Hoofdstuk 4 Etikettering en signalering

Etikettering en signalering
Hoofdstuk 4
Etikettering en signalering
4.1 Etikettering, bijzondere risico’s en
veiligheidsmaatregelen
4.2 Gevarendiamant
4.3 Chemiekaarten, veiligheidsinformatiebladen,
signaleringsborden
en markeringen
4.4 Vragen
6652_700
1
Lezen!
Etikettering en signalering
Etiketten op kleinverpakkingen:
• (chemische) naam van de stof;
• het gevaarsymbool;
• H-zinnen; (Hazard = gevaar)
• P-zinnen; (Precaution =voorzorg)
• naam van de fabrikant/leverancier.
6652_700
3
R en S zinnen
Etikettering vlgs het GHS
(global harmonized system)
explosief
((zeer) licht)
ontvlambaar
oxiderend
milieuschadelijk
nieuw; lange termijn
Gezondheidsschadelijk.
(kankerverwekkende,
mutagene en/of
reprotoxische stoffen)
corrosief
nieuw;
gassen onder druk
(zeer) giftig
Schadelijk
of irriterend
6652_700
Nieuwe etiketten 2010 ingevoerd
en vanaf 2017 verplicht
5
klein chemisch afval
( geen GHS klasse)
Handelen!
Etikettering en signalering
Chemiekaart
aceton
6652_700
7
Etikettering en signalering
Blz 50 - 53
Signalering
Signalering van gevaren op de werkvloer verplicht
Vorm
Vergelijkbaar met de
verkeerstekens
Kleur
rood
Vijf groepen signaleringstekens:
•
verbodsbord;
•
gebodsbord;
•
veiligheidsvoorzieningenbord;
•
waarschuwingsbord;
•
mededelingbord.
|8|
verbod
geel
Attentie,
mogelijk gevaar
groen
blauw
Verder wordt gebruik gemaakt
van markeringen in de vorm van
strepen en linten
betekenis
Noodvoorziening
en vluchtroutes
gebod
informatie
-u mag niet…
-verboden…
-stop…
let op…
-gevaar voor…
Waar is:
-nooduitgang,
-vluchtweg
-nooddouche
-EHBO-post
-….
U moet…
-pbm’s dragen
-hier oversteken
-hier parkeren
B-VCA v 4.7 | © Koninklijke PBNA | not for general distribution |
markering
Elektriciteit
Hoofdstuk 5
Elektriciteit
5.1
5.2
5.3
5.4
6652_700
Risico’s bij het werken met elektriciteit
Veilig werken met elektriciteit
Bijzondere gevaren bij elektriciteit
Vragen
10
Biertje?
V=IxR
• V=IxR
• Spanning = stroom x weerstand
• Volt = Ampere x Ohm
• 12 = 0,1 x 120
• 12.000 = 0,1 x 120.000
Elektriciteit
Veiligheid bij elektriciteit
• ongevallen
- weerstand kleiner  stroomsterkte groter
- stroomsterkte groter  warmteontwikkeling groter
6652_700
13
Elektriciteit
Stroomdoorgang kan dodelijk zijn!
De grootte en aard van het letsel is afhankelijk
van:
- weg van stroom door lichaam
- aanrakingsoppervlak
- stroomsterkte
- tijd stroomdoorgang
- soort en hoogte spanning
- lichamelijke conditie
6652_700
14
Elektriciteit
Stroomsterkte
0,2 - 2 mA
licht prikkelend gevoel
2 mA - 10 mA sterk wordende pijnlijke spierkramp
6652_700
10 - 20 mA
grensstroomsterkte; onder spanning staande delen
kan je niet meer loslaten
>20 mA
ademhaling wordt belemmerd;
snelle hulp is nodig om verstikking
te voorkomen
100 mA
hartfibrillatie is dodelijk als niet direct wordt
ingegrepen (directe elektrocutie)
16
Elektriciteit
Stroomsterkte fataal
Afhankelijk van:
• huidweerstand;
• aanrakingsoppervlak;
• standplaats;
• soort en hoogte spanning
veilige spanning is
• maximaal 120 V gelijkspanning
• maximaal 50 V wisselspanning
6652_700
17
~
Elektriciteit
Veiligheidsmaatregelen zijn:
• alleen handelingen door deskundigen;
• geen deskundigheid? NIET AANKOMEN!
• gebruik "veilige spanning" (in besloten ruimten);
• veiligheidsaarding van uitwendig metalen omhulsel
aarding steigers;
• bij bouwwerken aardlekschakelaar in elektrische
voeding (aanspreekstroom 30 mA);
• aarding van metalen werkplaats- en opslagcontainers;
• deugdelijke kabels (mechanische bescherming).
