Chris Van Den Broeck. belga

Chris Van Den Broeck. belga
‘Natuurlijk hebben we een feestje gebouwd’, zegt Chris Van Den Broeck. De Belgische
topwetenschapper heeft aan het Nederlandse Nikhef-instituut in Amsterdam meegewerkt aan
de zeer succesrijke jacht op de zwaartekrachtgolven. ‘Eerst hebben we een paar flessen
champagne gekraakt, dan zijn we samen lekker gaan eten. Dat mocht ook wel, de afgelopen
vijf maanden, vanaf de waarneming, hebben we alleen maar keihard gewerkt. Geen tijd voor
vreugde.’
‘Zodra de meting er was, ging die naar alle collega’s over heel de wereld, en dook iedereen in
de analyse. Ik coördineerde. Hier in Nikhef hebben wij berekend hoe de golf er volgens de
theorie uit moest zien. We berekenden ook hoe dergelijke zwarte gaten zouden trillen. Het
klopte allemaal precies met de waarneming, tot op het laatste krulletje. Gelukkig maar, anders
had Einstein er gelegen.’
‘Mijn collega van de deur hiernaast, Jo van den Brand, leidde mee de foutcontrole. Was het
mogelijk dat een evil genius onze detectors manipuleerde? In een eerdere fase hadden drie
collega’s de macht om de spiegels te doen trillen alsof er een golf langskwam, om te
controleren of hun collega’s op scherp stonden. Wie was er op het moment suprême te zien op
de camerabeelden en wat deed hij daar? Wat was de precieze toestand van elk instrument?
Wat lieten de seismometers rond onze apparatuur en in de rest van Amerika zien? Kwam er
een vliegtuig over? Was de stroomvoorziening stabiel, de wiskunde correct?’
Heb je voor zo’n jachtpartij echt duizend wetenschappers nodig?
‘Nou en of. Je hebt er al honderden nodig om het ding te bouwen. Je moet niet vergeten dat
het nauwkeurig genoeg is om de dikte van een mensenhaar te meten op Proxima Centauri, op
vier lichtjaren van hier. Dat vergt de beste lasers en de beste spiegels ter wereld, superoptica,
ongehoorde trillingsdemping, materiaalwetenschappers, supercomputerbouwers, elektronici,
statistici, relativiteitsfysici.’
‘Uit al dat vernuft zijn trouwens al toepassingen gerold, zoals een supergevoelige
seismometer die Shell wil gaan gebruiken voor olie-exploratie.’
Is dit nu echt belangrijk voor de wetenschap?
‘Net zo belangrijk als de uitvinding van de telescoop. Tot nu toe zaten we naar een symfonie
te kijken, met beeld, zonder klank. Nu is er ook klank.’
‘En we sloegen een vierdubbelslag. We betrapten een zwaartekrachtgolf – met apparatuur die
honderdduizend keer zo gevoelig is als wat je nodig hebt om de waterspiegelstijging te meten
als je één druppel toevoegt in een meer zo groot als Vlaanderen. We namen een zwart gat
rechtstreeks waar – tot nu toe zagen we alleen het kielzog, niet het schip. We bewezen dat
dubbele zwarte gaten bestaan en elkaar opvreten. En we testten de algemene
relativiteitstheorie in de meest extreme omstandigheden ooit, bij een zwaartekracht die een
miljoen keer hoger lag dan wat we ooit eerder hebben waargenomen. Mogen we even een fles
kraken?’
Wat is de volgende stap?
‘De Kagra-detector in Japan, en de Indigo in India. De Esa werkt tegen 2034 aan een
ruimtedetector met armen van een miljoen kilometer, Lisa. Drie satellieten met daarin
suikerklontjes van goud-platina in vrije val, waarvan de onderlinge afstand een ietsiepietsie
verandert als er een golf passeert.’
‘En dan is er nog de Einstein-telescoop, een driehoek met armen van tien kilometer,
supergekoeld en volledig onder de grond. We hebben al uitgezocht waar een goede, stabiele
ondergrond te vinden is. U gelooft nooit waar: onder Nederlands Limburg, met een stuk onder
Belgisch Limburg. De plannen zijn er, de toezeggingen en het geld nog niet.’