Om “De huid en ons afweersysteem “ (vanaf blz

DE OPPERHUID
De huid bedekt ons hele lichaam en is daardoor ons grootste orgaan. De totale oppervlakte is maar liefst 1,5
– 2m²! Door zijn samenstelling en doordat de huid ons hele lichaam bedekt, is hij heel belangrijk voor ons.
Zonder huid zouden we niet kunnen leven. Weer, wind, maar bijvoorbeeld ook zuren, lijm en verf zouden
veel meer invloed hebben op ons lichaam. En wat te denken van schimmels en bacteriën? Die zouden zich
veel makkelijker in ons lichaam kunnen nestelen, met alle nare gevolgen van dien.
De huid is opgebouwd uit drie lagen: de opperhuid (epidermis) is de buitenste laag die we zo kunnen zien en
voelen. Daaronder ligt de lederhuid, oftewel corium of dermis. De onderste laag is de onderhuid, ook wel
subcutis of hypodermis genaamd.
De buitenste laag van de huid, de opperhuid, beschermt ons tegen invloeden van buitenaf. Ook in de
opperhuid zelf zijn weer verschillende lagen te onderscheiden. De onderste laag heet de basale laag (of
stratum basale). Hier worden de cellen van de opperhuid gevormd. Deze cellen heten keratinocyten, omdat
zij keratine of hoornstof vormen. Doordat er steeds nieuwe keratinocyten aangemaakt worden, schuiven de
cellen steeds meer naar buiten. De cellen liggen dan in lagen, als plaveisel over elkaar heen. Na verloop van
tijd sterven ze en komt de hoornstof vrij. De allerbuitenste laag van onze huid bestaat uit deze dode en
verhoornde cellen. We noemen deze laag de hoornlaag of stratum corneum. Spontaan, maar ook door
invloeden van buitenaf (bijvoorbeeld kleren aan en uittrekken, krabben of een scrubbehandeling) worden
deze dode huidcellen verwijderd. Dit hele proces duurt ongeveer een maand. De huid vernieuwt zichzelf
normaal gesproken dus binnen een maand! Bij jonge mensen verloopt het proces iets sneller, bij oudere
mensen wat langzamer.
Het verhoorningsproces verloopt soms sneller, zoals bij psoriasis. De cellen in de basale laag delen zich
sneller en ook de verplaatsing naar de hoornlaag gaat sneller. Soms duurt dit proces in plaats van een maand
slechts een week, of nog korter. Ook het afstotingsproces kan verstoord zijn. Bij ichthyosis heeft de
substantie die de cellen bij elkaar houdt niet de goede samenstelling, waarbij de huid niet op een normale
manier afschilfert.
Hoewel de opperhuid heel dun is, op sommige plekken slechts enkele tienden van een millimeter, is deze
laag heel belangrijk voor onze bescherming. De keratinocyten liggen zo dicht tegen elkaar aan dat ze een
buffer vormen tegen invloeden van buitenaf. Morsen we verf op onze huid, dan dringt deze niet ons lichaam
binnen omdat de opperhuid de verf tegenhoudt. Tegelijkertijd voorkomt de dichte structuur van de
keratinocyten dat virussen, schimmels en bacteriën ons lichaam binnendringen en dat vocht uit ons lichaam
verdampt.
Normaal gesproken is de hoornlaag, de buitenste laag dode keratinocyten, een heel dun vliesje. Op plaatsen
waar de huid veel druk ondervindt, bijvoorbeeld onder de voetzolen of in de handen van roeiers, verdikt de
hoornlaag zich. Dit noemen we eelt. De aanhoudende druk is voor de huid een signaal om meer
keratinocyten aan te maken en het afstotingsproces te vertragen . Hierdoor ontstaat een dikkere hoornlaag.
Als het geen wrijving maar een drukpunt betreft, bestaat de kans dat de hoornlaag niet alleen verdikt, maar
ook naar binnen ‘groeit’. Dan ontstaat een likdoorn of eeltpit.
Tussen de keratinocyten in de basale laag liggen ook nog andere cellen, de melanocyten en de cellen van
Langerhans. Melanocyten zijn pigmentcellen die pigmentkorrels maken. Het pigment van die korrels heet
melanine. Via uitlopers dragen de melanocyten de pigmentkorrels over aan de keratinocyten, die daardoor
een kleur krijgen. Het melanine zorgt niet alleen voor de huidskleur, maar geeft ook enige bescherming
tegen UV-stralen van de zon. Soms maken melanocyten teveel of te weinig pigment aan. Het gevolg van te
sterke pigmentvorming zijn donker gekleurde huidplekken, waarbij de haren ter plekke ook donkerder
kunnen zijn. Moedervlekken heeft iedereen wel, maar soms zijn ze erg groot, wel tien centimeter of groter
van doorsnee kunnen ze zijn (tierfell naevus). Als de melanocyten minder pigment vormen, ontstaan lichte
vlekken. Bij vitiligo is dat het geval. Waarom melanocyten meer of minder pigment aanmaken dan de
melanocyten elders in het lichaam is (nog) niet in alle gevallen bekend.
De cellen van Langerhans zijn oorspronkelijk afkomstig uit het beenmerg. Bij het binnendringen van
infectiekiemen of chemische stoffen mobiliseren zij het immuunsysteem. Zij zijn als het ware de ‘wachters’
die alarm slaan en het afweersysteem waarschuwen dat er indringers zijn.
Uit HUID 2/99
Door Gabriëlle KUIJER