6652_700
18
Elektriciteit
Veiligheidsmaatregelen zijn (vervolg):
•
•
•
•
•
•
•
6652_700
fysieke afscherming;
isolatie;
dubbele isolatie;
aardlekbeveiliging;
lage spanningen;
veiligheidstransformator;
jaarlijkse controle.
19
dubbel geïsoleerd
Elektriciteit
Statische elektriciteit
• Risico bij:
• slecht geleidende stoffen;
• geïsoleerde (niet-geaarde) opstelling.
• oplading door wrijving
• vonkoverslag als elektrische lading niet kan weglekken
via aardleiding .
6652_700
20
Elektriciteit
Statische elektriciteit, preventieve maatregelen zijn:
• toevoegen anti-statische dope (ASA);
• beperken stroomsnelheid;
• goede aarding leidingen, apparatuur, tanks;
• valhoogte in opslagvat beperken;
• hogedrukspuit aarden;
• toepassen inert gas (bijvoorbeeld stikstof);
• aansluiten op aardleidingnet;
• verhogen luchtvochtigheid bij droge stof.
• draag altijd antistatisch schoeisel, kleding
6652_700
21
Brand- en explosiegevaar
Hoofdstuk 6
Brand- en explosiegevaar
6.1
6.2
6.3
6.4
6.5
6652_700
Wat is brand?
Risico’s bij brand
Blusmiddelen
Wat te doen bij brand?
Vragen
22
Bar-B-Q
brandwonden
Brand- en explosiegevaar
Type brand:
6652_700
Vaste stof
Gas
Vloeistof
Metaal
25
Brand- en explosiegevaar
5 componenten
voor brand
6652_700
26
Brand- en explosiegevaar
Risico’s van brand:
•
•
•
•
•
•
•
6652_700
vlampunt;
explosiegrenzen;
zuurstofgehalte;
reactiebevordering;
reactie met water;
zelfontbranding;
brandbevorderende stoffen.
27
Brand- en explosiegevaar
Vlampunt:
• bij vloeistoffen en
dampen
• temperatuur waarbij
de damp (in juiste
mengverhouding met
omgevingslucht) kan
worden ontstoken
(met bv. aansteker,
lucifer)
6652_700
28
Brand- en explosiegevaar
Explosiegrenzen
• bij gas, stof (stofexplosie)
• volumepercentage gas of
stof dat (in juiste
mengverhouding met
omgevingslucht) kan
exploderen
(ontsteking door vlam,
vonk)
elk gas heeft eigen
explosiegebied
6652_700
29
Brand- en explosiegevaar
Explosie gevaarlijke omgevingen zijn:
• Gas en Oliewinninginstallaties;
• Raffinaderijen;
• Overlaadstations;
• Opslag brandbare stoffen;
• Graansilo’s.
6652_700
30
Brand- en explosiegevaar
In explosiegevaarlijke omgevingen is het streng
verboden om:
• zonder toestemming te betreden;
• zonder toestemming materialen en middelen mee
te nemen die een gevaar kunnen opleveren;
• zonder werkvergunning werkzaamheden uit te voeren.
6652_700
31
Brand- en explosiegevaar
Blussen door middel van:
• natte blusstoffen
• water, schuim en AFFF
• droge blusstoffen
• zand en bluspoeder
• gasvormige blusstoffen
• kooldioxide (CO2) ook wel
koolzuursneeuw
6652_700
32
Brand- en explosiegevaar
Blusstof:
Water (stoom) - koelende werking
zuurstofverdringing
6652_700
Schuim
- zuurstofafsluiting
Zand
- zuurstofafsluiting en koelend
Bluspoeder
- negatieve katalyse
CO2
- zuurstofverdringing
AFFF
- zuurstofafsluiting
33
Brand- en explosiegevaar
Wat als……?
• Zorg voor eigen veiligheid
• Meld de brand
• Waarschuw mensen in de omgeving
• Doe deuren en ramen dicht
• Breng mensen in veiligheid
Onderneem alléén een bluspoging als het veilig kan
6652_700
34
nooduitgang
Werken in besloten ruimten
Hoofdstuk 7
Werken in besloten ruimten
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6
6652_700
Risico’s in besloten ruimten
Maatregelen
Graafwerkzaamheden
Steekflenzen
Werkvergunningen
Vragen
36
Besloten ruimte
Werken in besloten ruimten
Besloten ruimten
Eigenschappen:
• erg klein;
• moeilijk te ventileren;
• kleine in- en uitgangen;
• slecht verlicht;
6652_700
38
Voorbeelden:
• opslagtanks;
• reactieketels;
• kelders;
• riolen;
• liftschachten;
• putten/sleuven.
