Hulp aan risicolezers kern 9

Hulp aan risicolezers
kern 9
Op weg naar de lentesignalering, eind kern 9! Na de herfst- en wintersignalering is ook deze
toetsafname een breder ijkpunt in de evaluatiecyclus. Iedere kern is een bouwsteen van het
einddoel technisch lezen en spellen in groep 3: het vlot verklanken van losse woordjes
(naast mkm-woorden, ook éénlettergrepige clusterwoorden en tweelettergrepige woorden
op eind groep 3 niveau), het vloeiend lezen van teksten met een moeilijkheidsgraad van
AVI-niveau E3 en het kunnen schrijven van woorden met een spellingniveau van eind groep
Ingrid van Loosbroek
Ed Koekebacker
3. Voor de risicolezers betekent het werken aan nieuwe doelen terwijl ze nu nog niet voldoen
aan de tussendoelen van kern 8. Daarom is de hulp aan risicolezers gebaseerd op twee
pijlers: het verstevigen van vaardigheden die in eerdere kernen zijn aangeleerd én het
uitbouwen van de leesvaardigheid van nieuwe woordtypen. Veilig & vlot bevat beide pijlers:
de linkerpagina met de nieuwe woordtypen en de rechterpagina (krul en klokje) met
woorden die in eerdere kernen aangeboden zijn. Het veelvuldig herhaald lezen in Veilig &
vlot, onder begeleiding, werpt zeker vruchten af! Dit, in combinatie met het lezen in leesboeken waaraan het kind veel plezier beleeft, zorgt voor een perfect aanbod voor de risicolezer.
Doelen kern 9
Gedurende kern 9 worden de volgende nieuwe woordty-
De nieuwe technische leesdoelen van kern 9 voor de
pen geoefend met spelling:
ster- en maanaanpak zijn:
• Clusterwoorden mmmkm en mkmmm (strik, markt)
• Samenstellingen met clusterwoorden (broekriem)
• Samenstellingen met clusterwoorden (broekriem)
• Clusterwoorden mmmkm en mkmmm (strik, markt)
• Woorden met aai, ooi, oei (haai, kooi, roei)
• Woorden met aai, ooi, oei (haai, kooi, roei)
• Kleefletterwoorden mkmm (berg)
• Woorden met twee klankgroepen (ronde, eenden,
Deze oefendoelen behoren in kern 10 tot de beheersings-
buiten, takken)
doelen van spelling.
• Woorden met be- ge- ver- (betaal, gebit, verdriet)
Om de doelen te bereiken, richt de intensivering van de
Extra doel voor de risicolezers:
aanpak van risicolezers zich op deze lees- en spelling-
• Verstevigen van de nog niet beheerste doelen t/m kern 8
doelen. Daarnaast is het behouden of vergroten van
leesplezier een belangrijk doel.
De nieuwe beheersingsdoelen spelling van kern 9 zijn:
• Clusterwoorden mmkmm (prins)
Intensivering van de aanpak
• Woorden met -nk (bank)
In de handleiding is extra ster-tijd lezen of spelling
• Woorden met begincluster en -ng of -nk (slang, plank)
beschreven. Dit kunt u beschouwen als bronnenboek. Als
• Woorden met schr- (schrift)
leerkracht maakt u zelf inhoudelijke keuzes op grond van
wat de lezers in uw groep laten zien. Hieronder volgen
per doel activiteiten die u in kern 9 kunt inzetten.
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 1 van 10
Waarborg met name voldoende oefentijd voor het lezen
Na deze voor-koor-zelf werkwijze gaat u direct over tot
van woorden, zinnen en korte teksten.
het lezen van woorden met deze letters en lettergroepen,
Zorg voor een prettige, positieve oefensfeer waarin
zie: 2 Woorden, zinnen en teksten lezen met de geleerde
kinderen veel succeservaringen kunnen opdoen en geef
letters/lettergroepen.
hen complimenten, zodat ze het lezen als iets positiefs
ervaren.
Markeeroefening Veilig & vlot
1 Beheersing van letters en lettergroepen:
Alle letters t/m kern 6
Vanaf kern 7: sch ng nk ch aai ooi oei
Als een kind nog veel moeite heeft met het lezen van
woorden met een bepaalde lettergroep, geef dan een
kopietje van Veilig & vlot en laat het de doelwoorden
markeren en oefenen.
Het correct en vlot benoemen van de letters en letter-
Leerlingsoftware Veilig leren lezen
groepen is een voorwaarde om te kunnen lezen.
De leerlingsoftware biedt via de poort ‘speeltuin’
toegang tot spelletjes voor lezen en spelling.
Lettergroepen
Komen kinderen van de steraanpak voldoende toe aan
aai – ooi – oei (kern 9)
het spelen van deze spelletjes?
