Arbo in de Praktijk Veiligheidsgedrag

Welkom op de cursus
Basisveiligheid VCA
Versie 4.7
Telefoon uit a.u.b..
6650_700
2
Tijdens het examen is het tonen
van een geldig legitimatiebewijs
verplicht.
6652_700
3
VCA: alleen op je werk?
Uw gastheer
• fff voorstellen
• Johan Schuppert
• vroeger hovenier…..
rugproblemen
Introductie
Basisveiligheid VCA
Opleiding over
veiligheid
gezondheid
welzijn
voor werknemers
6652_700
7
Veilig werken
Het nut van VCA
• Veiligheids Checklist Aannemers
• Geldbesparing.
• (materialen, ziekenhuis opname)
• Leedbesparing
Cijfers 2011
•
•
•
•
•
arbeidsongevallen.
privé-ongeval
Sportblessures
Verkeersongeval
geweld
Werk ongevallen (2011)
•
•
•
•
•
200.000 x medische hulp
76.000 x spoed eisende hulp. (SEH)
5100 x ziekenhuisopname na SEH
7.900 x ziekenhuisopname (direct)
80 doden
• Bron: www.veiligheid.nl
kosten 2011
• De totale directe medische kosten van
arbeidsongevallen:
• 2,6 miljard euro
• (= 2.600.000.000 euro)
• Verzuimkosten (2009) : 210 miljoen
Wie zal dat betalen?
• Werkgevers en werknemers.
Introductie
Hoofdstukindeling
1. Arbeidsomstandigheden en milieu
2. Arbo in de praktijk
3. Gevaarlijke stoffen
4. Etikettering en Signalering
5. Elektriciteit
6. Brand- en explosiegevaar
7. Werken in besloten ruimten
8. Werkplekeisen algemeen
9. Hijs- en hefwerktuigen
10. Werken op hoogte
11. Handgereedschap
12. Gereedschapsmachines
13. Persoonlijke beschermingsmiddelen
6652_700
14
Arbeidsomstandigheden en milieu
Hoofdstuk 1
Arbeidsomstandigheden en
milieu
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
6652_700
De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet)
Rechten en plichten
Toezicht en de Inspectie SZW
Arbo-ondersteuning
Milieu en Europese richtlijnen
Vragen
15
Arbeidsomstandigheden en milieu
Belangrijkste elementen van de Arbowet:
• veiligheid en gezondheid;
• voortdurende verbetering;
• werkgever en werknemer verantwoordelijk;
• samenwerking en overleg;
• deskundige ondersteuning.
6652_700
16
Arbeidsomstandigheden en milieu
Arbowet
• Arbowet

doelvoorschriften
• Arbobesluit

toelichting
Hulpmiddel bij overheidstoezicht en – handhaving
• Arbocatalogus

• Branche brochure 
6652_700
17
door werkgever en
werknemers opgesteld
informatie van
Inspectie SZW voor
bedrijven
Arbeidsomstandigheden en milieu
Arbeidstijdenwet
Regels voor werk en rusttijden.
Maximale werktijd per dag en week.
Hoeveel uren werken en hoeveel uren rust.
Rekening houden met werknemer zijn zorgtaken in gezin.
6652_700
18
Arbeidsomstandigheden en milieu
Plichten van de werkgever: • risico-inventarisatie en
-evaluatie (RI&E);
redelijkerwijs
• opstellen van plan van
aanpak;
• voeren van beleid;
• geven van voorlichting;
• onderzoeken, melden en
registreren van ongevallen;
• zorgen voor veilige middelen
en werkmethoden.
6652_700
19
Arbeidsomstandigheden en milieu
Verantwoordelijkheden werknemers:
• geen gevaar veroorzaken
• beveiligingen en persoonlijke
beschermingsmiddelen toepassen
• voorlichting en instructie volgen
• gereedschap (en machines) op de
juiste manier gebruiken
• melden van gevaar
• meewerken aan ongevallenonderzoek
6652_700
20
Arbeidsomstandigheden en milieu
Rechten van de werknemers:
recht op werkonderbreking als:
• ernstig gevaar dreigt voor
mensen;
• direct dreigend;
• arbeidsinspectie kan niet tijdig
ter plaatse zijn;
• direct melden aan
leidinggevende.