Werken in besloten ruimten
Risico’s van besloten ruimten:
• brand en explosie
• gevaarlijke stoffen
• zuurstoftekort
• elektrocutie
• vallen en struikelen
6652_700
39
gierkelder
Werken in besloten ruimten
Maatregelen bij werken in besloten ruimten
• Voorbereidende werkzaamheden
• Tijdens het werk
6652_700
41
Werken in besloten ruimten
Voorbereidende werkzaamheden
• organiseren;
• toezicht en verblijfsduur;
regelen: veiligheidswacht
• metingen verrichten.
6652_700
42
Werken in besloten ruimten
Metingen vooraf:
• zuurstof
:
19-21%
• explosiegevaar : < 10% LEL
• giftige stoffen
6652_700
: < grenswaarde
43
Werken in besloten ruimten
Maatregelen tijdens het werk:
• bereikbaarheid en vluchtmogelijkheid
• ventileren
• specifieke maatregelen nodig bij:
• lassen;
• verven;
• overige bijzondere werkzaamheden
6652_700
44
Schone werkplek
Werken in besloten ruimten
Graafwerkzaamheden
Maatregelen vooraf:
• melden bij het KLIC
• geldige graafvergunning
• eventueel opspoorapparatuur gebruiken
Begin met:
• proefsleuf graven(binnen 1,5 meter van opgegeven locatie)
• afwijkingen van leidingen en kabels melden.
• graven met machine met een niet-getande graafbak
• denk aan opstelling van machines
• ook een sleuf kan worden beschouwd als besloten ruimten
• houdt rekening met instortingsgevaar!
• neem de juiste voorzorgsmaatregelen!
6652_700
46
Werken in besloten ruimten
Steekflens
Isoleren van leidingen
met behulp van een
steekflens (zo dicht mogelijk
bij de besloten ruimte!)
6652_700
47
Werken in besloten ruimten
Doel werkvergunning:
Werk
vergunning
…………
…………….
….
……..
………….
6652_700
• overleg tussen betrokkenen;
• bindende afspraken;
• vastleggen van voorwaarden voor
uitvoeren van werk.
48
Werken in besloten ruimten
Specifieke werkvergunningen zijn:
• heetwerkvergunningen t.b.v. laswerkzaamheden;
• graafvergunningen t.b.v. graven van bijvoorbeeld
sleuven om kabels en leidingen te repareren of
toe te voegen;
• werken met gevaarlijke stralingsbronnen;
• verwijderen van asbest.
6652_700
49
Werken in besloten ruimten
Onderdelen werkvergunning:
Werk
vergunning
…………
…………….
….
……..
………….
• aanvraag werkzaamheden
• maatregelen door
verstrekkende afdeling
• maatregelen door houder
• bekrachtiging
Je moet de inhoud kennen en begrijpen!
6652_700
50
Werkplekeisen algemeen
Hoofdstuk 8
Werkplekeisen algemeen
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
8.6
8.7
8.8
6652_700
Voorkom struikelen, uitglijden en verstappen
Risico’s bij tillen
Gevaren van geluidshinder
Risico’s bij sloopwerk
Gevaren bij lassen en snijden
Werken in kou en hitte
Hoge drukpompen en – leidingen
Vragen
51
Werkplekeisen algemeen
Struikelen, uitglijden en verstappen
6652_700
Oorzaken:
- niet-egale ondergrond
- gladde ondergrond
- hoogteverschil
- beperking menselijk lichaam
Preventie:
- aanpak bij de bron
- scheiden van mens en gevaar
- markeringen
- persoonlijke bescherming/gedrag
52
Werkplekeisen algemeen
Tillen
• juiste houding
• gebruik bescherming
• gebruik hulpmiddelen
6652_700
53
Achter de geraniums?
Werkplekeisen algemeen
Gevaren van lawaai op de werkplek:
• hinder in de vorm van concentratieverlies;
• vermindering van de spraakverstaanbaarheid;
• tijdelijke gehoorvermindering.
80 dB(A): blijvende schade aan gehoor mogelijk
gehoorbescherming dragen geadviseerd
werkgever moet maatregelen nemen
85 dB(A): gehoorbescherming verplicht
6652_700
55
Werkplekeisen algemeen
Mogelijke gevolgen van geluidhinder kunnen zijn:
• verstoring van de communicatie;
• niet horen van waarschuwingen of hulpgeroep;
• blijvende gehoorschade;
• nervositeit;
• verminderde concentratie, vermoeidheid;
• hoofdpijn;
• versnelde ademhaling;
• maag- en darmklachten;
• verhoogde bloeddruk.