Bij deze lettergroepen
aai
ooi
oei
aai ooi oei
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg r Veilig leren lezen
hoort een steunkaart
NB: Kinderen die nog steeds moeite hebben met het
waarop kinderen in de
benoemen van losse letters of met het tempo waarin de
oefenfase kunnen
letters verklankt moeten worden, ondanks intensieve
leunen bij het lezen en
extra oefening, kampen waarschijnlijk met een automati-
spellen van woorden
seringsprobleem. Het is belangrijk om te blijven oefenen,
met aai-ooi-oei.
hoe gering de voortuitgang ook is die geboekt wordt. Het
De instructie luidt: Je
letter(groep)groeidoosje maakt de groei inzichtelijk (zie
hoort /j/, maar je ziet de
artikelen hulp aan risicolezers t/m kern 8).
letter ‘i’.
Sommige kinderen hebben meer moeite met het verklan-
steunkaart aai, ooi, oei r illustratie: Ann De Bode
ken van losse letters dan met het lezen van woorden
Letter(groep)kaartjes via ‘voor-koor-zelf’
waarin deze lastige letters voorkomen. Het accent bij
U biedt maximaal 12 letter(groep)kaartjes aan via
extra oefening ligt voor alle kinderen op het lezen van
‘voor-koor-zelf’ op de volgende manier:
woorden en zinnen.
• Voor Laat het kaartje zien en zeg welke letter(groep)
• Koor Leg de aangeboden letters/lettergroepen naast
2 Woorden, zinnen en teksten lezen met
geleerde letters/lettergroepen
elkaar op tafel. Ze worden samen rustig verklankt.
De nadruk van een oefensessie ligt op het lezen zelf.
het is.
• Zelf Hier gaat het om passieve en actieve letter(groep)
Hiervoor dient voldoende oefentijd over te blijven. Het
kennis.
doel is dat de woordtypen t/m kern 8 steeds vlotter gaan.
- Passieve letter(groep)kennis: Leg de aangeboden
Ze worden intensief geoefend op de automatiseerpa-
letters/lettergroepen in een nieuwe volgorde naast
gina’s met krul en klok in Veilig & vlot.
elkaar. Het kind wijst de letter aan die het hoort.
De kinderen gaan uiteraard ook flink oefenen met
- Actieve letter(groep)kennis: Hussel de kaartjes door
woorden van het nieuwe woordtypen (zie doelen pagina 1).
elkaar en flits ze. Leg de vlot en goed verklankte
letters/lettergroepen op een groen vel papier en de
Als kinderen deze woorden van het nieuwe woordtype
overige kaartjes op een wit vel papier. Pak deze
niet direct vlot kunnen lezen, lezen ze deze woorden
laatste letters/lettergroepen nogmaals aan via
zoemend. Via het voor-koor-zelf lezen wordt dit geoe-
‘voor-koor-zelf’.
fend. Als het kind (deels) spelt en het kind zegt het
woord hierna niet ononderbroken, moedigt u het kind
Selecteer voor de maximaal 12 verschillende letters/
aan om dit wel te doen.
lettergroepen ‘aai-ooi-oei’ van deze kern, aangevuld met
Voor meer informatie: zie het filmpje ‘Zoemend lezen’ en
‘sch-ng-nk-ch’ en nog niet geautomatiseerde letters
het artikel ‘Zoemend lezen’.
(Digiregie/kern 9/lesgeven/extra materiaal).
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 2 van 10
Steunkaart leesstrategieën
Leesstroken
Op Digiregie/lesgeven/extra materiaal zijn per kern, ook
voor kern 9, leesstroken opgenomen. Het zijn woorden die
met behulp van de steunkaart
s
i m
sim
bestaan uit de woordtypen van kern 9 in een groot
lettertype. Kinderen die moeite hebben met het zoemend
of vlot lezen van deze woorden, kunnen onder begeleiding
stimuleren en bewust maken
leesstrategieën (digiregie/
lesgeven/extra materiaal).
s
i m
van de leerkracht zoemend voor-koor-zelf lezen. Met een
transparante leesschuif, geknipt uit een licht gekleurd
plastic mapje, wordt de woordstructuur helder gemaakt.
sim
Veilig leren lezen æ Digiregie � Lesgeven �([WUDPDWHULDDOæ,OOXVWUDWLHV$QQ'H%RGHk8LWJHYHULM=ZLMVHQ%97LOEXUJ
Steunkaart leesstrategieën
Bij deze woorden dient u alert te zijn op de beginpositie
van de leesschuif:
Knip de drie strategieën uit en leg ze naast elkaar.
• Samenstellingen met clusterwoorden (glijbaan): de
U neemt tien of twaalf leesstroken van eerdere kernen
leesschuif bedekt enkel het laatste woorddeel. Nadat
erbij. Eerst oefent u de woorden zoemend voor-koor.
het eerste deel direct wordt gelezen, verschuift de
Hierna vlot voor-koor. De woorden worden vervolgens
schuif en volgt de rest van het woord.
gehusseld en om de beurt leest een kind een woord zelf.
