Kringloopbedrijvigheid – een onderzoek naar vergoedingen

Kringloopbedrijvigheid – een onderzoek naar vergoedingen
Aanleiding
Naar aanleiding van een brief van de stichting Kringloop (05/839) wordt deze korte notitie
opgesteld.
In deze brief heeft de Stichting aangegeven dat om tegemoet te komen aan het aanbod van
tweedehands goederen er een uitbreiding benodigd is van de arbeidsplaatsen van de
Stichting Kringloop.
Daarbij wordt een beroep gedaan op de gemeente om te kijken of een inzamelvergoeding tot
de mogelijkheden behoort.
Achterliggende reden is dat de Stichting door het inzamelen van tweedehandsgoederen,
meehelpt om de afvalberg te verkleinen en zo verwerkingskosten voor de gemeente
uitspaart.
Doel
Onderzoek naar de verschillende varianten van subsidiering van Kringloopbedrijven met als
doel het college te informeren over de landelijk gangbare normen en vergoedingen die
kringloopbedrijven kunnen ontvangen van gemeenten.
Een goed beleid ten aanzien van de stichting kringloop te Alphen aan den Rijn
Algemeen
Ongeveer 70% van de huishoudens in Nederland kan gebruikmaken van een
kringloopbedrijf. Dit kan varieren van een lokale kringloopwinkel tot een professioneel
kringloopbedrijf. Vanuit de gemeenten is een stijgende behoefte aan een kringloopbedrijf
binnen de eigen grenzen waar te nemen. Steeds meer gemeenten spelen een actieve rol bij
het inschakelen van een kringloopbedrijf en de samenwerking tussen beide partijen wordt
steeds hechter. Dit gaat soms zo ver dat de gemeente de gehele grof vuilinzameling
uitbesteedt aan het kringloopbedrijf.
Definitie kringloopbedrijf: een bedrijf dat herbruikbare spullen inzamelt, sorteert en repareert
met als doel de spullen in de winkel te verkopen of als materiaal af te zetten aan reparatie-,
sorteer- of bewerkingsbedrijven.
Inzameling
Bijna alle kringloopbedrijven zamelen bruikbare huisraad in. Ook textiel en wit- en bruingoed
wordt door de meeste kringloopbedrijven ingezameld. Ongeveer 40% van de bedrijven
zamelt ook grof vuil in. Dit zijn vooral de grotere kringloopbedrijven (bron: benchmark BKN
2002).
Bijna de helft van de kringloopbedrijven hanteert geen aparte inzamelroutes. Een aantal (met
name kleine) kringloopbedrijven heeft aparte routes per afvalstroom, meestal voor textiel en
voor bruikbare huisraad. Bij nagenoeg alle kringloopbedrijven melden de klanten zich
telefonisch aan, in een enkel geval per mail of per fax.
De inzamelmethodes die gehanteerd worden zijn:
• De krenten-uit-de-pap-methode; alleen ‘verkoopbare’ producten
Het bedrijf zamelt alleen goederen in die direct of na een kleine reparatie voor verkoop in de
kringloopwinkel geschikt zijn. De gemeente exploiteert de milieustraat en de routeinzameling van grof huishoudelijk afval. Het voordeel is dat deze inzamelwijze naast iedere
bestaande afvalinzamelstructuur kan functioneren. Een nadeel is dat er inzamelaars of
opkopers actief zijn in de gemeente die alleen de verkoopbare spullen meenemen en de rest
achterlaten bij de burger of in de straat. Deze moeten dan alsnog door de gemeente worden
opgehaald. Een inzamelvergoeding is minder gebruikelijk omdat er niet direct sprake is
van erkende dienstverlening, maar er kunnen wel afspraken gemaakt worden over de
afvoer van restafval, inzamelvergunning, registratie en monitoring.