56
Werkplekeisen algemeen
Blijvende gehoorschade heeft tot gevolg:
• moeite hebben met het horen van hoge tonen of zachte
geluiden,
• moeite hebben met telefoneren,
• moeite hebben met het volgen van een gesprek in rumoerige
omgeving,
• horen van fluit, piep- of bromtonen, die niet uit de omgeving komen.
Gehoorschade is definitief
Gehoorschade is niet te genezen
6652_700
57
Werkplekeisen algemeen
Gevaren bij sloopwerkzaamheden zijn:
• verstappen en struikelen;
• uitstekende constructiedelen;
• werken op hoogte;
• instabiliteit bij sloopfront;
• vallend sloopmateriaal;
• instorting;
• vrijkomen gevaarlijke stoffen;
• lawaai.
6652_700
58
Werkplekeisen algemeen
Veiligheidsmaatregelen bij slopen zijn:
• persoonlijke valbeveiliging gebruiken
• rekening houden met draagkracht van
overblijvende constructie
• zonder specifiek plan niet boven of onder elkaar werken
• gebruik stortkokers
• persoonlijke beschermingsmiddelen; helm,
• veiligheidsschoenen, overall, adembescherming,
• gehoorbescherming gebruiken
• inventariseren concentratie gevaarlijke
stoffen (bv. asbestinventarisatie)
6652_700
59
Werkplekeisen algemeen
Mogelijke gevaren bij elektrisch lassen zijn:
• elektrocutie;
• brand en explosie door hittevorming en wegspringende spetters;
• verbranding van de huid door vrijkomende UV-straling;
• verbranding van het hoornvlies door vrijkomende UV- straling;
• verblinding van de ogen door vrijkomende infrarood straling;
• warmtestraling;
• vergiftiging door lasrook;
• longaandoeningen door inademen van lasrook;
• verkeerde werkhouding.
6652_700
60
Werkplekeisen algemeen
Veiligheidsmaatregelen bij elektrisch lassen zijn:
• spanningverlagend relais (in besloten ruimten verplicht);
• persoonlijke bescherming:
- laskap
- lasschort
- laskleding
- veiligheidsschoenen
- luchtgeventileerde laskap;
• lasgordijnen voor bescherming van personen in de omgeving tegen
UV en infraroodstraling;
• plaatselijke afzuiging van lasrook;
• ruimtelijke ventilatie;
• blusmiddelen onder handbereik;
6652_700
• werkvergunningensysteem indien
vereist.
61
Werkplekeisen algemeen
Enkele gevaren bij Autogeen lassen, snijden en branden
zijn:
• geraakt worden door spetters gloeiend materiaal;
• brand door brandbaar materiaal dat vlam vat;
• vlamterugslag;
• lekkage van gas en zuurstof;
• sommige gassen zoals propaan zijn zwaarder dan lucht
en blijft hangen in putten, uitgravingen en kelders.
6652_700
62
Werkplekeisen algemeen
Veiligheidsmaatregelen bij autogeen lassen, snijden en
branden zijn:
• draag de juiste beschermende kleding;
• verwijder eerst de brandbare materialen in je omgeving of dek ze af;
• gebruik van vlamdover in de slang tussen acetyleenfles en brander;
• terugstroombegrenzers op gas en zuurstofslang van brander;
• wees bedacht op lekkage van gas en zuurstof in laaggelegen
werkomgeving;
6652_700
63
Werkplekeisen algemeen
Veiligheidsmaatregelen bij autogeen lassen, snijden en
branden zijn (vervolg):
• slangbreuk beveiliging toepassen;
• continue gas meten;
• acetyleenfles rechtopstaand gebruiken of minimaal onder een
hoek van 30 graden;
• plaatselijke afzuiging van lasrook en gassen;
• ruimtelijke ventilatie.
• blusmiddelen onder handbereik;
• werkvergunningensysteem indien vereist.
64
Werkplekeisen algemeen
Het gevaar bij werken in kou is:
• versnelde afkoeling met gevolg:
• bevangen raken door de koude;
• bevriezingsverschijnselen;
• veel materiaal niet veilig te gebruiken.