• mmmkm (struik): de leesschuif ligt niet op het begin-
Nadat een kind een woord heeft gelezen, legt het de
cluster. /str/ direct zoemen, de schuif gaat naar rechts
leesstrook onder de door hem of haar gebruikte strate-
en de rest van het woord volgt.
gie. Bij het zoemend lezen is het directe aanpakgedrag
• Woorden met twee klankgroepen: de leesschuif ligt
een belangrijk observatiepunt om innerlijk spellen tegen
enkel op de tweede klankgroep. Nadat de eerste
te gaan. Stimuleer dit directe aanpakgedrag: “Ik luister of
klankgroep is gelezen, volgt direct de tweede
ik direct de eerste klanken hoor. Zoem de rest erach-
klankgroep.
teraan”. Woorden die onder de spellende strategie
• Let op bij woorden als “takken”: focus eerst op de
liggen, oefent u vervolgens nogmaals middels voor-koor
dubbele medeklinker. Dit bereidt de kinderen voor op
zoemend lezen. Hierna lezen de kinderen de woorden
het onderscheid met woorden als “taken” in de
zelf: gaan ze nu wel zoemend of misschien al vlot?
volgende kern. Bij een meervoudwoord mag u de
Woorden die onder de zoemende strategie liggen,
kinderen gerust attenderen op het enkelvoud (dus
worden voor-koor vlot gelezen. Hierna lezen de kinderen
‘tak’). Echter het lezen van het woord geschiedt
de woorden zelf: gaan de woorden nu vlot?
middels klankgroepen ‘ta-kken’.
Leest een kind vlot ten koste van de nauwkeurigheid,
• Woorden met be- ge- ver-: de leesschuif ligt op het
geef hierop direct feedback.
tweede deel van het woord, zodat be-, ge-, ver- direct
TIP: Voeg een vierde strategiekaart toe door de strategie-
gelezen kan worden waarna de rest van het woord volgt.
kaart “Sim op de fiets” te kopiëren en rechts een groot
x-teken te plaatsen, alsof Sim er tegenaan gaat fietsen.
Sim fietst snel, maar het gaat niet goed, hij zal spoedig
vallen. Deze kaart symboliseert het vlot, maar onnauwkeurig lezen. Hieronder liggen de onnauwkeurig gelezen, niet
Leesstrook met de leesschuif in startpositie
verbeterde woorden. Ook deze woorden worden geoefend
voordat kinderen de woorden opnieuw zelf lezen. Liggen
Zie: digiregie/lesgeven/extra materiaal/risicolezers/
ze nu onder de strategiekaart ‘correct en vlot lezen’?
lees-en hakstroken, toelichting
Misschien lukt het sommige kinderen al om een woord
direct te verklanken?
Zoemend lezen is een middel om te komen tot vlot lezen,
het is geen doel op zich.
Laat na het lezen met de schuif de woorden ook eens
Toegevoegde strategiekaart: vlot maar onnauwkeurig lezen
zonder schuif lezen.
Voor meer informatie: zie het filmpje ‘Zoemend lezen’ en
Kinderen die nog moeite hebben met het zoemend of vlot
het artikel ‘Extra ster-tijd: een intensieve aanpak maakt
lezen van woorden uit voorgaande kernen kunt u
het verschil’.
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 3 van 10
Veilig & vlot kern 9
rechterpagina als ‘leesblad van de week’ mee naar huis.
Oefen en herhaal de pagina’s uit Veilig & vlot veelvuldig
Het kind leest dit blad een week lang thuis en laat dan op
met risicolezers.
school horen hoe het nu gaat. Dit wordt uiteraard
Op de linkerpagina’s staan woorden en zinnen met het
beloond met een sticker en een compliment. Deze
nieuwe woordtype. De opeenvolgende woorden in de
terugkoppeling met school is belangrijk voor de
woordrijtjes hebben een overeenkomst in de woordstruc-
motivatie.
tuur. De rechterpagina’s (met krul en klok) zijn de
automatiseerpagina’s met de al langer aangeleerde
Is intensievere herhaling op school nodig, kijk dan goed
woordtypen. Alle letters en woordtypen blijven tot en met
of het kind vaker op een dag met een leesmaatje of tutor
kern 11 vertegenwoordigd zodat ze gegarandeerd
kan lezen op een dagelijks vast tijdstip. Gaat het tempo
geoefend blijven. De woorden van twee opeenvolgende
van de groep toch te snel voor het kind, vertraag dan in
automatiseerpagina’s hebben een onderling verband:
het tempo van de rechterpagina’s. Lees twee rechterpa-
op elke tweede automatiseerpagina staan woorden met
gina’s in vier dagen en sla vervolgens twee rechterpa-
combinaties van eerder geoefende woorddelen. Deze
gina’s over in Veilig & vlot. Dit zorgt voor meer
aanpak zorgt voor een systematisch uitgebouwde en
herhalingsleestijd.
sterke automatisering, mits het kind de pagina’s
voldoende vaak (en de woordjes in wisselende volgorde)
Het is in deze tweede instructieperiode van het leespro-
heeft kunnen lezen zodat de woorden en zinnen correct
ces, naast het vlot leren verklanken van losse woordjes,
en enigszins vlot gelezen worden. Dit is zeker van belang
belangrijk om het lezen van zinnen extra aandacht te
bij kinderen met een moeizame automatisering.
