UV-licht induceert de melaninesynthese of melanogenese via effect op het DNA van de melanocyten en door de neuropeptiden die in de keratinocyten worden geproduceerd. Een belangrijk stimulerende peptide is het alfamelanocyten-stimulerende hormoon (α-MSH). De pigmentvorming grijpt plaats in de melanosomen. Dit zijn organellen in het cytoplasma van de melanocyten, die het enzym tyrosinase bevatten. Dit enzym katalyseert een complexe kettingreactie, die aanvangt met de oxidatie van het aminozuur tyrosine en via allerlei tussenstoffen resulteert in 2 melaninetypes. Via de dendrieten worden de melanosomen door de omringende keratinocyten opgenomen, wat men endocytose noemt. Door celdeling en differentiatie van de keratinocyten wordt de melanine geleidelijk naar de hoornlaag gebracht.2 De endocytose en het ontbinden van de melanosomen binnen de keratinocyten bepalen voor een groot deel de teint van de huid. Vandaar dat het inhiberen van de melanosomentransfer één van de depigmentatiestrategieën is. Seniele lentigo of ouderdomsvlekken zijn gelokaliseerde zones die ontstaan op aan UV-blootgestelde huidzones. Zij kunnen in diameter variëren van 1 mm tot enkele centimeter en in kleur van lichtbruin tot zwart. Zij zijn het resultaat van een verhoogd keratinocytenpopulatie, toegenomen melaninesynthese en de overproductie van het pigment lipofuscine, een geel tot bruin complex van door UV geoxideerde proteïnen en onverzadigde vetzuren. De overproductie van melanine in ouderdomsvlekken wordt veroorzaakt door de vorming van vrije radicalen, zoals reactieve zuurstofverbindingen, die in het Engels reactive oxygen species (ROS) worden genoemd. De ROS stimuleren het α-MSH en cytokinen die de aanmaak van melanocyten en hun dendrieten opdrijven, met melanine-overvloed als gevolg. De accumulatie van lipofuscine getuigt van het afzwakken op oudere leeftijd van het autofage systeem of autofagie, het zelfopruimende proces van geoxideerde substanties in de lysosomen van de cellen. Falende autofagie is een fundamentele oorzaak van huidveroudering .3 Effectieve behandelingen combineren twee of meer strategieën met het oog op een synergetische depigmenterende werking. Voor de ontwikkeling van een efficiënt verhelderend product moeten ook andere factoren in acht worden genomen, zoals de stabiliteit van de ingrediënten, hun interacties, toxiciteit, huidindringend vermogen en wettelijk aspect.4 4. Specifieke cosmetica De meest aangewende strategie voor het verhelderen van de huid is de inhibitie van tyrosinase door stabiele antioxidantia. De ouderdomsdeken onder de specifieke antioxidanten is hydrochinon (fig. 3), een effectieve tyrosinase-inhibitor, die evenwel schadelijke nevenwerkingen zoals cytotoxiciteit en permanente hypomelanose kan veroorzaken en terecht door de Europese wetgeving verboden is voor cosmetische toepassingen. Arbutine, een glycoside of ‘glucoseverbinding’ met hydrochinon en o.m. voorkomt in bladeren en stengels van de berendruif (Arctophylos Uva-Ursi), is een heel wat mildere depigmenterende antioxidant. Dit geldt ook voor het actief tyrosine-inhiberende arbutinederivaat deoxyarbutine. Het multifunctionele 4-n-butylresorcinol, ook kopchinol genoemd, inhibeert tyrosinase, beschermt het DNA en is niet toxisch voor de huid (fig.4). 4-n-butylresorcinol heeft ook een antiglycatie-effect, waardoor de vorming van ongewenste dwarsverbindingen tussen collageenvezels wordt beperkt. Een uniek geliposomeerd duo van tuinkers-extract, Lepidium Sativum, en het soja isoflavon genisteïne werkt synergetisch tegen melanine-overvloed en ouderdomsvlekken. Tuinkers bevat sulforafaan, een krachtige indirect werkende antioxidant, die de melanineproductie afremt en het autofage systeem van de huidcellen stimuleert, waardoor progressief minder lipofuscine wordt gevormd. Genisteïne werkt als partner in antioxidatie en als ontstekingsremmer.5 Voor adepten van de populaire algencosmetica, ontwikkelde een Frans gespecialiseerd labo een pigmentverminderend trio bestaande uit een peptidenextract van het bruinwier Undaria pinnatifada, een extract van de wortels van zoethout (Glycrrhiza Gla- 3. Depigmenterende strategieën Depigmentatie kan via verschillende strategieën worden gerealiseerd: • inhibitie van tyrosinase, waardoor de oxidatie van tyrosinase wordt afgeremd en de melanogenese wordt ingedijkt; • inhibitie of vermindering van de transfer van melanosomen van de melanocyten naar hun omgevende keratinocyten; en • beperken van de uitgroei van de dendrieten van de melanocyten tussen de keratinocyten. Het multifunctionele 4-n-butylresorcinol inhibeert tyrosinase, beschermt het DNA en is niet toxisch voor de huid REDACTIONEEL Daniël De Backer 7