• De inzameling van herbruikbare goederen binnen een gemeente
Aan deze methode wordt door veel kringloopbedrijven de voorkeur gegeven omdat ze
hiervoor een inzamelvergoeding kunnen bedingen bij de gemeente. Het kringloopbedrijf
haalt de bruikbare spullen gratis en op afroep aan huis op, sorteert bruikbare en nietbruikbare goederen, repareert waar nodig en verkoopt een deel van de producten in haar
eigen winkel. De niet-verkoopbare spullen worden als materiaalhergebruik afgezet naar
handelaren of afgevoerd als restafval naar gemeente of afvalverwerker. Met de gemeente
moeten goede afspraken worden gemaakt over de aard en soort bruikbare spullen die
worden opgehaald. Ook moet het kringloopbedrijf zorgen dat er geen spullen achterblijven bij
de burger. De bedrijven moeten voldoen aan bepaalde kwaliteitseisen en een
samenwerkingsvorm aangaan met de gemeente waarin aspecten als inzamelvergoeding,
sociale arbeid, voorlichting en communicatie aandacht krijgen. Voorbeelden van deze
inzamelmethode zijn 2-Switch in Arnhem en Estafette in Friesland.
Het voordeel van deze inzamelwijze is dat het kringloopbedrijf een duidelijke positie heeft in
de afvalverwijderingstructuur. Een nadeel is dat onduidelijkheid kan blijven bestaan over wat
bruikbaar is en de gemeente alsnog voor een achtervang moet zorgen. Vooral in diftargemeenten moeten met deze bedrijven sluitende afspraken over de verwijdering van
bruikbare spullen worden gemaakt omdat anders afval kan ‘weglekken’.
• De inzameling van grof huishoudelijk afval binnen een gemeente.
Het kringloopbedrijf zamelt het grof huishoudelijk afval integraal in, en verkoopt hetgeen
bruikbaar is; de rest wordt gesorteerd afgevoerd. Binnen deze variant is er sprake van een
dienstverleningscontract; de gemeente besteedt een deel van haar inzameltaken uit aan het
kringloopbedrijf. Er zal duidelijk moeten zijn welke deel dit precies is, onder welke
voorwaarden, tegen welke vergoeding en hoe moet worden omgegaan met aspecten die
beide diensten betreffen zoals voorlichting en communicatie. Voorbeelden van deze
inzamelmethode zijn Kringloopbedrijf Aktief (regio Achterhoek), Federatieve
kringloopcentrale (regio Utrecht), Kringloopbedrijf De Schalm (Haarlem), Kringloopbedrijf
Midden Limburg en Rd4 in Parkstad Limburg.
Een voordeel van deze methode is dat een hoog hergebruikpercentage mogelijk is.
Een nadeel is dat eventuele tariefstelling bij het halen van grof vuil strijdig is met het
laagdrempelige (lees: gratis) acceptatiebeleid van kringloopbedrijven. Ander nadeel vormt de
arbeidsintensiteit van de inzameling en sortering en de hoge kosten. Aanbevolen wordt om
bij de inzameling van grof vuil aparte routes te rijden: een route bruikbare spullen en een
route grof vuil. Er vindt dan bij de burger een sortering plaats. In gemeenten met relatief
weinig adressen is een integrale inzameling voor de hand liggend. De (grove) sortering zal
dan achteraf moeten plaatsvinden. Ook kan de beeldvorming bij de burger ontstaan dat
kringloopbedrijven afvalinzamelaar zijn geworden. Veel kringloopbedrijven ervaren dit als
een imagoprobleem.
Bij alle kringloopbedrijven wordt een deel van de goederen gebracht. Sommige bedrijven
werken met een Ros-plus model (Regionaal Overslag Station voor o.a. wit- en bruingoed).
Inzamelvergoeding
Het is gebruikelijk dat een kringloopbedrijf voor meer uitgebreidere dienstverlening een
inzamelvergoeding krijgt van de gemeente. De grondslagen van de vergoeding zijn divers.