geven. Juist voor kinderen die moeite hebben met het
Op het registratieschema van Veilig & vlot ‘Luister maar
leesproces is, als het lezen van zinnen niet of nauwelijks
hoe goed ik lees’ (Digiregie/lesgeven/extra materiaal) is
extra aan bod komt, het vloeiend lezen van zinnen en
zichtbaar dat met name de automatiseerpagina’s vaker
teksten een onbereikbaar leesdoel. Het vloeiend kunnen
herhaald worden.
lezen van een tekst ligt aan de basis van leesbegrip. Het
Registratieformulier • Luister
maar hoe goed ik lees! • Veilig & vlot maan kern 9
Kern 9 | ik leer: broekriem • hijskraan
p. 2
p. 3
p. 4
p. 5
p. 8
p. 9
Voor kinderen is het motiverend
is daarom aan te bevelen om met de risicolezers met
als ze een kruisje kunnen zetten
behulp van de voor-koor-zelf strategie regelmatig zinnen
als de pagina gelezen is.
te lezen, met aandacht in de voor- en koorfase voor het
aspect van vloeiend lezen: ‘lezen met goede intonatie’. In
Kern 9 | ik leer: strik • markt
p. 6
p. 7
Veilig & vlot zijn veel teksten opgenomen. Van elke vier
pagina’s staan op de tweede pagina twee opbouwtek-
Kern 9 | ik leer: -aai, -ooi, -oei in haai • kooi • roei
p. 10
p. 11
p. 12
p. 13
p. 16
p. 17
sten en op de derde en vierde pagina korte teksten. Op
Kern 9 | ik leer: -e in korte
p. 14
p. 15
Veilig leren lezen • Digiregie • Kern 9 • Lesgeven • Extra materiaal
deze tweede en vierde automatiseerpagina (de rechterblad 1 van 2
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Registratieschema van Veilig & vlot:
Luister maar hoe goed ik lees
pagina’s) staan teksten zonder het net nieuw geleerde
woordtype. Als, ondanks herhaald lezen, vloeiend lezen
niet lukt met deze teksten uit Veilig & vlot kern 9, laat de
ik leer: strik • markt
fout
huur
Jos
zeil
rauw
strik
markt
Na de zwemles heeft Bram veel dorst.
kerst
korst
borst
bokst
botst
pit
spit
split
spleet
splijt
min
minst
winst
wint
want
zucht
melk
dagboek
vies
schrik
eerdere kern waardoor het kind zich meer kan richten op
de aspecten van vloeiend lezen: intonatie en met begrip
plank
schrob
Fred
woon
blaar
in het juiste tempo.
bui
volg
zich
best
glans
vuurwerk
werk
werkt
merkt
markt
Fred zucht.
Fred zucht om de plank.
Hij zucht om zijn plank die te kort is!
6
vll_vv_k9_bw_maan.indd 6
leerling dan teksten kiezen uit een Veilig & vlot van een
keelpijn
school
lach
kreukt
denk
Ik zit in de kring.
Ik zit in de kring op school.
Ik lach om Jos!
In de kring op school lach ik om Jos.
Welk beest knaagt aan die struik?
struik
strijk
streek
spreek
spreuk
band
kring
spier
plons
munt
7
13-12-2013 12:00:54
vll_vv_k9_bw_maan.indd 7
13-12-2013 12:00:56
Veilig & vlot 9, pagina 6-7
Als u, ondanks de vele herhalingen in de klas en uitbreiding van de leestijd, merkt dat de rechterpagina’s
moeizaam blijven gaan, is afstemming met thuis een
kans voor het kind. Geef het kind een kopie van de eerste
lach
lacht
klacht
klant
kant
Ik schrob de stoep
duinpad
duin
dun
dunst
kunst
Ik schrob de stoep want er lag poep.
Ik denk een drol van een hond.
Oef, ik schrik …
Wie staart daar naar mij op die bank?
Och, het is Bink.
Het lijkt wel of hij lacht.
Wacht eens, heb jij …?
Een klacht
Mam werkt op de markt.
Bij haar kraampje staat een klant.
Zij heeft een klacht.
Zij kocht pas een haarspeld en een strik.
Zij deed de strik in haar haar.
Nu zit er een scheur in het kant.
Weet je wat, jij helpt mij!
Want jij bent erg sterk.
Trek jij met je poot de bak omver?
Dank je, Bink!
Nu ligt er veel sop op de stoep.
Ik schrob en schrob en schrob.
De stoep is weer schoon en blinkt in de zon!
Mam merkt dat de klant boos is.
Ze geeft de klant een strik van leer.
