Onderzoek: bacteriën die levens redden

Onderzoek: bacteriën die levens redden
Onze gezondheid is in gevaar. Er duiken steeds meer ziekenhuisbacteriën op die resistent
zijn geworden tegen antibiotica. Wetenschappers zijn daarom hard op zoek naar meer en
vooral naar nieuwe antibiotica.
Gilles van Wezel, hoogleraar Moleculaire Biotechnologie, doet baanbrekend onderzoek
naar de bacteriën die antibiotica produceren. Daarbij probeert hij zowel nieuwe
antibiotica te vinden, als de productie van al bekende antibiotica te verbeteren. Veel
antibiotica worden juist door bacteriën gemaakt. Deze antibiotica-producerende bacteriën
vinden we in grond, zelfs in een lepeltje tuinaarde. Lees hier het verhaal over de
zoektocht van Van Wezel en zijn collega’s.
Wie is Gilles van Wezel Bekijk video
Van de huidige antibiotica wordt ongeveer 70 procent geproduceerd door bacteriën die
actinomyceten worden genoemd. Het merendeel van deze actinomyceten zijn de
zogeheten streptomyceten. Deze bacteriën komen veelvuldig voor in allerlei soorten
grond, maar bijvoorbeeld ook in modder vele kilometers onder de oppervlakte van de
oceaan.
In één lepeltje tuinaarde zitten al honderden actinomyceten. Ze produceren antibiotica in
hun strijd om het bestaan met andere bacteriën. Bekende voorbeelden van die antibiotica
zijn erythromycine (voor behandeling van luchtweginfecties), tetracycline (voor de
bestrijding van meerdere bacteriële infecties), vancomycine (lange tijd beschouwd als
laatste redmiddel tegen ziekenhuisbacteriën) en streptomycine (het eerste medicijn
tegen tuberculose).
Biologie | Evolutie VWO | Artikel Onderzoek: bacteriën die levens redden
Maar het aantal ziekteverwekkers dat resistent is tegen deze antibiotica, neemt snel toe.
Daarom is er grote behoefte aan nieuwe antibiotica en hun producenten, de
actinomyceten.
Hoe maken grondbacteriën antibiotica?
De productie van antibiotica hangt samen met de complexe levenscyclus van deze
bacteriën. Na de ontkieming van een spore ontstaat in de grond een dradennetwerk, het
zogenaamde mycelium. Dit lijkt op het ondergrondse deel van een paddenstoel. Zodra
het voedsel in de bodem opraakt, vormt de actinomyceet boven de grond een zogeheten
luchtmycelium: een wit, donzig dradennetwerk. Het luchtmycelium vormt sporen die door
wind of insecten worden verspreid en jaren kunnen wachten tot er voldoende voedsel is
om te ontkiemen. Om dit luchtmycelium (en dus uiteindelijk sporen) te kunnen vormen,
recyclet de streptomyceet het oude mycelium om aan de nodige bouwstoffen te komen.
De voedingsstoffen die bij deze kannibalistische actie vrijkomen, trekken allerlei andere
bacteriën aan die de streptomyceet zouden kunnen overwoekeren. Daarom produceert
de actinomyceet diverse antibiotica (soms wel vijf tegelijk) om ongewenste gasten buiten
de deur te houden. Wij gebruiken deze antibiotica om medicijnen te ontwikkelen.
Bron: http://leeronskennen.leidenuniv.nl/gilles-van-wezel/
Biologie | Evolutie VWO | Artikel Onderzoek: bacteriën die levens redden