Ook melden aan de Inspectie SZW
6652_700
21
Werk stilleggen
Arbeidsomstandigheden en milieu
De Inspectie SZW
Inspecteurs van SZW controleren op naleving
van de Arbowet
Inspecteurs van SZW zijn bevoegd om
onderzoek te doen bij bedrijven
Inspecteurs van SZW mogen werknemers
vragen naar een geldige legitimatie
6652_700
23
Arbeidsomstandigheden en milieu
De arbeidsinspectie:
• geeft een waarschuwing
• stelt een “eis tot naleving”
• legt het werk stil
• geeft een boete (lik-op-stukbeleid)
• stelt een procesverbaal op
6652_700
24
Arbeidsomstandigheden en milieu
Deskundige ondersteuning
Om de werkgevers en werknemers te helpen bij de
uitvoering van een goed Arbo-beleid zijn er de volgende
mogelijkheden:
• Interne deskundige (bijvoorbeeld preventiemedewerker
en/of Arbodeskundige/veiligheidskundige;
• Het bedrijf is aangesloten bij een interne of externe
gecertificeerde Arbo-dienst (vangnetregeling);
• Het bedrijf heeft een contract afgesloten met een
bedrijfsarts (maatwerkregeling).
6652_700
25
Arbeidsomstandigheden en milieu
Deskundige ondersteuning:
De preventiemedewerker
• stelt o.a. de RI&E op en het plan van aanpak;
• De RI&E moet wel getoetst worden door een
gecertificeerde Arbodeskundige en deze adviseert over
het plan van aanpak.
6652_700
26
Risico-inventarisatie
en Evaluatie (RI&E)
• Verplicht voor alle bedrijven met (ingeleend) personeel
• Inventarisatie van gevaren bij het werk en de kans op
negatieve effecten
• Evaluatie: plan van aanpak
– gevaren en risico’s voor mensen voorkomen of
– zo klein mogelijk houden
RI&E en plan van aanpak: regelmatig bijstellen
Arbeidsomstandigheden en milieu
Deskundige ondersteuning
Medewerking van de interne of externe Arbodienst of van
een bedrijfsarts is verplicht voor:
• het begeleiden van zieke werknemers;
• het uitvoeren van het (vrijwillige) Periodieke Medisch
Onderzoek (PMO);
• uitvoeren van aanstellingskeuringen als deze
noodzakelijk zijn voor de functie.
In ieder geval moeten bedrijven zelf ook over Arbodeskundigheid beschikken.
6652_700
28
Arbeidsomstandigheden en milieu
WET MILIEUBEHEER
Doelen:
– Bescherming/verbetering van milieu
– Doelmatige verwijdering van afvalstoffen
Dus:
– productieprocessen aanpassen;
– uitstoot beperken;
– afval verminderen en scheiden.
6650_700
29
Arbeidsomstandigheden en milieu
MILIEUWETGEVING
– Wet Milieubeheer, doel: bescherming en verbetering van milieu
– Wet Milieubeheer Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren:
Vergunning met voorschriften en Uitvoeringsbesluiten met regels
– Wet Milieugevaarlijke Stoffen(nu EG-verordening REACH),
doel: mens en milieu te beschermen tegen gevaarlijke stoffen
Bevat regels over Meldingsplicht, Werkzaamheden, Etikettering
en Verpakking
– REACH=Registratie Evaluatie Autorisatie Chemische stoffen
6652_700
30
CE-markering
CE = Conformité Européene
CE = Europese richtlijn voor
gebruikveiligheid van
producten
• Verplicht voor o.a. arbeidsmiddelen, werkkleding,
persoonlijke beschermingsmiddelen etc.