De klant lacht nu: die strik gaat vast niet stuk!
nu
na
nee
neef
neefje
stroop
strip
strik
schrik
schrikt
raampje
riempje
riem
rem
handrem
8
vll_vv_k9_bw_maan.indd 8
9
13-12-2013 12:00:57
vll_vv_k9_bw_maan.indd 9
13-12-2013 12:00:58
Veilig & vlot 9, pagina 8-9
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 4 van 10
Naast een intensief en dagelijks gebruik van Veilig & vlot,
de leesseries andere bronnen om zinnen en teksten uit te
lezen. Het motiveert als de kinderen zelf het boekje
het gebruik van deze boekjes is, dat de verhalen niet in
hakstroken kern 9
Hebben kinderen
moeite met de
klanken /eu/-/
✂
uu/-/ui/ of het
blad 1 van 1
kiezen waarmee geoefend gaat worden. Een voordeel van
✂
extra ster-tijd
zijn het leesboek van de integratieles en de boekjes uit
Kern 9 • Hakstroken
Veilig leren lezen • Digiregie • Kern 9 • Lesgeven • Extra materiaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Leesboekjes
schrijven van de
de eerste plaats bedoeld zijn om te oefenen. Oefenen en
letters ei/ie, stimuleer kinderen dan om de geleerde
genieten van een verhaal kan dan hand in hand gaan.
gebaren (eu-ui-ei) te maken. Ze helpen bij de schrijfwijze
Dit neemt niet weg dat Veilig & vlot het meest effectieve
van de letter: immers eerst..….en dan…...
oefenmateriaal is voor de leestechniek en automatisering. Voor het leesplezier zijn de leesboekjes het meest
TIP
geschikt. (Zie punt 4 ‘Leesplezier’) Een goede mix van
Het is handig om Veilig gespeld in te zetten bij het
beide is daarom zeker aan te bevelen!
kiezen van woorden. De pagina’s met de herhaalpijl
of het uitroepteken bij een nieuw woordtype, zijn
Oefenkampioen kern 9
oefenkampioen
Aan het einde van kern 9 kan
hijskraan
struik
saai
korte
bloemen
tijger
ballen
wekker
begin
zwemles
dorst
foei
lieve
mantel
appels
verlies
gedaan
tuinslang
groene
woordje
We doen een spel met druiven.
Eerst stop je een druif in je mond.
Dan spuug je de pitjes zo ver als je kunt.
Mijn pitjes gaan vaak het verst.
Zelfs voorbij de streep.
Ik heb de meeste punten.
Het weiland is nu bedekt met pitjes.
Als we geluk hebben groeit er een struik.
Dan plukken we elk jaar rijpe druiven.
veilig & vlot
9
Veilig leren lezen • Digiregie Kern 9 Lesgeven Extra materiaal illustratoren: Ann de Bode en Leo Timmers
datum:
dit lees ik al: veilig & vlot • kern 9
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
naam:
groep:
hiervoor geschikt.
de oorkonde ‘Oefenkampioen
kern 9’ worden uitgereikt aan
reuk
fop
zout
Jo
hoog
alle kanjers. Lukt het de
kinderen om de woorden op de
oorkonde zelfstandig te lezen?
kommen
3 Woorden maken met de geleerde letters
en lettergroepen
broodmes
mes
messen
mussen
mutsen
stoepkrijt
fietskar
duimpje
schatkist
weiland
meetlat
tulpje
schrob
knecht
Maud
brullen
brillen
bril
duikbril
duikplank
Oeps, dat wordt duiken!
Ik ga van de duikplank.
Spring jij van de kant?
Ik duik heel diep en … ik heb mijn duikbril!
Hee, sta je daar nog te rillen?
Oo, kun je niet kiezen tussen de twee mutsen?
schrift
spuugt
lief
trouwring
veertje
strakke
strak
strik
strikken
strekken
Ik vind Maud lief.
Ik geef Maud een tulpje.
Ik geef haar ook een ring.
Maud krijgt van mij een tulpje en een ... trouwring!
23
vll_vv_k9_bw_maan.indd 23
sterker
sterke
sterk
ster
sterren
Badmuts
Kom, we gaan zwemmen.
Hier is een badmuts met een mooi strikje.
Of wil je die badmuts met sterren?
Waar zijn onze brillen?
Jo is op de markt.
Wat koopt hij op de markt?
Hij koopt sla en worst.
Jo koopt sla en worst op de markt.
schaak
nu
blank
struik
pomp
Oefenkampioen kern 9
sproet
rand
worst
markt
sla
bok
bokken
botten
botsen
botst
ijskraam
kraam
kraai
draai
draait
24
13-12-2013 12:01:17
vll_vv_k9_bw_maan.indd 24
13-12-2013 12:01:18
Veilig & vlot 9, pag 23-24
Niet alle leesdoelen zijn ook spellingdoelen. In het begin
van het artikel staan de spellingdoelen op een rij. Met de
Kleefletterwoorden
steunkaart Stappenplan spelling (Digiregie/lesgeven/
Een oefendoel van kern 9 is het goed schrijven van
extra materiaal) leren kinderen een goede spellingstrate-
mkmm-woorden met kleefletters. De steunkaart van de
gie aan. Leest het kind bijvoorbeeld het geschreven
kleefletterkast helpt kinderen bij het goed schrijven van
woord ook echt na?
kleefletterwoorden zoals ‘wolf’ en ‘korf’. Het “l-lijm-
Als een kind moeite heeft om een woord in afzonderlijke
potje” en het “r-lijmpotje” symboliseren de kleefletters:
klanken te hakken (auditieve analyse), gebruikt u de
het druppeltje lijm tussen de laatste twee letters zorgen
tussenstap ‘zoemend zeggen’. Wijs ondertussen van
ervoor dat ze kleven.
links naar rechts over de hakstrook (Digiregie/lesgeven/
extra materiaal). Hoort het kind nu de afzonderlijke
klanken? Laat het woord, na het zoemend zeggen, altijd
in afzonderlijke klanken hakken.
