Koudbloedig
Ademhaling
Longen
Kieuwen
Reptielen
Drogeschubben
Koudbloedig
Longen
Vogels
Amfibie
Veren
Slijmachtigehuid
Warmbloedig
Koudbloedig
Longen
Jong:kieuwenen
huid
Volwassen:Longen
enhuid
Voortplanting
Levendbarend
Eierenzonder
schaal
Eierenmet
leerachtigeschaal
Eieren(kalkschaal)
Slijmachtigeeieren
Biologiepagina.nl
Warmbloedig:lichaamstemperatuurisconstant
Koudbloedig:lichaamstemperatuurisgelijkaandeomgeving
4.10
Determineren=hetopnaambrengenvaneenorganisme
Biologiepagina.nl