Meest voorkomende vergoedingsleutels zijn een vergoeding per ton (gemiddeld tussen de €
200,= en € 250,= per ton). Ook een vergoeding per aansluiting (bij wit- en bruingoed) en een
vergoeding per adres komt voor. Een inzamelvergoeding per ton op basis van uitgespaarde
verwerkingskosten waarbij het kringloopbedrijf het restafval tegen marktconform tarief moet
afvoeren stimuleert het kringloopbedrijf tot maximaal hergebruik. Een groot aantal
mengvormen komt in de praktijk voor. De te kiezen regeling is afhankelijk van de
eigendomsstructuur van zowel het kringloopbedrijf als die van de milieustraat en van de
inzamelstrategie.
Kringloopbedrijf
Ingezamelde fracties
Vergoedingsleutel
Stichting Kringloop Alphen
aan den Rijn
Parkstad Limburg
Bruikbare kringloopgoederen
Gratis afvoer, alleenrecht
kledingcontainer openb geb.
per ton
Amstelveen
Grof vuil
Kringloopgoederen
Kringloopgoederen
Gooi- vechtstreek
Kringloopgoederen
Venray
Kringloopgoederen
Federatieve kringloopcentrale Grof vuil
Kringloopgoederen
Kringloopcentrum Apeldoorn Kringloopgoederen
Midden Limburg (6
Grof vuil
gemeenten)
Kringloopgoederen
Kringloopbedrijf de Beurs
Grof vuil en
Kringloopgoederen
Steenwijk
Kringloopbedrijf De Schalm
Leeuwarden
?
Grof vuil (tegen betaling)
Kringloopgoederen
Kringloopgoederen
Subsidie op personeel en
huur
Gratis afvoer
Per ton
€ 185,00 per ton
betalen voor afvoer restafval
per huishouden
€ 158,00 per ton
Per gemeente verschillend
Per adres, per aansluiting of
een vast bedrag
€ 4,99 per aansluiting
€ 132,50 per ton
Vergoeding per aansluiting en
per adres
Tabel 5 inzamelvergoeding / vergoedingssleutel kringloopbedrijven
Stichting kringloop Alphen aan den Rijn
De Stichting Kringloop Alphen aan den Rijn, aangesloten bij de branchevereniging voor
kringloopbedrijven is een organisatie zonder winstoogmerk en werkt bijna uitsluitend met
reguliere banen met daarnaast een grote groep vrijwilligers.
De inzameling in Alphen aan den Rijn en omgeving
De goederen worden door de Stichting Kringloop op drie manieren ingezameld:
1. via het afroepsysteem aan huis
2. via een eigen container bij het gemeentelijk afvalbrengstation aan de Schans
3. via aanlevering op de Energieweg (bij een van de winkels)
Voor het recht hebben op een inzamelvergoeding is het belangrijk hoe het afroepsysteem
aan huis is ingericht:
Bij de stichting vindt inzameling via het afroepsysteem plaats doordat er een telefonische
ophaalafspraak wordt gemaakt. Het streven is om binnen twee werkdagen de goederen op
te halen. Aan de telefoon vindt de eerste selectie plaats of de aangeboden goederen
geschikt zijn voor de verkoop in de winkel. Uit ervaring is gebleken dat de spullen goed en
heel dienen te zijn om weer een nieuwe eigenaar te kunnen vinden. Aan de hand van het
afsprakenboek, dat door de afdeling administratie bij wordt gehouden, worden gemiddeld 20
adressen per dag bezocht. De geschikte goederen worden naar de hoofdvestiging op de
Energieweg gebracht. Ze worden vervolgens gesorteerd, geprijsd en voorzien van een
weeknummer ter verkoop aangeboden.
Vergoedingen van de gemeente aan de Stichting Kringloop
De gemeente keert aan de Stichting Kringloop geen directe vergoeding of subsidie uit.
Duidelijk blijkt uit bovenstaand verhaal van de Stichting dat bij het halen van de goederen
gekeken wordt naar de verkoopgeschiktheid van de aangeboden goederen. De stichting
volgt hiermee de krenten-uit–de-pap methode. Landelijk gezien is een inzamelvergoeding
dan ook niet gebruikelijk.