Gebruik de juiste hakstrook voor het betreffende woord.
Voor samengestelde woorden legt u twee hakkaarten
naast elkaar zodat de woordstructuur zichtbaar is. Met
de hakstrook van 5 vakken worden mmmkm en mkmmmwoorden gehakt.
Let erop dat de lettergroepen ‘aai-ooi-oei’ als één deel
l
wolf
volg
melk
helm
tulp
worden gehakt. Zo hakt u ‘groei’ als g-r-oei.
r
korf
berg
hark
warm
dorp
doorn
Let erop dat u de
woorden correct
uitspreekt zonder de
‘u’-klank ertussen. In de
loop der tijd zijn we
eigenlijk de woorden
verkeerd gaan uitspreken. Het is ‘melk’ en
niet ‘melluk’.
Steunkaart kleefletters
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg r Veilig leren lezen
steunkaart kleefletters r illustratie: Ann De Bode
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 5 van 10
Steunblad
van de nieuwste kern zijn hierin nog niet verwerkt, zodat
Het eerste blad van het werkboekje fungeert als individu-
eventueel nog niet-geautomatiseerde woordtypen het
ele steun dat het kind tijdens het oefendictee erbij kan
leesplezier niet in de weg staan. Promoot boeken op een
pakken. Kinderen vinden op dit steunblad
enthousiaste manier en laat kinderen vertellen waarom
letter(groepen) en woordtypen terug in de vorm van
ze een boek leuk vinden. Laat risicolezers ook af en toe
kern 9 • Een held in voetbal • Marcel van Driel en Gertie Jaquet
verkleinde steunkaarten. In het lege eerste kader kan het
kind eventueel nog zijn of haar lastige letter schrijven.
Maantjes zijn boeken voor kinderen die een
gemiddelde leesontwikkeling doormaken.
Dit boek sluit aan bij kern 9 van de leesmethode
Veilig leren lezen en kan na ongeveer 24 weken
leesonderwijs gelezen worden.
Zo zie je er ook de verkleinde ‘eer-oor-eur’- steunkaart op
Een held in voetbal
Bram is op het plein.
Hij heeft een voetbal.
Maar hij wil niet met Mo, Feng of Fleur.
Dus gaat hij naar huis.
En wat ziet hij dan?
Leuk voetbal op het plein!
Mag Bram nu wel meedoen?
terug. Woorden kunnen schrijven met “eer-oor-eur” is
vanaf kern 8 een oefendoel voor groep 3. Kinderen
kunnen steun ervaren aan de steunkaart “de beer luistert
Een held in
voetbal
samen lezen met een ander kind uit
de klas. Erg leuk zijn de leesseries:
over meerdere kernen komen
dezelfde hoofdpersonen terug in
een boek. Als een kind enthousiast
is over deel 1, wil het graag de
met zijn oor aan de deur”.
volgende delen lezen!
Marcel van Driel
en Gertie Jaquet
voetbal
maantjes
kern 9
veiliglerenlezen.nl
verhaal
6+
Maantje kern 9, een held in voetbal
steunblad
steun
OS M9 E40 Een held in voetbal.indd 1
au
Op school en thuis dagelijks voorlezen zorgt er niet
14-10-14 17:31
ei
alleen voor dat de woordenschat groeit, maar het maakt
ook dat het kind plezier beleeft aan boeken. Deze basis
steunkaart sch • illustraties: Ann De Bode
17-4-2014 13:57:59
nk
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • Veilig leren lezen
17-4-2014 13:58:00
ee
oo
eu
r
ooi
oei
aai ooi oei
17-4-2014 13:57:59
l
steunkaart aai, ooi, oei • illustraties: Ann De Bode
17-4-2014 13:58:03
TIP
r
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • Veilig leren lezen
steunkaart eer, oor, eur • illustraties: Ann De Bode
17-4-2014 13:58:01
korf
berg
hark
warm
dorp
doorn
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • Veilig leren lezen
Bekijk ook eens het filmpje ‘Met plezier beter lezen’
steunkaart kleefletters • illustraties: Ann De Bode
vll_wb_steunkaarten_1_zw.indd 9
17-4-2014 13:58:04
vll_wb_maan_k9_bw.indd 1
Steunkaart ‘eer-oor-eur’
zelf te kunnen lezen.
steunkaart ng • illustraties: Ann De Bode
vll_wb_steunkaarten_1_zw.indd 7
wolf
volg
melk
helm
tulp
aai
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • Veilig leren lezen
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • Veilig leren lezen
vll_wb_steunkaarten_1_zw.indd 5
eer oor eur
steunkaart nk • illustraties: Ann De Bode
vll_wb_steunkaarten_1_zw.indd 6
vll_wb_steunkaarten_1_zw.indd 8
is, naast leestechnisch vaardig zijn, nodig om met plezier
ng
sch
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • Veilig leren lezen
vll_wb_steunkaarten_1_zw.indd 4
3-11-2014 12:15:55
(www.veiliglerenlezen.nl).
