Workshop 2 Zorgpad palliatieve zorg

Symposium palliatieve zorg
Zorgmodule palliatieve zorg
Markeren van de palliatieve fase
20 oktober 2016
Angelie van de Crommert
Karin van Veen
“Als ik sterven zal”.
Claudia de Breij.
2
https://www.youtube.com/watch?v=wqOJlCD3ROQ
7-11-2016
• Doodgaan is prachtig als je mazzel
hebt.
• In bed.
• Het heeft wel wat.
• Mensen om je heen die je mag.
• Alles wat je zegt doet er toe.
• Alle woorden wegen zwaar want het
kunnen de laatste zijn.
• Zonder omslachtige zinnen met de
belangrijkste vragen beginnen.
3
7-11-2016
• Maar: straks ben ik niet helder.
• Maar: straks ben ik geen held in het wit
en een ziekenhuisgeur.
• Maar: straks ben ik heel bang en weet
ik niet meer hoe laat en waar en
waarom.
4
7-11-2016
Kernwaarde van palliatieve zorg.
“Kwaliteit van leven en sterven borgen”
Doel van deze workshop.
Het belang benadrukken van de markering
van de palliatieve fase om de kwaliteit van
leven te optimaliseren.
Methode.
• Voorstellen workshopleiders en
deelnemers
• Casuïstiek en discussie
• SQ: surprise question
• Markeren palliatieve fase
– Voordelen.
– Markeren en dan?
– Onderzoek.
7
7-11-2016
Casus meneer de Bruin
U bent als verzorgende betrokken
bij meneer de Bruin, een 78 jarige man
die met zijn echtgenote in een
appartement woont.
Hij is de afgelopen week (weer)
opgenomen geweest in het ziekenhuis
vanwege exacerbatie.
Hij is bekend met COPD Gold IV en
hartfalen.
8
7-11-2016
Vervolg Meneer de Bruin
Op die eerste ochtend komt u bij de
familie binnen en treft mevrouw de Bruin
in tranen aan.
Zij vertelt u dat haar man een slechte
nacht gehad heeft en het eigenlijk niet
meer ziet zitten.
Hij is bang voor verdere verslechtering, is
bang om te stikken en is bang om dood
te gaan. Zo wil hij niet verder.
9
7-11-2016
Meneer de Bruin.
• Hoe ga je hiermee om?
• Hoe zou je het gesprek aan kunnen gaan?
• Wat zijn je acties?
Meneer de Bruin
• Wat als meneer zijn angst niet zou bespreken
maar je ziet dat hij veel ingeleverd heeft, en bij
de minste inspanning benauwd is
• Of bij afname van zijn ADL functies?
• Of bij andere twijfels/zorgen?
Casuïstiek uit jullie eigen praktijk:
Noem eens voorbeelden uit je eigen praktijk.
Vraag van de patiënt.
Waarom stelt de patiënt de vraag aan
de orde over een mogelijk overlijden?
Reden voor patient:
• Toenemende symptomen en klachten.
• Niet meer opknappen van bijkomende
aandoeningen.
• Geen verbetering na eerdere
behandelingen.
• Zorg of angst over zijn situatie.
14
7-11-2016
Kenmerken
laatste 12 maanden in de palliatieve fase
15
• Verslechtering klinisch beeld.
• Intensieve behandelingen zonder
(blijvend) effect.
• Bevindingen die er op wijzen dat de
levensverwachting maximaal een jaar
is, zonder achteruitgang of klachten.
• Als de patiënt zelf aangeeft (of diens
naasten) het gevoel te hebben niet lang
meer te leven.
7-11-2016
Ziektetraject bij COPD en
hartfalen:
16
Geleidelijke maar progressieve achteruitgang
met onderbrekingen door episodes van ernstig
ziek zijn.
7-11-2016
Ziektetraject bij kanker:
Begint met een redelijk stabiele fase, eindigt
met plotselinge en snelle achteruitgang.
17
7-11-2016
Ziektetraject bij frailty of
dementie:
Moeilijk voorspelbare en langdurige
achteruitgang.
18
7-11-2016
Markeren palliatieve fase.
Wie start het gesprek over de
waarschijnlijkheid van overlijden binnen
een jaar?
19
7-11-2016
Wie start het gesprek?
• Initiatief van patiënt of naasten.
• Initiatief van hoofdbehandelaar.
• Initiatief van andere professionals.
Surprise question (SQ).