Maatregelen hiertegen zijn:
• warmteondergoed en isolerende kleding dragen;
• op beschutte werkplek je werk uitvoeren;
• nooit in tocht werken;
• geschikt gereedschap gebruiken;
• op tijd extra pauzes inlassen;
• afwisselen met collega’s.
6652_700
65
Werkplekeisen algemeen
Het gevaar bij werken in warmte is:
• bevangen raken en flauwvallen;
• onvoldoende afvoer van lichaamswarmte;
• verlies van lichaamsvocht.
Maatregelen hiertegen zijn:
• voldoende pauzes inlassen;
• afwisselen met collega’s;
• op tijd voldoende drinken;
• ademende werkkleding gebruiken;
• hittewerende werkkleding gebruiken.
6652_700
66
Werkplekeisen algemeen
Gevaren bij werken met hoge druk zijn:
• openbarsten van leidingen;
• doorspuiten van onderdelen van installaties;
• geraakt worden door wegschietende onderdelen;
• onbevoegd en onbekwaam werken met hoge druk machines
zoals industriële hoge druk reinigers.
Maatregelen hiertegen zijn:
• voor ingebruikname installaties en machines testen;
• afpersen van installaties met vloeistof, meestal water;
• testen en afpersen met zo weinig mogelijk personeel en gebied
afschermen/afzetten;
• veiligheidsinstructies nauwkeurig opvolgen;
6652_700
• alleen hiertoe opgeleid personeel
inzetten.
67
Hijs- en hefwerktuigen
Hoofdstuk 9
Hijs- en hefwerktuigen
9.1
9.2
9.3
9.4
9.5
9.6
9.7
9.8
6652_700
Hijskranen
Kettingwerk
Staalkabels
Touw en hijsbanden
Samenstel,stroppen, lengen
en hijsjukken
Takels
Vorkheftrucks en Palletwagens
Vragen
68
Hijs- en hefwerktuigen
Hijsen:
• manueel;
• hulpmiddelen (takels e.d.);
• mobiele hulpmiddelen (steekwagen, vorkheftruck);
• hijskranen.
Voorbeelden:
• mobiele kraan;
• portaalkraan;
• auto laadkraan;
• bouwkraan.
6652_700
70
Hijs- en hefwerktuigen
Regels voor hijswerktuigen zijn:
• kraanboek aanwezig;
• hijstabellen en hijsgrafieken aanwezig;
• keuringscertificaten aanwezig.
6650_700
71
Hijs- en hefwerktuigen
Vereisten voor de bediener van
een hijswerktuig:
• Deskundigheidsbewijs STVT
(Verplicht voor torenkranen, mobiele kranen en
heistellingen)
• Registratieboekje
(Ervaring en geneeskundige verklaring)
6652_700
72
Hijs- en hefwerktuigen
Risico’s bij hijswerktuigen:
• personen binnen
draaibereik;
• afstempelen;
• zware lasten;
• windkracht;
• (naderend)onweer.
6652_700
73
Hijs- en hefwerktuigen
Hijsgereedschap:
Let op:
maximale werklast
•
•
•
•
•
•
•
kettingwerk
staalkabels
touw
stroppen, lengen
en hijsbanden
haken en ogen
takels
hoeken van lengen
mogelijke slijtage
6652_700
75
Strop
• strop
leng
• leng
Hijs- en hefwerktuigen
Risico’s van takels zijn:
• mechanische breuk van takel of van bevestigingspunt;
• overbelasting.
Niet doen:
• overbelasten;
• vastmaken aan bordessen, railing en leidingwerk;
• op de punt belasten;
• niet zijdelings belasten.
Wel doen:
• regelmatig controleren, zeker voor elk gebruik;
• defecten direct melden.
6650_700
77
Hijs- en hefwerktuigen
Vorkheftrucs:
•
•
•
•
6652_700
wettelijke verplichtingen;
voorzieningen;
veilig gebruik;
markering en keuring.
78
Hijs- en hefwerktuigen
Verboden bij het werken met een vorkheftruck:
• meerijden tenzij er een 2e zitplaats is;
• personen te heffen tenzij speciale voorziening
aanwezig is;
• hijsen tenzij juiste aanpassing aanwezig is;
• het contragewicht te verzwaren;
• te roken bij elektro-heftrucks.
Verplicht bij het werken met vorkheftrucks is:
• de chauffeur moet goed zicht hebben;
• gebruik van de veiligheidsgordel.
6652_700
80
Hijs- en hefwerktuigen
Palletwagen:
• altijd op een vlakke ondergrond
gebruiken;
• denk aan obstakels;
• zorg voor voldoende transportruimte.
6652_700
81
Proeftoets H4 tm H9