Steunblad werkboekje 9
Rubriceerdictee
Speelt een hardnekkige verwisseling of fout van
bepaalde klanken en letters een rol? Een rubriceerdictee
is hiervoor een effectief oefenmiddel. Een voorbeeld:
maak bij ng/nk-fouten drie kolommen: ng, nk en een
kolom met een vraagteken. Hoort een kind tijdens het
hakken /nk/, dan komt het woord in de nk-kolom.
Sommige kinderen zijn geneigd om ‘ngk’ te schrijven.
Met behulp van dit dictee zijn kinderen duidelijk gericht
Still uit filmpje ‘Met plezier beter lezen’
op de twee klanken /ng/ en /nk/ die beide slechts twee
tekens hebben. Deze oefening helpt in de automatisering
van de woordtypen. Voor een optimale focus komt er een
Organisatie
derde kolom bij voor woorden zonder ng/nk, maar met
Hoe zorgt u voor de nodige begeleiding van de risicole-
een eindmedeklinkercluster met de beginletter ‘n’
zers in uw groep? Een goed klassenmanagement en een
(bijvoorbeeld ‘tent’). Na het schrijven leest het kind alle
duidelijke planning (wie, wat, waar, wanneer) zijn twee
woorden van iedere kolom afzonderlijk: hoor je de
belangrijke voorwaarden.
betreffende letter(groep)?
4 Leesplezier
Verlengde instructie
Tijdens de verlengde instructie werkt u dagelijks
Positieve ervaringen opdoen met verschillende soorten
intensief met de risicolezers terwijl de andere kinderen
leesboeken is belangrijk voor het leesplezier. De
zelfstandig werken.
aanvullende leesserie bij Veilig leren lezen heeft per kern
een grote diversiteit aan boeken zoals verhalen, strips,
Extra ster-tijd
versjesboeken en informatieve boeken. De woordtypen
Het is van belang dat risicolezers een uitbreiding krijgen
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 6 van 10
van de leestijd buiten de reguliere leeslessen. Het
Als de letter(groep)kennis nog niet optimaal is kunnen
‘Protocol leesproblemen en dyslexie’ beveelt drie keer 20
ouders thuis spelenderwijs bijdragen aan de automatise-
minuten per week aan. In de handleiding van Veilig leren
ring door het spelen van lettermemory. Kies de letters uit
lezen beschrijven we dagelijks een kwartier in de extra
voorgaande kernen die nog niet beheerst zijn (digiregie)
ster-tijd rondom technisch lezen of spelling.
en vul ze aan met ‘sch’ en ‘ng’ van kern 7, ‘nk’ en ‘ch’ van
Kijk op schoolniveau, met de directie en de intern
kern 8 en ‘aai-ooi-oei’ van kern 9 (kopieerblad 1 en 2).
begeleider, wat haalbaar is. Zorg er samen in ieder geval
Kopieer de bladen op stevig papier, gebruik voor de
voor dat risicolezers een uur per week, verdeeld over
letters een andere kleur dan de tekeningen. Knippen en
minimaal drie momenten, uitbreiding van de leestijd
spelen maar! Draai van iedere kleur een kaartje om,
krijgen onder professionele begeleiding.
benoem de letter(groep) en woord. Is het een setje?
Ook kan het kind met thuis-
het goed om extra krachten gepland in te zetten. Dit kan
zowel binnen als buiten de reguliere leestijd plaatsvinden. Een maatje is een kind uit de eigen klas; een tutor is
een kind uit een hogere groep.
Zij kunnen een mooie bijdrage leveren aan het herhaald
software Veilig leren spelen-
naam:
groep:
datum:
dit lees ik al: veilig & vlot • kern 9
hijskraan
struik
saai
korte
bloemen
tijger
ballen
wekker
begin
zwemles
dorst
foei
lieve
mantel
appels
verlies
gedaan
tuinslang
groene
woordje
We doen een spel met druiven.
Eerst stop je een druif in je mond.
Dan spuug je de pitjes zo ver als je kunt.
Mijn pitjes gaan vaak het verst.
Zelfs voorbij de streep.
Ik heb de meeste punten.
Het weiland is nu bedekt met pitjes.
Als we geluk hebben groeit er een struik.
Dan plukken we elk jaar rijpe druiven.
lezen met begeleiding. De lezer moet namelijk meteen
veilig & vlot
horen als hij/zij een woord verkeerd verklankt. Ook zorgt
9
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Voor het broodnodige herhaald lezen in Veilig & vlot is
oefenkampioen
Veilig leren lezen • Digiregie Kern 9 Lesgeven Extra materiaal illustratoren: Ann de Bode en Leo Timmers
Oefenmomenten met maatje, tutor, stagiaire, ouder …
derwijs aan de slag.