Zou ik verbaasd zijn als deze patiënt
in het komend jaar zou komen te
overlijden?
Markeren palliatieve fase.
Door het met “nee” beantwoorden van de
surprise question: het zal je niet verbazen
als deze patiënt het komende jaar zou
komen te overlijden, wordt de palliatieve
fase gemarkeerd.
Doel van markering palliatieve fase.
Optimale kwaliteit van leven.
en
Optimale kwaliteit van sterven.
Wat heeft de palliatieve zorg te bieden?
Zorgmodule: stadia in palliatieve zorg.
• Markering van het begin van de palliatieve fase.
• Stadium van meer ziekte- dan
symptoomgerichte palliatie.
• Stadium van meer symptoom- dan
ziektegerichte palliatie.
• Stervensfase.
• Nazorg.
Zorgmodule: stadia in palliatieve
zorg
SQ
25
7-11-2016
Voordelen tijdige markering
palliatieve fase.
• Verschil tussen medisch en
palliatief redeneren met haar vier
domeinen.
• Shared decision making.
• Pro-actief handelen.
Dimensies van de palliatieve zorg.
•
•
•
•
Lichamelijk
Psychisch
Sociaal
Spiritueel
Pas dit toe/aan in zorgleefplan.
Betekenis, nut en noodzaak van de SQ.
• SQ wordt alleen tussen zorgprofessionals gesteld.
• SQ stel je bij ongeneeslijke ziekten: bij nieuwe
complicaties of tekenen van verslechtering.
• SQ is geen “harde” voorspeller. Is subjectief en moeilijk
te beantwoorden.
• SQ creëert bewustwording.
• SQ brengt perspectiefwisseling op gang.
Emoties bij het stellen van de SQ.
• Rol van eigen waarden en normen over
levenseinde.
• Wat roept de term SQ bij je op?
“Alsof er iets leuks staat te gebeuren!?”
• Wat roept het op als betrokkenen het in dossier
lezen?
• Angst en onzekerheid voor het gesprek wat op
de SQ gaat volgen.
Aandachtspunten gesprek
• Houd rekening met wat eerder met patiënt
besproken is en wat al bekend is.
• Bespreek eventuele onzekerheden, zoals
onzekerheid over het beloop en tijdsduur.
• Ga na wat de boodschap bij de patiënt
oproept en wat deze voor de patiënt
betekent.
• Ga na welke vragen de boodschap oproept
30
7-11-2016
Aandachtspunten gesprek
• Let op begrip en veerkracht van de
patiënt en de mantelzorger.
• Let op hoe de patiënt de situatie
verwerkt.
• Inventariseer samen wie de betrokken
hulpverleners en mantelzorgers zijn.
• Stel vast wie centrale zorgverlener is
(cliënt contactpersoon?) en wie
hoofdbehandelaar
31
7-11-2016
Aandachtspunten gesprek
32
• Ga na wat de patiënt nodig heeft om tot
gedeelde besluitvorming (shared
decision making) te kunnen komen.
• Bespreek met patiënt hoe
vervolggesprekken over de boodschap
worden gevoerd.
• Bespreek met de patiënt maatregelen
ter preventie en behandeling van
problemen en symptomen (advanced
care planning).
7-11-2016
Wat is er in de organisatie nodig om de
SQ te gaan stellen.
•
•
•
Organisatorische tools
• Scholing om kennis te nemen van SQ.
• Borgen binnen je organisatie:
- Opnemen bij uitwerking van een
intakegesprek
(verpleeghuizen/gehandicaptenzorg).
- Onderdeel van MDO (kwetsbare ouderen)
maken.
- Onderdeel van Patz-overleg maken.
- Onderdeel van visite.
- Gebruik door gespecialiseerd
verpleegkundigen.
34
7-11-2016
Onderzoek SQ.
• PZ is soms al eerder aan de orde dan de laatste
12 maanden: dementie, psychiatrie,
gehandicapten.
• SQ zal ooit onderbouwd moeten worden met
aanvullende of ondersteunende vragen, omdat
het anders een te ruim begrip is
• Onderzoek
Take home messages
• De SQ mag vaker gesteld worden.
• Start palliatieve fase wordt dan eerder en/of
duidelijker gemarkeerd.
• Hier moet je organisatie randvoorwaarden voor
scheppen.
• Organisatie moet het stellen van de SQ borgen.
Want….
De palliatieve zorg die hierop volgt,
wil je niemand ontzeggen.