• Verplicht in alle EU-landen
6652_700
31
Arbo in de Praktijk
Hoofdstuk 2
Arbo in de praktijk
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
6652_700
Risico’s
Ongevalbeheersing
Preventie
Het melden van ongevallen
Taak Risico Analyse en
Laatste Minuut Risico Analyse
Veilig gedrag
Procedures en instructies, signalering
Noodsituaties en Bedrijfsnoodplan
Vragen
32
Arbo in de Praktijk
BRONNEN VAN RISICO’S
•
•
•
•
•
6652_700
het soort werk
kennis en ervaring
de werkplek zelf
het welzijn
de mentaliteit
33
Ervaring en aard werk
Regels naleven
Arbo in de Praktijk
VEILIGHEID:
IS HET BEWUST NEMEN VAN
AANVAARDBARE RISICO’S
6652_700
36
Arbo in de praktijk
Risico = mate van waarschijnlijkheid dat
een bepaald effect zal plaatsvinden
Risico = kans x effect
Risico = kans x effect
Arbo in de Praktijk
Een ongeval is ongewenst
met schade en/of letsel
tot gevolg
Een bijna-ongeval
is ongewenst
maar heeft geen
schade en/of letsel
tot gevolg
Wat een geluk!
6652_700
39
Bijna ongeluk
ongeluk
ijsberg
Arbo in de Praktijk
Ongevallen gebeuren niet zo maar
Er gaat een reeks aan gebeurtenissen vooraf:
ongevallen voorkomen door:
• voorkomen van onveilige handelingen
• voorkomenvan onveilige situaties
Maatregelen:
bv. taak- of werkomschrijving, toezicht
instructie en voorlichting
6652_700
43
Arbo in de Praktijk
Veiligheid is een taak voor iedereen!
20% onveilige
situaties!
80 % onveilige handelingen!
6652_700
44
Onveilige situatie
Onveilige handeling
Arbo in de Praktijk
Als er toch een (bijna-)ongeval plaatsvindt ..
Intern
nummer
Melden
en
Registreren
6652_700
47
Arbo in de Praktijk
TRA en LMRA
Taak Risico Analyse
• analyse van de gevaren
• bij uitvoering van risicovolle taken
• veiligheid en de gezondheid van werknemers.
Doel:
• risico’s te analyseren en te evalueren
• afspreken van juiste beheersmaatregelen
Toepassing bij:
• uitvoering van risicovolle taken / werkzaamheden
• uitvoering van werk in een risicovolle omgeving
Arbo in de Praktijk
TRA en LMRA
Laatste minuut risico analyse
Een LMRA of Start Werk Analyse:
• Uitvoeren voor je echt aan het werk gaat
• Korte risico controle en “zelf check”
• Eerst denken dan pas doen
6652_700
49
Arbo in de Praktijk
Veiligheidsgedrag
Veilig gedrag is:
Je zodanig gedragen dat je jezelf en anderen niet in
gevaar brengt
Dat bereik je door:
• je aan de veiligheidsvoorschriften houden;
• aanwijzingen en instructies opvolgen;
• onveilige handelingen stoppen;
• onveilige situaties opheffen;
• onveilig gedrag: persoon aanspreken of melden aan leidinggevende;
• orde en netheid betrachten.
6652_700
50
Arbo in de Praktijk
Veiligheidsgedrag
Gevaar van alcohol en drugsgebruik:
• verminderde waakzaamheid;
• verminderd of problematisch functioneren;
• verminderd inschattingsvermogen van situaties;
• drempelverlagend voor grensoverschrijdend gedrag;
• overschatting van de eigen mogelijkheden;
• verhoogde werkdruk op collega’s en verstoring van de
werkorganisatie.
6652_700
51
Arbo in de Praktijk
Procedures en instructies
Algemene veiligheidsregels hebben betrekking op:
• aan en afmelden;
• verkeersregels op het terrein;
• hoe te handelen bij calamiteiten;
• scheiden van afval;
• melden van ongevallen, brand en incidenten.
Deze zijn bedoeld voor:
• de gehele organisatie;
• eigen personeel;
• uitzendkrachten;
• andere personen op de locatie;
• personeel van aannemers en onderaannemers.
6652_700
52
Arbo in de Praktijk
Procedures en instructies
Specifieke veiligheidsregels hebben betrekking op:
• betreden van besloten ruimten;
• werken op hoogte;
• warm/heet werk;
• werken in explosiegevaarlijke omgeving;
• gebruik van de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen;
• graafwerkzaamheden;
• gebruik van specifieke gereedschappen, apparatuur en werktuigen.