Wel heeft de Stichting de mogelijkheid om alle niet verkochte goederen “om niet” af te
voeren naar het afvalbrengstation. (in principe valt dit onder bedrijfsafval) Voor het jaar 2003
ging het om ruim 47.500 kg goederen, die alsnog naar het afvalbrengstation zijn afgevoerd.
Daarnaast heeft de Stichting Kringloop als enige inzamelaar vergunning om in openbaar
gebied textielcontainers te plaatsen.
Beleidskeuzes en aandachtspunten
De Stichting gebruikt op dit moment de krenten-in-de-papmethode bij haar inzameling. Dit
houdt naar ons inzien in dat de stichting kringloop op dit moment en bij deze werkwijze geen
recht heeft op een inzamelvergoeding.
Mocht de stichting haar inzamelingmethode willen veranderen naar de methode van het
inzamelen van alle herbruikbare goederen (en niet alleen de verkoopbare) om zo in
aanmerking te kunnen komen voor een inzamelvergoeding, wat is dan het standpunt van de
gemeente inzake deze intensievere samenwerking?
Een beleidskeuze:
Wil de gemeente wel of niet samenwerken met een kringloopbedrijf bij de inzameling van
grof huisvuil met daaraan gekoppeld een inzamelvergoeding?
Deze samenwerking houdt in dat de Stichting kringloop een inzamelverplichting krijgt voor
alle herbruikbare goederen. De Stichting kan dan niet meer nog herbruikbare, maar slecht
verkoopbare goederen laten staan. Tegen deze verplichting staat een inzamelvergoeding.
Gemeentelijk beleid
In het gemeentelijke besluitvormingsproces is een voorstel tot tarifering van de haalervice
van grof vuil per januari 2006 in procedure (04/18208).
Dit houdt in dat voor het ophalen van grof vuil een tarief in rekening wordt gebracht bij de
inwoners van Alphen aan den Rijn. Het beleid van de gemeente Alphen aan den Rijn is erop
gericht om de inwoners hun grof vuil te laten brengen. Op het afvalbrengstation wordt het
grof vuil beter gescheiden dan bij het halen.
Het lijkt voor de hand te liggen dat een aantal inwoners zal proberen om via de Stichting
kringloop toch gemakkelijk en goedkoop van hun afval af te komen.
conclusie
Er is onderzocht wat de inzamelvergoedingen landelijk gezien zijn en bij welke
inzamelmethode de kringloopwinkels meestal een inzamelvergoeding ontvangen. Gebleken
is dat de Stichting kringloop de krenten-in-de-papmethode hanteert. Zij haalt slechts op wat
goed verkoopbaar is. Bij deze inzamelmethode is het in nederland niet gebruikelijk om een
inzamelvergoeding te verstrekken.
Daarnaast is in het gemeentelijke besluitvormingsproces een voorstel tot tarifering van de
haalervice van grof vuil per januari 2006 in procedure gebracht (04/18208).
Dit houdt in dat voor het ophalen van grof vuil een tarief in rekening wordt gebracht bij de
inwoners van Alphen aan den Rijn. Het beleid van de gemeente Alphen aan den Rijn is erop
gericht om de inwoners hun grof vuil te laten brengen. Op het afvalbrengstation wordt het
grof vuil beter gescheiden dan bij het halen.
Het lijkt voor de hand te liggen dat een aantal inwoners zal proberen om via de Stichting
kringloop toch gemakkelijk en goedkoop van hun afval af te komen.
Het staat derhalve haaks op ons beleid om een ander inzamelbedrijf, i.c. de Stichting
Kringloop een vergoeding te geven om het herbruikbare deel van dit grof vuil gratis op te
laten halen. Het bewustzijn van de inwoners van Alphen aan den Rijn om beter te scheiden
wordt daarmee niet vergroot.
De conclusie is dan ook om het verzoek om een inzamelvergoeding af te wijzen.
HS 1 april 2005
literatuur
- jaarverslag 2003 Stichting Kringloop
- Grof vuil, fijn scheiden, kennisdocument grof huishoudelijk afval, AOO, maart 2004
- Afwegingskader inzameling grof vuil, inrichting en beheer milieustraten, NVRD 6 mei
2004