Workshop incest

Workshop incest.
Je kunt het nauwelijks geloven als ze je vertelt over wat er in hun gezin aan de hand is. Je
had dit nooit verwacht, en zeker niet bij dit vooraanstaande gezin uit je gemeente.
Geschoktheid en ongeloof zijn emoties die je kunnen overvallen wanneer iemand je zijn of
haar verhaal toevertrouwd. Zou het wel waar zijn vraag je je misschien af. Deze reactie
van ongeloof komt voort uit je eigen geschoktheid en zegt iets over dat het haast te
moeilijk voor je is om het te bevatten.
Als het op jou als hoorder al zo een dergelijk effect heeft, wat zal het dan betekenen voor
degene die dit heeft ondergaan, of misschien zelf nog steeds meemaakt.
Met incest bedoelen we seksuele handelingen met bloedverwanten of pupillen. Er is òf
sprake van een bloedband, je kunt daarbij denken aan vader (20% van de gevallen), oom,
opa, broer, neef, maar ook vrouwen kunnen dader zijn. Of er is sprake van een
gezagrelatie, zoals bijv. leraar en leerling, jeugdwerker en zijn pupil.
In 95 % van de gevallen is de dader mannelijk. De slachtoffers kunnen meisjes, maar ook
jongens betreffen.
Schaamte
Slachtoffers leven veelal met een groot schuldgevoel en schaamte over wat er is gebeurd.
Ze durven niet met hun verhaal naar buiten te komen. Ze zijn erg bang om niet geloofd te
worden. Verzonnen verhalen over seksueel misbruik komen maar sporadisch voor. In bijna
alle gevallen is het verhaal waar.
Kinderen worden onder druk gezet en soms ook bedreigd om het niet te vertellen. Ze
worden gemanipuleerd en gechanteerd. Ze gaan geloven dat zwijgen de beste oplossing is.
Als het naar buiten komt, wat dan… Dan valt het gezin uit elkaar, komt vader in de
gevangenis, of wat als ik de schuld krijg, of niet wordt geloofd…. Allerlei gedachten
kunnen een rol spelen in het verbergen van het grote geheim.
Dit alles maakt het voor de omgeving ook zo moeilijk om incest te herkennen.
Gevolgen
Incest is erg ingrijpend. Het vertrouwen van een kind is ernstig beschadigd, hij of zij is
getraumatiseerd en heeft een diepe beschadiging en verwonding opgelopen.
Je kunt daarbij denken aan moeite met vertrouwen van anderen en het in stand houden
van relaties (hechtingsstoornis). Moeite met grenzen, want met jouw grenzen is nooit
voldoende rekening gehouden. Afkeer van jezelf hebben, je bent niet gezien in wie je was,
maar gebruikt als een voorwerp om de ander te behagen. Je seksuele ontwikkeling kan
verstoord zijn, waardoor je geen behoefte hebt aan intimiteit, of je slaat juist door naar
de andere kant en beland bijvoorbeeld in de prostitutie. Een scala aan lichamelijke
klachten kunnen ook het gevolg zijn van incest.
Signalen
Slachtoffers zijn meesterlijk goed in het verborgen houden van het geheim. Het duurt
gemiddeld 15 jaar voor ze met hun verhaal naar buiten durven komen. Het is belangrijk om
gevoelig te zijn voor bepaalde signalen, maar het is net zo belangrijk om bij het signaleren
van enkele kenmerken je te realiseren dat er sprake kàn zijn van incest, maar dat het ook
kan duiden op een andere problematiek.
Signalen van actuele incest bij jongere kinderen zijn: angst voor aanraking, in het
bijzonder angst voor mannen. Tijdens gymles zie je deze kinderen niet vrij bewegen,
willen benen niet spreiden, of op hun rug liggen of hun ogen sluiten bij het spel. Deze
kinderen hebben soms niet leeftijdsgerelateerde kennis van seksualiteit, spelen spelletjes
hieromtrent die niet passend zijn bij hun leeftijd. Ze kunnen zich soms ook heel uitdagend
gedragen en bij iedereen op schoot kruipen. Ook slaapproblemen, bedplassen,
eetproblemen en vage lichamelijke klachten, gedragsstoornissen, depressiviteit kunnen
aanwijzingen zijn.
Bij tieners valt het negatieve zelfbeeld op, waarbij ze soms depressief kunnen raken,
zichzelf verwonden, eetstoornissen krijgen, verslavingen of wegloopgedrag, tot soms zelfs
een zelfmoordpoging toe.
Vermoedens
Wanneer er sprake is van actuele incest is het van belang om zoveel mogelijk feiten te
verzamelen, die je vermoeden bevestigen en deze te delen met een professional. Je kunt
informatie en advies vragen aan het AMK (Advies- en Meldpunt Kindermishandeling).
Wanneer je te maken hebt met voormalige incestslachtoffers is het is vooral belangrijk dat
je betrouwbaar bent voor de ander. Zo leg je de basis voor het slachtoffer om met zijn
verhaal naar buiten te komen. En kan hij of zij leren van jou betrouwbaar zijn. Wees
transparant. Toon echte interesse in die ander. Luister naar zijn of haar verhaal, zonder
daarbij voor rechter te spelen. Sta open voor de boosheid en teleurstelling van het
slachtoffer. Ook hierbij geldt dat een doorverwijzing naar een professionele instantie een
goede stap is.
Incest en geloof
“Ik heb de Heere iedere dag gebeden of het mocht stoppen, maar er gebeurde niks…”
Incestslachtoffers kunnen worstelen met teleurstelling en boosheid. Voor hen is
vertrouwen en overgave heel beladen geworden, dit heeft ook zijn doorwerking op
geloofsgebied. Ze zijn soms tot dingen gedwongen met misbruik van het 5e gebod, dit laat
diepe sporen na en veel verwarring. Moeders weten er soms van en grijpen niet in, maar
reageren lijdelijk en berustend. Regelmatig horen ze of lezen ze over vergeving. Vergeving
is een proces, wat je niet af kunt dwingen. Je kunt de pijn niet wegnemen en niet alles
oplossen, maar je kunt wel naast iemand in de put gaan zitten en met hem mee lijden om
zo gaande weg te werken aan het proces van genezing.
Marian Leenman
Maatschappelijk werker
Stichting Schuilplaats.