Zij hebben betrekking op:
- toezicht
- afscherming
- opleiding
- inspectie
6652_700
- ventilatie
- signalering
- markering
53
Arbo in de Praktijk
Bedrijfshulpverleningsplan
Doel:
• voorbereid zijn op noodsituaties;
• noodsituaties bestrijden;
• slachtoffers voorkomen en beperken;
• slachtoffers helpen.
Het BHV plan moet bij iedereen bekend zijn,
dus ook bij bezoekers.
6652_700
54
Arbo in de Praktijk
Bedrijfshulpverleningsplan
In de instructies staat onder meer het volgende:
• onmiddellijk werk onderbreken, externe communicatie stoppen;
• instructies van de opdrachtgever opvolgen;
• zich naar de evacuatieplaats begeven, conform evacuatieplan of
instructies BHV-er;
• evacueren dwars op de windrichting;
• bij aankomst op de evacuatieplaats aanwezigheid melden.
• Gebruik geen liften!
6652_700
55
Arbo in de Praktijk
Wat te doen in geval van nood:
•
•
•
•
6652_700
eerst melden / alarmeren
handelen en maatregelen nemen
situatie veiligstellen en erger voorkomen
beëindiging incident / noodsituatie door hoofd
bedrijfsnoodorganisatie
56
Arbo in de praktijk
Maatregelen ter voorkoming
van ongevallen
(preventie)
de mens
de omgeving
de organisatie
de techniek
Kick back motorzaag
• Techniek:
veiligheidsketting
• Mens:
PBM’s/uitgerust
• Organisatie: cursus
motorzagen verplicht
• Omgeving: veilige
werkplek
Gevaarlijke stoffen
Hoofdstuk 3
Gevaarlijke stoffen
3.1
Risico’s door opname van gevaarlijke stoffen
3.2
Gevaarlijke stoffen en vergiftiging
3.3
Soorten gevaarlijke stoffen
3.4 Industriële gascilinders en opslag in vaten en tanks
3.5
Biologische stoffen
3.6 Grenswaarden
3.7 Maatregelen tegen gevaarlijke stoffen
3.8 Vragen
6652_700
59
Gevaarlijke stoffen
Gevaarlijke stoffen
Opname van gevaarlijke stoffen via:
• spijsverteringsorganen (mond)
• ademhalingsorganen (longen)
• huid
6652_700
61
Gevaarlijke stoffen
Voorkomen van opname in het lichaam:
• draag beschermende kleding en schoeisel;
• zorg voor goede ventilatie en/of adembescherming;
• eet,drink en rook niet op de werkplek;
• trek vuile werkkleding uit bij pauzes en einde werkdag;
• was altijd eerst je handen en gezicht als je gaat
eten,drinken en roken;
• verzorg wondjes zoals het hoort.
6652_700
62
Gevaarlijke stoffen
Vergiftiging
ACUUT
CHRONISCH
6652_700
63
Gevaarlijke stoffen
Risico’s van gevaarlijke
stoffen:
• reukgrens ligt hoger dan de grenswaarde;
• sommige gevaarlijke stoffen ruiken aangenaam;
• sommige gevaarlijke stoffen schakelen de reukzenuw al
bij lage concentraties uit waardoor je denkt dat je veilig
bent (H2S);
• maskering van gevaarlijke stoffen door andere (niet)
gevaarlijke stoffen;
6652_700
• geur is persoonsafhankelijk.
64
Gevaarlijke stoffen
Vormen waarin gevaarlijke stoffen
kunnen voorkomen:
•
•
•
•
•
•
6652_700
Gas
Damp
Vloeistof
Vaste stof
Nevel
Stof
65
Gevaarlijke stoffen
Eigenschappen:
• explosief
• Oxiderend. (roesten of met 02 branden)
• zeer licht ontvlambaar, licht ontvlambaar,
ontvlambaar
• (zeer) giftig.