Aan het einde van de kern gaat
de Oefenkampioen kern 9 mee
naar huis. Het kind kan trots
laten horen wat het al allemaal
kan lezen. Tevens is dit een
mooie oefening.
de begeleiding ervoor dat het kind echt zelf aan het lezen
is (en niet nep-leest in een eigen leesboek). Een kind
TIP
wordt alleen vaardiger in lezen als het meer en meer
Organiseer in uw school een avond om ouders
leest. We spreken dus van effectieve leestijd als het kind
instructie te geven over het lezen.
zelf leest terwijl een ander het lezen volgt en directe
Mogelijke suggesties die u kunt geven aan de
feedback geeft als dat nodig is.
ouders:
Naast een maatje of tutor kan ook een stagiaire of een
ouder ingeschakeld worden. Geplande, vaste momenten
op een dag zorgen ervoor dat het daadwerkelijk gebeurt.
Ouderbetrokkenheid
Een goede afstemming en samenwerking tussen school
en ouders is uitermate belangrijk voor risicolezers.
Vanuit de wetenschap dat lezen beter gaat door veel te
lezen, is het logisch dat het de leesontwikkeling van een
kind ten goede komt als het thuis regelmatig samen met
- Laat het kind kiezen hoe het wil lezen: om de
beurt een zin, om de beurt een halve of hele
pagina, alles lezen of voor-koor-zelf lezen.
- Praat samen over het verhaal (Wat zou er
gebeuren? Wat zou jij doen?) waardoor het
leesmoment een gezellig moment wordt samen
met je kind: samen genieten van een mooi boek!
- Het is belangrijk dat het kind zelf een boek naar
interesse kiest in de bieb.
- Het helpt om deze belangrijke 10 minuten ergens
een ouder leest.
op een vast moment in de dagelijkse routine te
Zijn ouders zich hiervan bewust? Een vast moment op
plannen.
een dag zorgt voor een routine. Weten ouders hoe ze met
hun kind kunnen lezen? Kennen ze de strategie van het
zoemend lezen en weten ze hoe ze hun kind kunnen
ondersteunen?
- Een fijne afsluiting is een stukje voorlezen uit
een voorleesboek.
- Er zijn veel verschillende soorten boeken
(verhalende boeken, informatieve boeken,
Het artikel ‘Ik wil mijn kind thuis helpen met lezen’ kan
prentenboeken, versjesboeken…)
verhelderend zijn voor ouders.
Na deze instructiebijeenkomst is een feedback-
Stimuleer ouders om met hun kind naar de bibliotheek te
bijeenkomst na een aantal weken een aanrader
gaan op zoek naar boeken die het kind zelf kan lezen en
zodat ervaringen uitgewisseld kunnen worden.
aantrekkelijke voorleesboeken van een hoger technisch
leesniveau.
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 7 van 10
Toetsing kern 9: lentesignalering
Digiregie/Naslag
Aan het einde van kern 9 neemt u de woordleestoets
• Artikel ‘Zoemend lezen’, geschreven door Ingrid
Veilig & vlot kern 9 af. Het is goed om exact in beeld te
brengen wat de risicolezers wel en niet beheersen en wat
van Loosbroek
• Artikel ‘Extra ster-tijd: een intensieve aanpak
hun leesstrategie is, zodat in kern 10 doelgericht verder
maakt het verschil’, geschreven door Ingrid van
gewerkt kan worden. Sommige woordtypen van kern 10
Loosbroek
zijn al M4-woorden. Risicolezers die nog niet alle
E3-woorden beheersen, besteden hun oefentijd uiteraard
aan E3-woorden. Zo ontstaat er vanaf kern 10 volop
ruimte voor risicolezers om eerdere woordtypen te
oefenen met als doel een stevige E3 basis te creëren.
Ons advies luidt om tevens de vervolgtoets risicolezers
af te nemen bij kinderen met de ster-aanpak. Dit is een
herhaling van de woordleestoets van kern 8. Het is
• Artikel ‘Steunkaarten, een steuntje in de rug’,
geschreven door Ingrid van Loosbroek
• Artikel ‘Met plezier beter lezen: achtergrondinformatie bij het filmpje’, geschreven door Josée
Warnaar
• Artikel ‘Van zoemend naar vloeiend lezen’,
geschreven door Ed Koekebacker
• Artikel ‘Ik wil mijn kind thuis helpen met lezen’,
belangrijk om de ontwikkeling nauwgezet te volgen: hoe
geschreven door Ed Koekebacker en Ingrid van
groot is de individuele groei? Is de automatisering t/m
Loosbroek
kern 8 nu wel op voldoende peil?
• Instructievideo ‘Zoemend lezen’
De lentesignalering maakt u compleet door de spellingtoets kern 9 af te nemen en de Observatie-tekst van kern
9 om te beoordelen hoe het lezen van een tekst gaat.
www.veiliglerenlezen.nl/Didactiek
• Filmpje ‘Met plezier beter lezen’
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 8 van 10
kopieerblad
aai
ooi
haai
oei
kooi
roei
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 9 van 10
1
kopieerblad
aai ooi oei
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 10 van 10
2