• schadelijk of irriterend
• bijtend of corrosief
• kankerverwekkend
• milieugevaarlijk
• Sensibiliserend (gevoelig maken voor een stof)
6652_700
66
Gevaarlijke stoffen
Soorten:
• (organische)oplosmiddelen
• cyclische verbindingen
• zuren en logen
• zware metalen
• koolmonoxide
• asbest
• cement
• huishoudmiddelen
6652_700
67
Gevaarlijke stoffen
Huishoudmiddelen
Gebruik van gevaarlijke stoffen in het huishouden.
Risico’s zijn dezelfde als in het bedrijf.
Dus: dezelfde beschermende maatregelen nemen als in het bedrijf!
*Houdt kinderen uit de buurt
*Zorg dat kinderen er niet bij kunnen komen door
gevaarlijke stoffen achter slot en grendel op te slaan.
*Brandgevaarlijke stoffen koel opslaan.
6652_700
68
Gevaarlijke stoffen
Industriële gascilinders
•
Kleurcodering op schouder van cilinder.
•
Correct opslaan.
•
Batterijen gasflessen niet opstellen op arbeidsplaats.
•
Voldoende ventilatie van opslagruimte.
•
Nooit opslaan in of bij kelders, putten en sleuven.
•
Zuurstofflessen gescheiden houden van flessen met brandbare
gassen.
•
Aangepaste blusmiddelen.
•
Water als koelmiddel bij opslagruimte.
| 69 |
B-VCA v 4.7 | © Koninklijke PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
Preventieve maatregelen
• Controleer opslagvaten en tanks regelmatig op
lekkage.
• Controleer bedrijfsinstallaties zoals leidingen,
filters, afsluiters en verdeelstukken op lekkages.
• Zorg voor voldoende lekbakken.
• Ruim gelekte producten zo snel mogelijk op.
6652_700
70
Gevaarlijke stoffen
Biologische stoffen
Biologische stoffen komen bijvoorbeeld voor in
de:
• afvalverwerkingindustrie;
• gezondheidszorg;
• landbouw;
• voedingsindustrie;
• waterzuiveringsinstallaties.
6652_700
71
Gevaarlijke stoffen
Biologische
stoffen
Risico’s bij blootstelling:
• infecties;
• vergiftigingen;
• allergie;
• schimmels.
Wanneer?
•
•
•
•
6652_700
bij contact met dieren;
werken in riolen;
werken in vervuilde grond
werken in bepaalde afdelingen van ziekenhuizen en
verpleegcentra.
72
Gevaarlijke stoffen
Preventieve maatregelen bij Biologische stoffen:
• inenten;
• blootgestelde werknemers beperken;
• duur blootstelling beperken;
• beschermende kleding gebruiken;
• huidcrème gebruiken;
• oogbescherming gebruiken;
• na het werk en bij pauze de handen en gezicht wassen.
6652_700
73
Gevaarlijke stoffen
Grenswaarde
Wordt uitgedrukt in:
• deeltjes (gas) per miljoen deeltjes lucht [ppm]
of
• milligram stof per kubieke meter [mg/m3]
6652_700
74
Gevaarlijke stoffen
Grenswaarde
• Grenswaarde-TGG (Tijd gewogen
gemiddelde)
= maximaal 8 uur per dag of maximaal 40 uur
per week
• Grenswaarde-C (Ceiling)
= plafondwaarde ofwel maximale waarde
ongeacht
tijdsduur
• Grenswaarde-H
Stoffen gaan gemakkelijk door de huid
6652_700
75
grens waarde
Gevaarlijke stoffen
Grenswaarde
Grenswaarden zijn gezondheidskundige waarden.
De grenswaarde geldt voor mensen die:
• niet meer dan 8 uur per dag werken;
• niet meer dan 40 uur per week werken;
• volwassen en gezond zijn;
• onder normale omstandigheden werken en
geen zwaar werk doen.
6652_700
77
Gevaarlijke stoffen
Maatregelen ter voorkoming aan blootstelling:
• Maatregelen aan de bron
• Ventilatie
• Scheiden van mens en bron
• Persoonlijke bescherming
6652_700
78
Scheiden bij de bron
Proeftoets H1 tm H3